[zaloguj się]
[pdf]

NIESTWORNOŚĆ (20) sb f

niestworność (18), niesforność (1), niesworność (1), [niezworność]; niesforność Diar; niestworność : niesworność ModrzBaz (1:1).

W pisowni łącznej (16), w rozłącznej (4).

e oraz oba o prawdopodobnie jasne (tak w niestworny oraz -ość).

Fleksja
sg pl
N niestworność niesforności
G niestworności
A niestworność niestworności
I niestwornością
L niestworności

sg N niestworność (7). ◊ G niestworności (3). ◊ A niestworność (3). ◊ I niestwornością (3). ◊ L niestworności (1). ◊ pl N niesforności (1). ◊ A niestworności (2).

Sł stp notuje, Cn s.v. niestwora, Linde XVI i XVIII w.

Niezgoda, niekarność, kłótnia; dissensio Modrz; immodestia, importunitas, intemperies, petulantia Cn (20): A gdy [Solon] na ſmierć leżał wznilła [lege: wznikła] ieſt miedzi iego przijaciołmi ktorzy pzy [!] nim byli nieſtwornoſć o nie iaką gadkę BielŻyw 9; Wszczynają się bowiem wielkie niesforności, w które przywiedzione są rozmaite stany roztargnieniem sumnienia Diar 84; Nieſtworność ſwoich z ſobą/ nieſporo obronie/ Gdzie co iedno pocżniemy/ wſzyſtko w łeb Koronie. BielSat Gv, G2v; y niemniey ma być żałośćiw z rozruchow obywátelow ſwych/ iedno iáko Oćiec z nieftwornośći ſynow/ ábo iáko głowá znieſpoſobnośći drugich cżłonkow ModrzBaz 21v; SkarJedn 19; Nieſtworność w moich wielka/ nie ſporo obronie/ Gdzie co iedno pocżniemy/ wſzyſtko włeb Koronie. BielSen 14, 15; JanNKar E4v; áby w iednym zgromadzeniu Rzecżyp. y w ſpolnem bractwie żywiąc/ venus alterius culpa detrimentum non patiatur, ieden drugiego nieſtwornośćią ſwą/ ná mięśne iátki nie wydawał GrabPospR K3, K4; Swiadcżą Kroniki ſtáre/ iáka Barbaries y gruba nieſtworność byłá w Pogáńſkich przodkach PowodPr 19; VotSzl B4; izali złe y niezgodne przypuśći pan do [..,] ſtołn ſwego? izali głodem vmrzeć nie muśim/ gdy od tych świętych potraw dla náſzey nieſtwornośći odepchnieni będźiem? SkarKazSej 671b; [A V nieprzyiáćielá náſzego/ wſzytki te nieſtworśći náſze/ przeciwnym ſię obycżáiem máią. GrabZdanie 3v].

W połączeniu szeregowym (1): Nieſtworność/ nieżycżliwość/ pychá im pánuie. Przeto ſie ich poſługá/ dobra nie náydnie. BielSat L3.

W przeciwstawieniach: »jedność, [zgoda] ... niestworność« (1): tym więcey tego Páſterzá iednego nawyżſzego/ ktoryby iedność cżynił/ á nie ſtwornośći kroćił/ potrzebował. SkarJedn 81; [gdziebyſmy ſie byli/ z nim [Solimanem] potkáli zgodę [...] Lecż przeklęta niezworność/ tego mieć niechćiáłá/ A gdy kpotrzebie przyſzło/ wnet nas rozerwáłá WarszWenec F3].

W charakterystycznych połączeniach: niestworność gruba, wielka (3).

Szeregi: »niesnaski i niestworności« (1): w Kroleſtwie twoim máiądz rozmáite nieſnaſki/ y nieſtwornośći/ oto nas wſzyſtkich/ w zdrowiu/ w pokoiu/ [...] wcále záchował BiałKaz H3.

»złość i niestworność« (1): Cżemuſz złość y nie ſtworność Chrześćiáńſka ták mocne okowy ſpołecżney iednośći y zwiąſki tákiey miłośći rozbija? á ći ktorzy ſię do Chryſtuſa odzywáią ták rozdzieleni y niezgodni ſą? SkarJedn A3.

Przen (2): zkąd by potym vrosło wſzytkiego ćiáłá rozruſzenie/ álbo wżdy zemdlenie: ponieważby dużym á mocnym być niemogło zá nieſwornośćią cżłonkow [membris dissidentibus]. ModrzBaz 58.
Szereg: »zawrot a niestworność« (1): Owa przyrodzony y nábyty rozum/ ktemu cnotá/ muſzą go do wſzytkiego wieść/ [...] oddaláiącz od niego ow zawrot/ á nieſtworność w głowie/ iáką cżuią Iudzie niepowſcięgliwi GórnDworz Gg5v.

Synonimy: kłotnia, niesnaska, niesposobność, niezgoda, niezgodność, waśń.

Cf NIESTWORA, STWORNOŚĆ

AKtt