[zaloguj się]
[pdf]

NIESNASKA (51) sb f

niesnaska (44), nieznaszka (4), niesnażka (1), niesnacka (1), nieznaska (1); nieznaszka BielŻyw, KwiatKsiąż; niesnażka KochFrag; niesnacka ReszHoz; nieznaszka : nieznaska StryjKron (2:1).

Zawsze w pisowni łącznej.

e oraz pierwsze a pochylone.

Fleksja
sg pl
N niesnåski
G niesnåski niesnåsek, niesnåsk(o)w
D niesnåsk(o)m
A niesnåskę niesnåski
I niesnåskami

sg G niesnåski (2). ◊ A niesnåskę (1). ◊ pl N niesnåski (21). ◊ G niesnåsek (3) BielKron, KwiatKsiąż, KochFrag, niesnåsk(o)w (2) SkarJedn, SkarKaz. ◊ D niesnåsk(o)m (1). ◊ A niesnåski (20). ◊ I niesnåskami (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. Różnica zdań, spór, niezgoda, zatarg, zwada, sprzeczka, kłótnia, nieporozumienie, zamieszanie, rozruchy; dissensio, rixa, seditio, sonitus PolAnt; inconstabilitio Vulg; inimicitia, invidia, malevolentia, odium, simultas Cn [w tym: pl (48)] (50): Thákći záwżdy mądrość tego świátá mowi ktora nie inego nie rádźi [...] iedno áby tylko ty docżeśne nieſnaſki nie były. BibRadz II 77b marg; Abowiem ſię nam obawiáć potrzebá/ áby nas nie obwiniono o nieſnaſkę dniá dźiſieyſzego BibRadz Act 19/40; to wino było wolno káżdemu ile chćiał pić/ ſkąd ſie wiele nieſnaſek ſtáło: ábowiem vboſtwo popiwſzy ſie/ walki miedzy ſobą wſzcżęli/ nieieden thyle krwie pozbył ile winá wypił BielKron 331, 58 marg; á podatki teſz bárzo máłe ſzły z onych kráin dla nieſnaſki/ y dla mordu ktorego on był powodem BudBib 1.Mach 3/29; Bo kto będzie niezgodną bráćią iednał y kroćił/ gdy iáko ludzie do nieſnaſkow (bez ktorych żywot tęn być nie może) przydą? Dwá ſię plebani powadżą/ ieden ie Biſkup porowna: Dwa ſię Biſkupi pogryzą/ ieden ie Arcybiſkup zgodzi. SkarJedn 60; iednák w to vgodźił/ Ze do dálſzych nieſnażek drógę był zágrodźił. KochFrag 43; Vżycż łáſki obfitośći: Oddal nieſnaſki troſkliwe/ Ziednocżenie day ſzeżęśliwe. LatHar 37.

niesnaska około czego (1): bo iáko ná częſtą niemoc potrzebá częſtégo lekárſtwá: tak też ná ty częſté nieſnaſki około Wiáry/ potrzebá ty ſpráwy częſto przypomináć BiałKat 116.

niesnaska o co (1): Przetoż to ieſt iáśniey opowiedziano/ oco więtſze nieſnaſki vrość miáły SkarJedn 9.

niesnaska z kim (3): Nieſnaſki z S. Ianem Chryzoſtomem. SkarŻyw 455 marg. Cf »w niesnaski zaść«.

niesnaska miedzy kim (i kim) (13): GliczKsiąż Cv; A tho gdy rzekł/ wnet ſię wſzcżęły nieſnaſki miedzy Fáryzeuſzmi/ y Sáduceuſzmi BibRadz Act 23/7, Deni 2 arg, 4.Esdr 15/16, II 93a marg; áni thego śćirpią/ áby miedzy poddánymi byłá przyiaźń/ ſpołká/ ábo towárzyſtwo: ále będą woleć widzieć miedzy nimi nieſnaſki/ niechęći/ y nienawiśći GórnDworz Gg6; SkarŻyw 310; Bo w ten czás roſtyrki były wielkie [...] miedzy Synem iego Waſilem/ y Wnukiem Dimitrem/ około Stołcá Wielkiego Xięſtwá Moſkiewſkiego/ y miedzy inſzym poſpolſtwem/ y Boiáry Moſkiewſkimi/ wielkie nieznaſzki. StryjKron 697, 308; ReszPrz 30; ReszHoz 132; WujNT 583 marg; SkarKazSej 671b.

niesnaska w czym (1): Lacwie śię dowiéſz/ gdźie tákie nieſnaſki w wykłádzie piſmá ſą BiałKat 118v.

niesnaska czyja [w tym: G sb (2)] (2): Nieſnaſki hardych ſą zwylaniem krwie/ á ſwary ich ćieżkie ku ſłuchániu. BibRadz Eccli 27/15, Is 25/5.

W połączeniach szeregowych (8): z ktorych [gadek] nie inego nie rośćie/ iedno roznice/ zwády/ nieſnaſki/ iáko nas z tego przeſtrzega Apoſtoł S. BibRadz *4; GórnDworz Gg6; GrzegŚm 32; Przegląda też záſię pokoy miedzy ludźmi/ miedzy ſtany/ ſkąd roſterki kłopoty á rozlicżne nieſnaſki roſtą/ á cżáſem ſie y kreẃ rozlewa. RejZwierc 141; okrom ktorego [Piotra rzymskiego] rozdziały/ nieſnaſki y rozerwánia być muſzą SkarJedn 153; Ná koniec ſwary y niezgody/ y práwne nieſnaſki ſpráwiedliwymi wynalaſki kończył. SkarŻyw 31; A iáwneć ſą vczynki ćiáłá/ ktore te ſą; (marg) cudzołoſtwo. (–) porubſtwo/ nieczyſtość/ niewſtydliwość wſzeteczeńſtwo: báłwochwálſtwo / czárowánie (marg) trućizny. (–)/ nieprzyiáźni/ ſwary/ zawiśći/ gniewy/ nieſnaſki/ roſtyrki/ kácerſtwá [inimicitiae, contentiones, aemulationes, irae, rixae, dissensiones, sectae] WujNT Gal 5/20, 583 marg; [yſzeſmy wſzyſtkie krzywdy, roſnoſczy, nyeprzyaſzny, nyeſnaſſzky, y roſthyrky, chtore Yakub ku Balczerowy myecz myenyl, za przychylnym zezwolenym obu dwu ſtron [...] ale przeſſ ſpoſſob yednaczsky vloſzyly, vgodzyły, vthlumyly. ZapWpol 1547/77].

W porównaniu (1): Vśmierzyſz nieſnaſki niepobożnych iáko gorącość ná mieyſcu ſuchem BibRadz Is 25/5.

W charakterystycznych połączeniach: niesnaski docześne, nieugaszone, troskliwe, wielkie, więtsze (3), wnętrzne (2); przyść do niesnasek; niesnaski wszcząć, zaczynać.

Zwroty: »ugasić niesnaski« (1): ieſt ſędźia ieden/ ma ſwoie vrzędniki y poruczniki widome/ ktorzy porownáć wſzytko/ y vgáśić nieſnaſki miedzy ſwemi mogą. SkarKazSej 671b.

»uśmierzyć (a. uśmierzać), uspakajać, uskromić niesnaski« = sonitum humiliare PolAnt [szyk zmienny] (4:1:1): Człowiek gniewliwy wſzczyna zwády/ ále ten ktory ieſt ćierpliwy vśmierza nieſnaſki [guiescere faciet lites] BibRadz Prov 15/18, Is 25/5; BielKron 186v [2 r.], 221; po miáſtách wielkich nieugáſzone nieſnaſki y buntowánia miedzy ſąśiady vſpakaiał. SkarŻyw 310.

»w niesnaski zaść (a. zachodzić) [z kim]« [szyk zmienny] (2): SkarJedn 60; Lepiey/ iáko Apoſtoł mowi/ y krzywdy ćierpieć/ niżli w nieſnaſki iákie z brátem záchodźić. SkarKaz 209a.

Wyrażenie: »nieprzystojne i złościwe niesnaski« (1): ktory [kościół] teraz nieprzyſtoynymi y złośćiwemi nieſnaſkámi ſzárpáią y rozſypuią BibRadz *5.
Szeregi: »niesnaski i bunty (a. buntowania)« (2): ktorzi będąc niezgodni miedzy ſobą/ wſzcżynáliby nieſnaſki y bunty [factioms excitarent] á nie mogliby nicżyim roſkázowániem ábo pánowániem być pohámowáni. ModrzBaz 25; SkarŻyw 310.

»niesnaski i niestworności« (1): Vmárł ną Krol táki/ ktory [...] máiądz rozmáite nieſnaſki/ y nieſtwornośći/ oto nas wſzyſtkich/ w zdrowiu/ w pokoiu/ [...] wcále záchował BiałKaz H3.

»niezgody i (domowe) niesnaski« [szyk 4:1] (5): BibRadz Deut 2 arg; BiałKat I; Roku 1297. wielka niezgodá y nieznaſki záczęły ſię miedzy mieſzczány Rigenſkimi z iedney ſtrony/ á miedzy Miſtrzem y Brácią Domu Niemieckiego z drugiey ſtrony w Liflanciech StryjKron 308, 335; áby miedzy ludźmi rozerwánia/ herezyi y kácerſtw/ ktore ſą mátką niezgody y nieſnaſkow/ nie było. SkarKaz 638b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»rozerwanie i niesnaski« (1): mieniąc go być przycżyńcą iákiego rozerwánia y nieſnaſki LubPs O3. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»rozterki a niesnaski« (1): ſámi ſobye myerzną/ fráſuyą ſie/ y roſtą myedzy nimi roſterki á nyeſnaſki ná káżdy cżás y godzinę GliczKsiąż Cv. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»walki i niesnaski« (1): Opowieda walki y nieſnaſki ktore miáły być miedzy Krolmi Syriyſkimi. BibRadz Dan 11 arg.

»waśni i niesnacki« (1): Náyduie ſię też doſyć ludźi pobożnych/ ktorzy gdy obacżą że ſię miedzy kim iákie waſni y nieſnacki mnożą/ zárázem do ſtron obudwu chodzą [...] ſtaránie cżyniąc/ iákoby ſię poiednawſzy/ w pokoiu á w miłośći chrześćijáńſkiey z ſobą mięſzkáli ReszHoz 132.

»niesnaski i zgorszenia« (2): y też ktore przez liſt ſwoy do Rzymiánow piſząc z wielkim áffektem ſálutuie/ gdźie ich też pilno proſi/ áby pilnie doglądali tych ktorzy nieſnaſki y zgorſzenia [dissentiones et offendicula Vulg Rom 16/17; rozruchy y pogorſzenia WujNT] cżynili przećiw tey náuce ktoreyieśćie ſię práwi náucżyli ReszPrz 178, 178.

»nieznaszki a zwady« (1): y yzeby woyſko proznuiące od nieznaſzek á zwad tym ſpoſobem odwracał. KwiatKsiąż P3v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

2. Błąd, wada, grzech (1):
Szereg: »nieznaszki abo plugawości« (1): ktoremu [Jowiszowi] oni w ſkładaniu ſwym przipiſuią fryie, czudzołoſtwa y inſze nieznaſzki abo plugawoſci rozmaite ktorych bez zapyrzenia nikt wyrzec nie może. BielŻywGlab nlb 12.
3. [Defekt, skaza, szkoda: bowiem wilgotność ſtáienna z gnoiu pochodząca gdy przypádnie ná nogi mokre/ tedy ćiepłością ſwą zbiera wilgotność złą w nogi końſkie y cżyni w nich grucżoły/ guzy y inſzych wiele nieznaſzek ſzkodnych. Cresc 1571 520 (Linde).]

Synonimy: 1. kłotnia, niestworność, niezgoda, poswarek, roznica, rozruch, roztyrk, spor, swar, waśń, zajście, zamieszanie, zamieszka, zwada; 2. błąd, grzech, wada; 3. brak, defekt, skaza, szkoda.

AKtt