Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [NIESPODZIANO]

Następne hasło: NIESPODZIEWALE »

NIESPODZIANY (15) part praet pass pf

W pisowni łącznej (13), w rozłącznej (2).

e oraz o jasne; -å- (8), -a- (7); -å- StryjKron (2), WysKaz, SarnStat, KlonWor; -a- Leop, WisznTr, JanNKar, GosłCast; -å- : -a- Oczko (2:1), SkarŻyw (1:2).

Fleksja

sg
m	N	niespodziany	f	N	niespodziånå	n	N
	G	niespodziån(e)go		G			G	niespodziånégo
	A	niespodziåny, niespodziån(e)go		A	niespodziåną		A
	I			I	niespodziåną		I

pl
N	subst	niespodziån(e)
D		niespodziånym

sg m N niespodziany (1). ◊ G niespodziån(e)go (1). ◊ A niespodziåny (3), niespodziån(e)go (2). ◊ f N niespodziånå (1). ◊ A niespodziåną (2). ◊ I niespodziåną (1). ◊ n G niespodziånégo (1). ◊ pl N subst niespodziån(e) (2). ◊ D niespodziånym (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) ‒ XVII w. (z Cn).

Znaczenia

1. W funkcji przymiotnika: Nieoczekiwany, nie do przewidzenia (13)
2. W funkcji czynnej: Nie oczekujący, zaskoczony (2)

1. W funkcji przymiotnika: Nieoczekiwany, nie do przewidzenia; insperatus Vulg, JanStat, Cn; inexspectatus, inopmabilis, inopinatus, inopinus, necopinatus Cn (13): Leop Sap 18/17; gdyżeś W. M. y od támtecznych obywátelów/ y od tych ſámych co thám [w cieplicach] wielką á nieſpodźiáną pomoc bráli/ náſłucháć śię raczył. Oczko A4v, 27v, 31; zá ſobą grzechy maſz: á przed tobą śmierć ſtráſzliwa/ y przygody do niey nie ſpodziane/ á rozmáite ſtoią SkarŻyw 4; Powiedzą/ Márynus brát náſz/ niewiáſtá ieſt ná płći. On gdy rzeeż ták nieſpodźiáną obacży/ vpadł ná ziemię/ do nog świętey oney pánny SkarŻyw 184, 15; Ach ſprętkáć ná mię przyſzło płákáć wieku mego/ Nieſpodziány ſzwánk wźiąwſzy od nieſzcżęśćia złe^go. WisznTr 13; WysKaz 1; Nie ieſt rzecz ſłuſzna/ áby nieſpodźianym przypadkom ſczęśćia poſtępki rzeczy były poddáné SarnStat 952; GosłCast 53; KlonWor 20.

W charakterystycznych połączeniach: niespodziany(-a, -e) ogień, przygoda, przypadek (2), rzecz (2), smutek, strachy, szwank, śmierć.

Szereg: »niespodziany, bez wieści« (1): ná piſmie przedśię nic [Jan Kochanowski] nieokazał, á w tym go téż śmierć nieſpodźiána bez wieśći zápádłá. JanNKar D3v.

2. W funkcji czynnej: Nie oczekujący, zaskoczony (2): á w Wigilią S. Ianá Chrzćićielá zdybáli nieſpodzianego Semowitá Xiążę Mázowieckie z ſynem Konradem y ze wſzyſtkim dworem iego StryjKron 335.

Szereg: »bez wieści, niespodziany« (1): Obawiał ſię też Witołd áby go Skirgáyło bez wieśći nieſpodzianego kiedy nie zábił StryjKron 482.

Synonimy: 1. »bez wieści«, kwapiony, nagły, nieoczekiwany, niewcześny; 2. »bez wieści«, nieopatrzny.

Cf NIESPODZIAŁY, NIESPODZIEWAŁY, NIESPODZIEWANY, SPODZIANY