[zaloguj się]
[pdf]

OBECNOŚĆ (67) sb f

Oba o oraz e jasne.

Fleksja
sg
N obecność
G obecności
D obecności
A obecność
I obecnością
L obecności

sg N obecność (10). ◊ G obecności (17). ◊ D obecności (1). ◊ A obecność (11). ◊ I obecnością (14). ◊ L obecności (14).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Przebywanie, znajdowanie się, bycie gdzie; praesentia Vulg, Modrz, JanStat, Cn; assiduitas, interventus Cn [w tym: czyja (61): pron poss (24), G sb (20), ai poss (17)] (65): MurzHist H3v; człowieká zacnieyſzego obecność/ cżęſtokroć zwykłą [!] chwałę y godność podleyſzych vmnieyſzáć KwiatKsiąż B4v; ModrzBaz 103v; Acż miłość bráciey oney ku niemu trudno ſię z iego pocieſzney obecnośći y przykłádow zbáwiennych/ oſieroćić miáłá: wſzákże widząc ſtárſzy iego proſty y gorący do Boſkich rzecży vmyſł/ wyſłał go do Koimbry SkarŻyw 542; ktorych [anjołów] obecnością z ſłużbą złącżoną/ máieſtat twoy w niebie ieſt obſtąpion. LatHar 425; WujNT 467; Práwa miłość prágnie obecnośći. SkarKaz 519a.
Zwroty: »obecnością swą (a. swoją) [co] uczcić, poświęcić« (2:1): LatHar 323; á będąc iuż [Chrystus] młodzieńcem/ proſzony ná gody/ ſwą ie obecnośćią/ y tym pierwſzym cudem vczćić raczył. WujNT 309, 72.

»obecnością cieszyć się; ucieszyć się z obecności« (1;1): [o Chrystusie i Maryi] Ale ſyn długo przewłaczał/ záczym w téy teſknośći Niemogłá ſie vćieſzyć z iego obecnośći: Aż ią potym vwielbił/ wźiąwſzy święté ciáło SiebRozmyśl B; A drudzy ie [rodzice synów] chcąc miłowáć/ gubią ie: [...] gdy ie domá przy ſobie/ áby ſię obecnośćią ich ćieſzyli/ trzymáią: á ná dobre wychowánie mogąc nie dáią. SkarKaz 420b.

Wyrażenia: »obecność ciała« (2): Leop *B2; ábowiem/ mowią/ liſtyć ważne ſą y potężne: ále obecność ćiáłá [praesentia corporis] ſłába/ y mowá wzgárdzona WujNT 2.Cor 10/10.

»obecność nawiedzenia« (1): [św. Leo, papież pisze do biskupa Tesalonickiego] ábyś to ſtáránie ktoreſmy wſzytkim kośćiołom zpoſtánowienia Boſkiego winni ſą ná wzor ćichośći náſzey/ cżynił y nas w tym podpieráł: kośćiołom od ſtolice Apoſtolſkiey dálekim obecność náwiedzenia náſzego dáiąc. SkarŻyw 319.

Szereg: »towarzystwo i obecność« (1): rácżże nam dáć w wiekuiſtey ſzczęśliwośći/ vćieſzenie z ich [dziesięciu tysięcy męczenników] towárzyſtwá y obecnośći. LatHar 441.
Wyrażenia przyimkowe: »przed obecnością« (1): á to [porządne złączenie małżeństwa] ſię ná ten cżás dźieie iáwnie przed obecnośćią Kośćiołá wſzytkiego WerKaz 281.

»przy obecności« = in praesentia JanStat (7): SkarJedn 171; Y názáiutrz prośi Gáiná Ceſarzá/ przy obecnośći S. Chryzoſtomá o kośćioł. SkarŻyw 88, 187; Y záraz dobywſzy broni/ przy obecnośći wſzytkich przebił ſie. Phil E4; oná pilność/ nakład/ vśilne ſtáránie/ y Nabożeńſtwo ktoreś W.X.M. w oddániu oſtátecżney poſługi [...] Małżonkowi ſwemu [...] przy obecnośći wiela zacnych ludźi/ pokazáłá WysKaz )?(3.

~ W przeciwstawieniu: »przy obecności... niebytności« (2): SKázuiemy/ iż ieśliby ſtroná práwuiąca ſie przed námi/ álbo przy inych Pánów obecnośći/ ábo téż niebytnośći [in nostra nostrorumque Baronum praesentia vel absentia JanStat 649] śmiał mówić [tedy...] SarnStat 560 [idem] 796. ~

W przen (2):
Wyrażenia przyimkowe: »dla obecności« (1): Nie máſz zdrowia nic w ćiele moim prze oblicżność gniewu twego: nie máią odpocżynku kośći moię/ dla obecnośći grzechow moich. LatHar 162.

»przy obecności« (1): Ták dyabeł poczuł moc Bábile świętego y innych świętych/ też y po ich śmierći/ gdy mowić nie mógł przy obecnośći kośći ich WujNT 478.

a. O Bogu Ojcu i Chrystusie (23): ná ktorego [Chrystusa] álbo obecność y vſtáwicżne ná ćię pogłądánie/ álbo ſmierć y dla grzechow ſkátowánie [...] myślą ſię zániozſzy/ nie daſz gory ták łatwie duſznemu nieprzyiaćielowi LatHar 580, 200, 589; Obiecuie Pan obecność ſwą y obronę kośćiołowi ſwemu powſzechnemu: ktory przeto nigdy vſtáć nie ma WujNT 124; [w kościele Salomonowym] Wierny y nabożny dźiwnie ſię vćieſzonym vczuł/ iż był przed oblicznośćią bozką/ y doznawał ná onym mieyſcu práwey obecznośći/ po wzruſzeniu ſercá y wnętrzney niewymowioney rádośći. SkarKaz 40b.
Zwroty: »wszędzie być obecnością swoją« (1): Náuczano ich dobrze tego iż Pan Bog wſzędźie ieſt/ mocą y obecznośćią ſwoią/ y wſzędźie widźi y ſłyſzy y czyni co chce ná źiemi y ná niebie SkarKaz 39a.

»obecność swoję pokaz(ow)ać; okazać znaki obecności swojej, ukazowanie obecności« (2;1:1): nie przeydziećie miaſt Izráelſkich/ poki nie prziydzie Syn cżłowiecży. [Matth 10/23] (marg) Poki wam nie przybędźie ná rátunk y okaże znáki obecnoſći ſwoiey (–) BibRadz II 7b; WujNT 71; tákie buduiem [kościoły]/ w ktorych P. Bog obecność ſwoię pokázuie/ gdy nam w nich dobrze czyni/ y náſze modlitwy y ofiáry przyimuie SkarKaz 454b, 39a.

»uczcić obecność« (1): y owſzem ták niewſtydliwie zgrzeſzył: máieſtatu twego świętego y obecnośći twey ſpániáłey nie vcżćiwſzy LatHar 144.

»uweselić, ucieszyć obecnością« (1:1): Rácż vweſelić obecnośćią twoią duſze náſze ćiebie prágnące. LatHar 31, 64.

Wyrażenia: »obecność boska, boża« = praesentia Dei Vulg [szyk 5:2] (5:2): Leop 2.Mach 12/22; Theyże też chwały nieiákie podobieńſtwo widźiał lud Zydowſki ná puſzcży/ kiedy twarz Moyzeſzowá z rozmowy y obecnośći Bożey ták śie świeciłá/ iż ná nię ſynowie Iſráelſcy pátrzáć niemogli. KuczbKat 95; bo gdzie ſą dwá ábo trzey wymię Páńſkie zebráni/ tám Bog ieſt/ á gdzie ich będzie cżterdzieśći/ á kto tám o obecnośći Boſkiej wątpić może? SkarŻyw 208; Nie ieſtem/ Pánie IEzu/ godny/ nie tylko mieſzkánia w tobie y z tobą/ ále y ſtania przy Bozkiey obecnośći twoiey LatHar 213, 235; WujNT 71, 424.

»powszechna obecność« (2): [siedzenie na prawicy bożej Brencius rozumie, iż] do cżłowiecżeńſtwá Páná Chryſtuſowego Boſka wſzechmocność/ zupełna zwierzchność/ powſzechna obecność/ y inſze właſnośći Boſkiey nátury y iſtnośći przyſtąpiły. ReszPrz 86, 86.

»obecność (wielce) spaniała« [szyk 1:1] (2): O Namilſzy Pánie Iezu Chryſte/ [...] dopomoż/ proſzę ćię niepotężnośći mey/ vczyń mię teraz z łáſki ſwey godnym twoiey wielce ſpániáłey obecnośći. LatHar 220, 144.

»obecność widoma« (1): w Sákrámenćie ieſt obecność ćiáłá iego docześna/ niewidoma/ ná pośilenie y zbáwienie duſz náſzych/ nie ná ſądzenie: ále ná práwicy ieſt obecność widoma y wieczna. SkarKaz 243b.

»obecność wieczna« (1): SkarKaz 243b cf »obecność widoma«.

Szereg: »obecność a przytomność« (1): Y gdy ſie/ pierwſſy huff Zydowſki vkazał/ przypadł ſtrách ná nieprzyiaćiołj/ z obecnośći á przytomnośći Bożey [ex praesentia Dei]/ kthory ná wſzyſtki rzecży/ pátrza Leop 2.Mach 12/22.
b. O obecności Chrystusa w Eucharystii (16): Bernat S. że [!] wſzytkimi onemi Biſkupy [...] oney obecnośći Páńſkiey/ na porażenie kośćielnego nieprzyiaćielá vżyli. SkarŻyw 168; ReszPrz 86.
Wyrażenia: »obecność ciała i krwie« (2): O naywyżſzy Boże/ wielce błogoſłáwiona obecność Ciáłá y Krwie twoiey/ niech ták odmieni ſmák ſercá mego LatHar 226, 192 marg.

»obecność ciała Chrystusowego (a. bożego, a. pańskiego) w Sakramencie« [szyk zmienny] (4): O prawdziwey obecnośći ćiáłá Bożego w Sákrámenćie ták [Cyryll Jerozolimski] mowi/ Cáthecheſi quartá Myſtágogicá: Gdyſz ſam Chryſtus to mowi o chlebie: to ieſt ćiáło moię/ á kto nápotym śmie wątpić? SkarŻyw 278, 456; WujNT 286; SkarKaz 243b.

»obecność niewidoma« (1): Nie z Sákrámentu áni z Ciborium przyidźie ná ſąd/ mowią ći niewierni/ ále z niebá. Prawdá: bo w Sákrámenćie ieſt obecność ćiáłá iego docześna/ niewidoma SkarKaz 243b.

»obecność (Pana) Chrystusowa (a. Krystusowa) w (świętym) Sakramencie, w chlebie« (5:I): [Luter] korzenia z ktorego odmłodźić ſię mogłá Mſza/ nie wykorzenił do gruntu/ zoſtáwiwſzy obecność Kryſtuſową w chlebie GrzegRóżn F4; Obecnośćią Chryſtuſową w Sákrámenćie poráżony Wilhelm. SkarŻyw 165 marg, 168; LatHar 192; WujNT 237, 424.

Szereg: »obecność i przytomność« (2): A wiárá tá/ tych rzecży oſobliwie po tobie chce/ ábyś naprzod wyznawał prawdźiwą obecność y przytomność Boſtwá y Cżłowiecżeńſtwá Syná Bożego[...] Bo mowi v Ianá S. Kto pożywa mnie/ y on będźie żył dla mnie. LatHar 188; WujNT 77.
2. Wspólnota (2): Commune – Obeczność, poſpolſtwo. Communiter – Poſpoliczię. Communitas – Poſposlwol [lege: pospolstwo] obecznoſzcz Calep 224b.
a. [O radzie miejskiej: My, gy burgmystrz á radda myastha Woznyk [...] wyznawamy nyniesym pissanym, [...] gdychmy były wpelney radzie á gromadzie gy prawa zupełnego, wystapyl przed nasse obetznosstz Jan Yezorko ProtokWoźnik 1576 nr 152 [2 r.], 1577 nr 158.]

Synonimy: 1. bycie, prezencyja, przebywanie, przytomność; 2. pospolstwo, towarzystwo.

Cf [NIEOBECNOŚĆ], 1. OBEC

LW