[zaloguj się]
[pdf]

NIEUSTAWICZNOŚĆ (40) sb f

W pisowni łącznej (37), w rozłącznej (3); -cz- (38), -c- (1), -tz- (1).

e oraz o prawdopodobnie jasne (tak w nie- oraz -ość); a jasne (w tym 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N nieustawiczność nieustawiczności
G nieustawiczności
D nieustawiczności
A nieustawiczność
I nieustawicznością
L nieustawiczności

sg N nieustawiczność (15). ◊ G nieustawiczności (4). ◊ D nieustawiczności (2). ◊ A nieustawiczność (13). ◊ I nieustawicznością (2). ◊ L nieustawiczności (2). ◊ pl N nieustawiczności (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVII w. s.v. ustawiczność.

1. Niestałość, zmienność, chwiejność uczuć, sądów, postępowania; płochość; inconstantia Modrz; levitas PolAnt (30): GlabGad N6v; A tákyey wyſokyey dumy/ ktorą ták Pyotr yáko Páweł nyeumyeyętnoſcyą zową/ nyeuſtáwicznoſć náſláduye. (marg) 1.Cor. 8. Nyeumieyętności kácerſkiey towárziſz nyeuſtáwicnoſć (‒) KromRozm II p3, p3v; Vanitas, Próżność/ lekkość/ nieſtałość/ nieſtátek/ nierząd. Vanitati opponitur constantia, Nievſtáwiczność/ płochość. Mącz 475b; GórnDworz Cc2v; BudNT 2.Cor 1/17

nieustawiczność w czym (5): KromRozm I G; BielKron 204; SarnUzn B8; Ale widząc nieſtátecżność I. M. y nieuſtáwicżność w tym/ zámilcżećiem ieſzcże y tego nie mogł CzechEp 309; WujNT 31; [Daniel [...] Krol Ruſki/ ktorego Hiſtorie Polſkie Apoſtatą dla nieuſtáwiczności w wierze zowią StryjKron 331 (Linde)].

nieustawiczność czyja [w tym: G sb i pron (11), pron poss (2), ai poss (1)] (14): KromRozm II p3v; Piſzę tu przykład o nieuſtáwicżności ſwiátá/ iáko vſtháwicżnie walcży ciáło z duchem BielKom nlb 4; Bo vrok omylnośći/ záćmiwa dobre rzecży/ á nieuſtáwicżność żądliwości [inconstantia concupiscentiae; nieſtátecżność pożądliwości WujBib]/ przewraca ſmyſl bez złośći. Leop Sap 4/12; Vżyway krotofile z żoną ſwą ktorą miłuieſz/ po wſzytki dni żywotá nieuſtáwicżnośći twey [cunctis diebus vitae instabilitatis tuae Vulg Eccle 9/9; odmiennośći twoyey Leop; nieſtátecznośći twoiéy WujBib]/ ktore tobie ſą dáne pod ſłońcem/ po wſzytki cżáſy márności twoiey. BielKron 81v; á rozumiey przemiennośći cżáſu/ á nieuſtháwicżności fortuny/ gdzie Medy/ gdzie Perſe [...] ktorzy ći wſzytcy mienili ſie być Pány wſzego ſwiáthá/ iáko thy dziś BielKron 254, 113, 386v marg; Volubilitas, Toczność/ obrotność. Fortunae volubilitas/ Nievſtáwiczność/ nieſtáłość ſzczęścia. Mącz 506d; pánom ſwym [Wałaszy] nie wierni/ ná ktorego ſie zwaśnią wnet go chcą o gárdło przypráwić/ ſtądże cżęſte Pány miewáią/ dla ſwey nieuſtáwicżnośći BielSpr 69v; MycPrz II Dv; [kto] ná tę żywotá docżeśnego krotkość/ á ludzkich rzecży nieuſtáwicżność [rerum humanarum inconstantiam] pilnie v śiebie vważy ModrzBaz 8, 44v, 51; CzechEp 309.

W połączeniu szeregowym (1): Bo to co mowiemy adiectiue/ mądry/ ſpráwiedliwy/ miłoſierny / może być w tym odmiáná y nieuſtháwicżność/ iáko ſie znáiduie y w ludziech też y ſwiętych/ ále gdy mowiemy/ że Bog ieſth nie tylko ſpráwiedliwy/ ále ſámá ſpráwiedliwość/ miłoſierdzie/ y mądrość/ tuć więc iuż nieuſtáwicżnośći/ przypádłośći/ álbo też odmiánie żadne ſie mieyſce nie zoſtáwa. SarnUzn B8.

W tłumaczeniu etymologii nazwy miejscowej Jerycho (1): bo Hiericho wykłáda ſie omylność álbo nieuſtáwicżność. RejPos 210.

Szeregi: »nieustawiczność a krewkość« (1): Iáko tedy w tey obycżáiow nieuſtáwicżnośći á krewkośći [in hac morum inconstantia ac infirmitate]/ dáleko bezpiecżniey ieſt áby vrzędy były docżeśne/ á pewnym iákim cżáſem zámierzone/ ktory ſkoroby ſię ſkońcżył/ drudzyby nowi náſtępowáli/ á pirwſzy licżbę z onego vrzędu cżynili. ModrzBaz 44v.

»nieustawiczność i lekkość« (1): Krol Angielſki niebył kontent ſpiſánia łáſkáwego Luterowego/ odpiſał mu ſrodze/ przypiſuiąc mu nieuſtáwicżność y lekkość w náuce/ iż niewie ſam cżego pierwey bronić ma/ ieſli ſam ſiebie cżyli Ewángeliey Swiętey. BielKron 204.

»niestateczność (a. niestatek) i nieustawiczność« [szyk 1:1] (2): CzechEp 309; Nazwiſká od miſtrzow ſwoich nowych: od ktorych ie/ miáſto Chrześćijánow/ Lutrámi/ Káluiniſtámi/ Serwetany zową. Nieuſtáwiczność y nieſtátek w náuce. WujNT 31.

»odmiana (a. odmienność) i (a) nieustawiczność« (2): Nyewyem iżeby ſye co odmyennoſći á nyeuſtáwicznoſći w yego [Lutra] náuce záwádzáło KromRozm I G; SarnUzn B8. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»omylność albo nieustawiczność« (1): RejPos 210 cf W tłumaczeniu etymologii nazwy miejscowej Jerycho.

»pierzchliwość i nieustawiczność« (1): GRekom przeſkadzáłá [do zjednoczenia] naprzod buyność rozumow/ á wrodzona iákaś pierzchliwość y nie vſtáwicżność: ktorey [! lege: w ktorey]/ [...] tylo nowiny wynáyduiąc á w odmiánách ſię cżęſtych kocháiąc/ heretyctwá y nowe náuki [...] wymyślali. SkarJedn 373.

»przemienność a nieustawiczność« (1): IAkie przemiennośći á nieuſtáwicżnośći w Monárchiach były/ Aſſyriyſkich/ Perſkich/ Greckich BielKron 129.

»rozność i nieustawiczność« (1): Rozność kſztałtow y barw v ſzat/ á co inſzego pokázuie iedno obycżáiow rozność y nieuſtáwicżność [morum varietatem ... et morum inconstantiam]? ModrzBaz 51.

»nieustawiczność a szaleństwo« (1): POpiel [...] przyiąwſzy Monárchią oycowſką/ vkazáły ſie w nim pierwſze nieuſtáwicżności á ſzaleńſtwá/ ábowiem [...] przenioſł ſtolec krolewſki do Gniezná/ á z Gniezná do Kruſzwice w polá BielKron 342.

2. Różnica zdan, niezgodność, niejednolitość przekonań, brak jednomyślności, niezgoda (10): (nagł) Iáſkołká ná nieuſtáwicżność. (‒) KIedy chłop ſiáł konopye/ Iáſkołká wołáłá/ Cići pyći będą nići/ ptaki przeſtrzegáłá. A gdy ptacy nie dbáli/ iż iuż chłop miał nići/ Vciekłá w dách do niego/ [...] Tákżeć náſze Iáſkołki/ kiedy ſie zleciemy/ Cići pyći będą nići też ſobie mowiemy. A potym záſię rozno/ á co mnyę do tego/ Rozlećim ſie do chłopow/ pátrzay káżdy ſwego. RejZwierz 126v, aa3v; MycPrz II C2.

nieustawiczność czyja [w tym: pron poss (2), ai poss (2)] (4): Acż ſie więc iáko Wrony cżáſem w kupę zlecą/ Kracżą/ wrzeſzcżą/ á drudzy iáko Sroki rzekcą/ A iáko Iáſtrząb ktorą zá ogon połápi/ To wnet pilnie káżda ſie do ſwego krzá kwápi [...] Ale gdyby ſie wſzytki poſpołu ſkupiły/ Y ciotkęby odięły y Iáſtrząbá zmyły. (marg) Nieuſtáwicżność ludzka. (–) RejWiz 55, Cc7v; (nagł) Ryby ná nieuſtáwicżność náſzę. (‒) PRáwiechmy by w odmęcie/ zátrwożone ryby/ Goniemy ſie po ſwiátu/ weſpołek bez chyby. Okuń goni Płoćicżkę/ á Okuniá Szcżuká RejZwierz 125, bb2v.

W połączeniach szeregowych (2): CzechRozm 26v; to ieſt heretycki y fáłſzywy kośćio/ ktory/ ma około Boſkich w Chryſtuśie rzeczy/ Roſterki/ Nieuſtáwicżność/ Pokątność/ y Samoſłáńſtwo. SkarJedn 17.

Szereg: »wzgarda i nieustawiczność« (1): Bacząc wzgárdę y nievſtawiczność ták miedzy ſtany Páń<ſkim>i iáko y Rycerſkimi/ [...] że nie iedni ráduią ſie z drugich potyczeli MycPrz II C4.

Synonimy: 1. niestałość, niestateczność, niestatek, odmiana, odmienność, przemienność, toczność, zmienność; 2. niezgoda, niezgodność.

Cf NIEUSTAWICTWO, NIEUSTAWICZEŃSTWO, NIEUSTAWIEŃSTWO, USTAWICZNOŚĆ

KK