[zaloguj się]
[pdf]

NIEŚMIAŁY (24) ai

W pisowni łącznej (13), w rozłącznej (11);-ſm- (12), -śm- (10), -sm- (2).

e oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg
mNnieśmiały fNnieśmiałå nNnieśmiał(e)
G G Gnieśmiał(e)go
Anieśmiał(e)go A Anieśmiał(e)
pl
N m pers nieśmieli
D nieśmiałym
I m nieśmiał(e)mi

sg m N nieśmiały (12). ◊ A nieśmiał(e)go (2). ◊ f N nieśmiałå (1). ◊ n N nieśmiał(e) (2). ◊ G nieśmiał(e)go (1). ◊ A nieśmiał(e) (1). ◊ pl N m pers nieśmieli (2). ◊ D nieśmiałym (1). ◊ I m nieśmiał(e)mi (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. śmiały.

Bojaźliwy, strachliwy; nadmiernie wstydliwy; pusillanimis Mącz, Modrz, Cn; micropsychos Mącz, Calep; inaudax Calep, Cn; enervatus, malus, vietus Mącz; ignavus, inausus, iners, negligens, remissus, secors, segnis, socors, tardus, timidus Calep (24): Malus miles, Nieſmiáły żołnierz Mącz 205b; Micropsychos, pusilanimis, Nieśmiały/ Niedźiarski. Mącz 220d, 246a, 332d; ArtKanc K18v; Inausus quod non audetur, quod nemo audet. Nie smiały, nie wazącisie. Calep 517b, 517b, 660b.

W połączeniach szeregowych (7): Cżlowiek bywa myſlączy wiele/ y tam y ſam ſie bląkaięczy/ boiazliwy/ nie ſmialy/ ſzemrzączy/ nowe rzecży roznoſzączy/ a pod cżas też mataiączy. FalZioł V 51v; Głos cienki cichy gładki á przyiemny, znamionuie cżłowieka ſpokoynego, cichego, taiemnego, nie ſmiałego GlabGad O3v, O3, O8v; Effoemino, Zniewieściam to yeſt z mężnego czinię niewieście/ to yeſt Nieſmiáłe/ Mdłe/ Miękkie. Mącz 133a, 498c; MOſkwá/ ieſt Lud w obycżáiu innemu Narodu rozny y przećiwny/ bo ſą chłopi hárdźi/ chełpliwi prośći/ okruthni/ nie śmieli/ ná walkę nikcżemni/ y nie ſpráwni BielSpr 66.

W przeciwstawieniu: »mężny ... nieśmiały« (2): kiedyby nie były krzywdy/ niebyło by ná ſwiecie ſpráwiedliwośći: áni by było mężnych/ by nie byli nieſmieli: áni powſcięgliwośći/ by nie byłá roſpuſthá GórnDworz H8; ModrzBaz 68.

Szeregi: »bojaźliwy, (i) nieśmiały« (4): Cervinus vir, Proverb. Boyáźliwy mąż/ nie ſmiáły który rad pierſcha. Mącz 50a; tych ktorzi ſię krzywd ſwoich mſzcżą wielce waży/ y mężnemi ie á wielkiego ſercá ludźmi názywa. A záśię ćierpliwe [ludzie] lekce waży/ á boiáźliwemi y nieśmiáłemi [timidos et pusillanimes] ie być oſądza. ModrzBaz 68; Calep 501b, 990b.

»częścią prosty, częścią nieśmiały« (1): Tákże onym drugim/ ácz mądrym itéż biegliwym/ ále iednák częśćią proſtym/ częśćią nie śmiałym Poſłom/ wſzytkié Warty tá Páni [intryga] vbiéga. OrzQuin C2.

W przen (3):
Wyrażenie: »nieśmiałe serce« (3): Mącz 495d; bo y głupſtwo/ y nieſmiáłe ſercze tego páchołká kto ſobie rozważy/ ſmiać ſie muśi. GórnDworz O8; Bo żaden niemoże drugim dobrze roſkázowáć/ [...] ktoryby był nieſpráwiedliwy/ ktoryby był nieśmiáłego ſercá [qui animo fracto et imbecillo sit] ModrzBaz 17v.
Szereg: »mdły, nieśmiały« (1): Exiguum et vietum cor Mdłe nie śmiałe [!] ſerce. Mącz 495d.

Synonimy: bojaźliwy, mdły, niedarski, niedziarski, obawający się, sromający się, straszliwy, wstydający się, wstydliwy.

Cf ŚMIAŁY

KK