Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIEPOCHYBNOŚĆ

Następne hasło: NIEPOCHYŁY »

NIEPOCHYBNY (31) ai

W pisowni łącznej (28), w rozłącznej (3).

e oraz o jasne.

Fleksja

sg
m	N	niepochybny	f	N	niepochybnå	n	N	niepochybné
	G	niepochybn(e)go		G			G	niepochybn(e)go
	D			D			D	niepochybn(e)mu
	A	niepochybny		A	niepochybną		A	niepochybn(e)
	I	niepochybnym		I	niepochybną		I	niepochybn(e)m
	V	niepochybny		V			V

pl
L		niepochybnych

sg m N niepochybny (6). ◊ G niepochybn(e)go (2). ◊ A niepochybny (1). ◊ I niepochybnym (1). ◊ V niepochybny (1). ◊ f N niepochybnå (7). ◊ A niepochybną (4). ◊ I niepochybną (1). ◊ n N niepochybné (3); -é (1), -(e) (2). ◊ G niepochybn(e)go (1). ◊ D niepochybn(e)mu (1). ◊ A niepochybn(e) (1). ◊ I niepochybn(e)m (1). ◊ pl L niepochybnych (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w. s.v. pochybny.

Znaczenia

1. Pewny, niezachwiany, nieomylny, mocny (27)
- a. Niezawodny, skuteczny (6)
  - Przen: Celny, trafny (5)
2. Nieunikniony, nieuchronny (4)

1. Pewny, niezachwiany, nieomylny, mocny; authenticus, certus, fidelis, locuples, ratus, stabilis, status, testatus Cn (27): MurzHist C3v; niechcę ábyś moie piſánie wedle twego mniemánia álbo wymyſłu/ álbo z vporu/ ále z Piſmá Bożego á z niepochybnego dowodu ſtrofował álbo probował.WujJud 36, 29v; Zdróy przeźroczyſtéy wody/ láſu średnia miárá/ Y záśiéwku moiégo niepochybna wiárá KochPieś 37; a opomscie wie Pan Bog niepochybny swiadek. zem nigdy ani pomyslił ActReg 139, 140; o cżym naydźieſz v S. Klemenſá vcżniá Apoſtolſkiego/ S. Ianá Złotouſtego/ y innych Kośćielnych Doktorow niepochybne świádectwá. LatHar 76, [+9], 187; Ia ludźiom przelámuię ná wierzch Niebá płoty/ Zá ich zdrowie piekielne twierdze przełámuiąc/ Ile zemnie: ſzcżyrze ie w Boſki thor wpráwuiąc/ A śćieſzkę niepochybną k wierzchnym tłom gotuiąć. RybGęśli C2v; WujNT 619 marg.

W charaktery stycznych połączeniach: niepochybny(-a, -e) dowod, nadzieja, nauka, prawda, przyczyna, przyzwolenie, sznur, ścieżka, świadectwo, świadek, wiara.

Wyrażenia: »niepochybna rzecz (jest)« [szyk 1:1] (2): rzecż yeſt nyepochybna że nigdy oblicża Bożego nye vyrzą GliczKsiąż I3; RejPos 57v.

»słowo niepochybne« (2): Bo wierzę twemu ſłowu ia niepochybnemu: Vmieſz ſię w ſłowie/ IESV, viśćić káżdemu. LatHar 386. Cf »mocny i niepochybny«.

»niepochybny (jest) w słowie« [szyk 2:1] (3): A gdźież ſię ono podźieie/ o prawdźiwy y w ſłowie niepochybny Boże/ gdzie ſię ono podźieie LatHar 153, 203, 377.

Szeregi: »mocny i niepochybny« (1): Bo ſłowo iego mocne y niepochybne ieſt. SkarKaz 243b.

»pewny a (i) niepochybny« [szyk 2:1] (3): KuczbKat 10; Strum A2; ábyś nicżego ſie nielękał/ iedno miał pewną y niepochybną w łáſce iego świętey nádzieie KarnNap E2v.

a. Niezawodny, skuteczny; authenticus Cn (6):

Szereg: »pewny a niepochybny« (1): Wiedzieli też y to/ że [krzest św.] ieſt pewnym á niepochybnem lekárſtwe^m onych wſzyſtkich niemocy duſznych KarnNap B.

Przen: Celny, trafny; certus, exploratus Cn (5):

A wáſzé prętkié ſtrzały/ álbo łuk co czyni Niepochybny/ o Phoebe/ y mśćiwa bogini KochTr 15; KochPhaen 19; ZLota to ſtrzałá/ y króm wſzégo łádu byłá/ Którą mię niepochybna miłość vgodźiłá. KochPieś 5; Tę zdradę zdrádą Mnich mu tez nágrodził, Gdy niepochybnym nozem w brzuch vgodził. KlonKr F3.

W polączeniu szeregowym (1): Wźiął [Jupiter] w rękę oſtry piorón/ piorón niezgáſzony/ Niepochybny/ niezłomny KochMuza 27.

W charakterystycznych połączeniach: niepochybny łuk, noż, pioron, strzelec.

2. Nieunikniony, nieuchronny; fatalis, indeclinabilis, indeclinatus, ineluctabilis, inevitabilis Cn (4): Mnie to wſzyſtko/ ieſt męką okrutną i śmierćią niepochybną MurzHist F2; Dlá tego przytym niepochybny obrás wiecznyi śmierci/ zawſze przedemną cbodźi MurzHist L2v, E, R4v.

Synonimy: 1. mocny, nieomylny, niezachwiany, pewny, stały, trwały; 2. nieuchronny.

Cf [BEZPOCHYBNY], NIEPOCHYBIONY, POCHYBNY