[zaloguj się]
[pdf]

OBFITY (430) ai

obfity (373), okwity (33), okfity (16), obkwity (5), opłwity (3); okwity KwiatKsiąż (5), BiałKat (3), BiałKaz, Calag, SkarŻyw (2), KołakCath (2), KołakSzczęśl (5), GosłCast, SkorWinsz; obkwity MiechGlab (4); opłwity BierRaj (2); obfity : okwity KrowObr (4:1), Leop (8:1), BielKron (31:1), StryjKron (2:2), SarnStat (9:1), Skar(1:3), VotSzl (2:1); obfity : obkwity WróbŻołt (2:1); obfity : opłwity SienLek (5:1); okwity : okfity Mącz (2:16).

o jasne.

comp i sup (39 + 4) -obfitszy (36), okwitszy (5), okfitszy (1), obkwitszy (1); -obfitszy March1Wiet, PatKaz II, PatKaz III, HistAl, MurzHist (2), MurzNT, Leop, BielKron (2), SienLek, GórnDworz (3), RejPos (7), KuczbKat, RejPosWstaw, CzechRozm, ModrzBaz (2), GostGospSieb, LatHar, WujNT (6); okwitszy KwiatKsiąż, SkarKaz (2); okfitszy Mącz; obkwitszy MiechGlab; -obfitszy : okwitszy StryjKron (1:1), SarnStat (1:1). sup nå- (3) March1Wiet, ModrzBaz, StryjKron, n(a)j- (1) PatKaz II.

Fleksja
sg
mNobfity, obfitszy fNobfitå, obfitszå nNobfit(e), obfitsz(e)
Gobfitego, obfitszego Gobfitéj, obfitszéj, na(j)obfitszéj Gobfitégo
Dobfit(e)mu Dobfit(e)j Dobfit(e)mu
Aobfity, obfit(e)go Aobfitą, obfitszą Aobfité, obfitszé
Iobfitym, obfitszym, obfitem Iobfitą, obfitszą Iobfitym
Lobfitym, obfit(e)m Lobfitéj Lobfitym
Vobfity Vopłwit(a) V
pl
N m pers obfici
subst obfite, obfitsze
G obfitych
A subst obfité, obfitszé
I m obfit(e)mi, obfitymi, obfitszymi
f obfitémi, obfitymi
n obfit(e)mi, obfitymi
L obfitych

sg m N obfity, obfitszy (59). ◊ G obfitego, obfitszego (13); -égo (1) SienLek, -(e)go (12). ◊ D obfit(e)mu (1). ◊ A obfity (26), obfit(e)go (2). ◊ I obfitym, obfitszym (7) KromRozm III, KrowObr, RejWiz, CzechRozm, CzechEp, GrabowSet, KołakCath, obfitem (3) PatKaz III, MurzHist, KochPhaen; -em (1), -(e)m (2). ◊ L obfitym (2) GórnDworz, VotSzl, obfit(e)m (1) RejJóz. ◊ V obfity (1). ◊ f N obfitå, obfitszå (81); -å (73), -a (2), -(a) (6); -a WujJudConf -å : -a BielKron (19:1). ◊ G obfitéj, obfitszéj, na(j)obfitszéj (24); -éj (1), -(e)j (23). ◊ D obfit(e)j (1). ◊ A obfitą, obfitszą (25). ◊ I obfitą, obfitszą (17). ◊ L obfitéj (8); -éj (2), -(e)j (6). ◊ V opłwit(a) (1). ◊ n N obfit(e), obfitsz(e) (19). ◊ G obfitégo (7); -égo (1), -(e)go (6). ◊ D obfit(e)mu (1). ◊ A obfité, obfitszé (17); -é (2), -(e) (15). ◊ I obfitym (5). ◊ L obfitym (1). ◊ pl N m pers obfici (2). subst obfite, obfitsze (26); -e (2) Mącz, BiałKat, -é (1) KochPhaen, -(e) (23). ◊ G obfitych (22). ◊ A subst obfité, obfitszé (37); -é (8), -e (1), -(e) (28); -é OpecŻyw, SiebRozmyśl -é : -e KochPs (6:1). ◊ I m obfit(e)mi (4), obfitymi, obfitszymi (2); -(e)mi LubPs, BudNT, ArtKanc, WujNT; -ymi GrabowSet; -(e)mi : -ymi LubPs (1:1). f obfitémi (4) KlonŻal, ZawJeft (2), GórnTroas, obfitymi (1) LatHar; ~ -émi (2), -emi (1); -émi GórnTroas, -émi : -emi ZawJeft (1:1). n obfit(e)mi (2) RejPs, LubPs, obfitymi (2) BibRadz, CzechEp. ◊ L obfitych (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Taki, którego jest dużo; liczny; duży, wielki; uber Vulg, JanStat, JanPrzyw, Cn; amplus Vulg, Mącz, Cn; multus PolAnt, Vulg, Modrz; abundans Vulg, PolAnt, Cn; copiosus Vulg, Cn; luculentus Mącz, Cn; plurimus PolAnt, Vulg; confertus, prolixus Vulg; dapsilis, refertus Mącz; fertilis Modrz (278): ij każdá blizna ij rana zaſie ſie otworzyła/ ij krew obfitá s nich wyplynęla. OpecŻyw 141, 102v; PatKaz II 53; PatKaz III 96, 96v, 144; Bowiem v pana miłoſierdzie/ á obphite vniego odkupienie. TarDuch E [przekład tego samego tekstu Leop Ps 129/7]; gdy vwarzyſz ſzałwiją w winie s piothruſzką/ otwiera drogi ku obphitemu wyſzciu vryny. FalZioł I 136d, I 105c, 119b; RejPs 150; LudWieś B; Dzywnie mię ten pan racży ſtrzedz A z kłopotow rozmagitych Doſić radoſći obfitych RejJóz A5v, L3v, L7v marg; RejKup m7v; Wtymći ieſt vwielbion ociec mói/ abyście wy obfity pożytek przynośili/ i s ſtaliście śię mojmi vczniami. MurzNT Ioann 15/8, 206 marg; Iáko gdy obfity deſſcż ná runo vpádnye/ Ták też twoye kroleſtwo rozhoyni ſie ſnadnye LubPs Q4; A iuż wyznam imię twoie tám gdzye ich będzye wiele/ Ześ ty ſpráwił ſercu memu thák obfite weſele. LubPs dd6v, N3, R6, Z3v, Z4, cc3v (14); Alexánder Papieſz [...] dał obfite odpuſty. KrowObr 70v, 97, 98, 99; Dał nam rozumną duſzę/ dał ſmyſły obfite/ Dał ſpráwę y dał cżłonki dziwnie známienite. RejWiz 171, l0v, 25, 118, 175v, 181v; Leop Ps 129/7, Prov 6/35, Sap 11/7, Dan 6/3, 1.Tim 1/14; RejFig Bb7v; Ale wy chwálić będźiećie Páná Bogá ſwego/ kthory tobie da pokarm y napoy obfity BibRadz Ex 23/25, 1.Reg 1/16, 1.Par 4/40, Is 30/23, Dan 3/31 [98], Sap 11/8, 2.Cor 4/15; BielKron 200v; KwiatKsiąż B2, Dv, G4, N2; Refercius aerarium nunquam vidi, Okfitſzego skárbu nignym [!] nie widział Mącz 118c, 75b; SienLek 4v; RejAp 126; GórnDworz Cc8v; HistRzym 91v; gdy kto im wzgárdzi/ iż iuż theż wiecżnie ma być wzgárdzon/ á nigdy iuż nie ma oględáć tych obfitych obietnic thego Páná ſwoiego. RejPos 160, 61v, 162v, 179 [3 r.], 219v, 240v; BiałKat 156, 198v; RejZwierc 255; BudBib Iob 22/25, Prov 13/22, Mal 2/15, Eccli 35/1; HistHel C2v; StryjWjaz B4; CzechRozm 68, 72v, 178; Aleć y ten Niedzwicki miedzy Podolány/ Broni dość obycżáynie Rzecżypoſpolitey/ Ieſt do tego ná wſzytkim biegłośći obfitey. PaprPan X3; ModrzBaz 56, 108; A dla ozdoby Rzecżypoſpolitey/ By y z Kśiąg w sławie kwitnęłá obfitey/ Monwid ninieyſzy kilká ſet náłożył/ Aby Fricż ożył. ModrzBazStryj π2v; Calag 564b; Vſtá moie/ ięzyk móy będzie ſye rádował/ Będźie zá dobrodźieyſtwá obfite dźiękował. KochPs 104, 98, 153, 155, 203; StryjKron 542; CzechEp 88; KochPhaen 9, 18; ArtKanc K11v, T11; Phil H; GrabowSet D2, O3, S4v; KochFrag 26; LatHar 28, 34, 169, 248, 301, 485; Był [Chodkiewicz]/ y Koronie Polſkiey teſz podporą wielką. Mądrą rádą/ rozſądkiem onym známienitym/ Y do wſzyſtkich cnot innym przykłádem okwitym. KołakCath B3, C2; KołakSzczęśl A4v, B2v, C3v; Strzeżćie ſię Doktorow/ [...] ktorzy wyiádáią domy wdow pod pokrywką długiego modlenia. Cić odnioſą obfitſzy ſąd (marg) obfitſze potępienie. (–) WujNT Mar 12/40, Luc 12/15, s. 368, 394 marg, 1.Cor 12/23, s. 708 marg, Hebr 11/4, Apoc 2/19; áby naiwysſzy ſprawcá pokoiu dał obfitſzé vmocnienié pokoiowi poſtánowionému. SarnStat 1097, 375, 1103, 1120; BLogoſłáwię ćię Pánno z twéy świętobliwośći/ Z pokory/ z cnót obfitych SiebRozmyśl F2v, E4v; KmitaSpit A2v, C4v; Bog przez Izáiſzá [!] ták mowi: O kiedybyś był/ (ludźie moy) pilnował przykazánia mego/ byłby ſie sſtał pokoy twoy iáko rzeká (to ieſt obfity y nigdy nievſtawáiący) PowodPr 27, 22, 50; SkarKaz 310a; Obfite żniwá y gumná Kuiáwſkie/ Tám ſię śćiągáią w ſzpiklerze Nieſzáwſkie KlonFlis Gv, E2v; SkorWinsz A2v; SapEpit B; Są ieſzcże y dźiś wolne Rzecży poſpolite/ Gdźie ná Wielmożny Senat dochody obfite. KlonWor 13.

W połączeniach szeregowych (5): A to pilnie ſłuchay w tey Ewányeliey s. iż to tobie wſzytko hoyną á obfitą á opływáiącą miarą będzie oddano [mensuram bonam et confertam et coagitatam et supereffluentem Vulg Luc 6/38]. RejPos 171v, 170v, 266v; á nie damy ſie odſtráſzyć żadnemi groźbámi álbo przeſtráchy przeſládownikow: kiedy ſie nie ſkłániamy ku inſzey náuce/ [...] Ma tedy tákowe wytrwánie obfithy/ zbáwienny/ y niewymowny pożytek. RejPosWstaw [1433]; CzechEp 138.

W przeciwstawieniu: »krotki ... obfity« (1): O ſczęśćié/ iák obłudnie/ iáko ſrogo z námi Idźieſz? iák krótką radość obfitemi łzámi Nágradzaſz? ZawJeft 43.

W porównaniu (1): Dáléy żal niedopuśćił/ y płácz znákomity Który iéy z oczu płynął/ iáko déſcz obfity. KochPam 82.

W charakterystycznych połączeniach: obſite(-y, -a) błogosławieństwo (3), bojaźń boża, cnoty, cześć, dary (8), deszcz (6), dobra (2), dobroć, dobrodziejstwa, dochod (2), dostatek, dział, jałmużny, jedzenie, kochanie, korzyść, koszt, krew (6), kruszce (2), majętności, miłość (3), myto, niemoc, obietnice (2), odkupienie (4), odpusty, ofiary (4), ogień, pociecha (3), poććiwość, pokarm, pot (2), potępienie, potrzeby, pożytek (8), przestroga (2), przykład przypłodek, przyprawy, radości (3), rady, rozkoszy (4), rozum, sąd, skarb (2), sława, strumień, swoboda, szczęście, szczodrobliwość, trzody, uczynki, umocnienie, wesele, wody (3), złości (2), zmysły, znaki, zysk, żałość (2), żniwa.

Wyrażenia: »obfite bogactwa« [szyk 3:1] (4): Yáko Krezus [...] nyechcyał nic wyęcey dbáć yedno o te obfite bogáctwa/ w ktorych ſie kochał GliczKsiąż Fv; BibRadz *6v; Luculentae divitiae, Okfite bogáctwá. Mącz 201a; RejAp 199.

»hojność obfita« (1): Toćby też tákież ziemſcy wy Sálomonowie/ Ktorzy ni ocż nie dbacie/ iedno wizytko ſobie/ Vcżyćby ſie też ſłużyć Rzecżypoſpolitey/ Gdyż ſtąd vżył Sálomon/ hoynośći obfitey. RejZwierz 43v.

»obfita (jest) łaska« [szyk 13:9] (22): BierRaj 20v; MurzHist Fv [2 r.]; KromRozm II m2v; A ſpraw to wniem przez ſwe dáry z łáſki ſwey obfitey/ By potym wczym więtſzem ſłużył Rzeczypoſpolitey. GroicPorzRej C4; Abowiemći wſzythki rzeczy ſą dla was/ áby łáſká oná bárzo obfitha [ut gratia abundans]/ z dziękowániem [!] wiela ich/ obfitſzą ſię ſtáłá ku chwale Bozey. BibRadz 2.Cor 4/15; RejPos 157v; RejPosWiecz2 92v; BiałKat 226; Bo to pewna rzecż/ iż ku doſtąpieniu obfitſzey łáſki tey Swiątośći/ bárzo to wiele pomaga/ ieſliby chory świętym Oleiem był pomázan KuczbKat 230; RejZwierc A4v, 266; WujJud 100; BudNT 2.Cor 9/8; KarnNap A3v; LatHar 354, 476; áby obfitſzą łáſką [ut gratia uberiori JanPrzyw 9] byli od nas obywátele Króleſtwá poćieſzeni/ [...] obiecuiemy/ iż [...] dóbr dźiedźicznych nie będźiemy bráć SarnStat 886, 66, 1039, 1059, 1188.

»obfity łup« = opimum spolium Mącz [szyk 1:1] (2): Zacny narod Efráim zwalcżył Amálechity/ Wzyął hołd zacny nád nimi y k temu łup obfity LubPs hh; Mącz 265b.

»obfite łzy (a. słzy)« [szyk 6:4] (10): OpecŻyw 149v; Przetoż ia płácżę/ á oko moie wypuſſcża łzy obfite [deducent aquas]: iż ſie odemnie oddalił poćieſſyćiel Leop Thren 1/16; KlonŻal D4; ZawJeft 32, 43; GórnTroas 54; LatHar 109, 110; wywiedź téż łzy obfité z ſerc ludźi zátwárdźiáłych ku opłákániu złośći ſwoich y wſzytkiégo świátá SiebRozmyśl E2v; GosłCast 74.

»obfita miar(k)a« [szyk 3:2] (5): A kiedy mi ták wierzy/ też go potka wiárá/ Abowiem tey obfita záwżdy ma być miárá. RejZwierz 5; RejAp 150; zá to wſzytko com wam tu wymienił/ ieſliże ſie ták záchowywáć będzyecie/ iż wam będzye oddano á odmierzono miárą hoyną/ miárą obfitą/ á zewſzech ſtron opływáiącą. RejPos 170v, 171v; CzechEp 138.

»obfite miłosierdzie« [szyk 5:1] (6): á ſtaroſc moia będzie powyſſzona w miłoſierdziu obfitym [in misericordia uberi]. WróbŻołt 91/11; rzekł Dawid do Gad: [...] wſſákoſz iednák lepiey że wpádnę w rękę Páńſką (bo okwite ſą miłoſierdzia iego [multae enim misericordiae eius sunt]) niżli w ręce ludzkie. Leop 2.Reg 24/14; RejPos 82; KarnNap C2v; LatHar 272, 627.

»obfity owoc« = fructus multus PolAnt, Vulg [szyk 2:2] (4): BibRadz Dan 4/9[12]; HistRzym 50v; Pátrzayże iż cie Pan ſtworzyć racżył iáko piękne drzewo/ kthoremu dał moc przyrodzenia iego/ áby s ſiebie wdzyęcżny á obfity owoc podawáło RejPos 204v; WujNT Ioann 15/2.

»płacz (jest) obfity« (4): MurzHist P2v; LubPs K3v; IA płácżę/ á żal zakryty/ Mnoży we mnie płácz obfity KochSob 65; Kto był kto twego ześćia z źiemie nie żáłował? [...] Tákże y ſtan waźnieyſzy [!] y gmin poſpolity/ Albo dáli wzdychánia/ álbo płácz obfity SzarzRyt D.

»urodzaj obfity« [szyk 1:1] (2): RejPs 194; Było to Kroleftwo/ [...] y w złoto á w śrebro bárzo bogate, ktemu w bydło wſzelákie/ y w obfity vrodzay winá [et vini frugumque proventu fertilissimum]/ y wſzelákiego zboża. ModrzBaz 127v.

»zapłata (a. odpłata) obfita« [szyk 18:7] (25): OpecŻyw 42; KromRozm I G; MurzNT Luc 6/23; Tákże ieſlibyś godzyen Rzecżypoſpolitey/ Y tubyś wierz mi vżył zapłáty obfitey. RejWiz 81; Leop Matth 5/12; RejPos 24, 24v, 59v, 61 [2 r.], 61v [2 r.], 263, 263v; RejZwierc 141v; WujJud 108v, 234; WujJudConf 112; RejPosWstaw 42; CzechRozm 179v; A gdy to cżynić będźiećie/ wiecżną zapłátę weźmiećie/ obfitą w Kroleftwie moim ArtKanc P5; KołakSzczęśl B2v; Ráduyćie ſię y weſelćie: ábowiem zapłátá wáſzá obfita ieſt w niebieśiech [merces vestra copiosa est]. WujNT Matth 5/12 [przekład tego samego tekstu KromRozm I G, Leop, RejPos 263, WujJud 108v, KołakSzczęśl B2v, SkarKaz 633], Luc 6/23; SkarKaz 633.

Szeregi: »bogaty a (i) obfity« (2): Y dla tegoż ia Páweł klękam ná koláná ku oycu Páná náſzego Iezu Kryſtá/ [...] áby wam dał z bogátey á obfitey łáſki ſwoiey [secundum divitatis gloriae sue Vulg Eph 3/16] RejPosWiecz2 92v; GostGospSieb +4.

»hojny, (a, i) obfity« [szyk 10:5] (15): ráduyćie ſie á kochayćie ſie/ bowiem zápłáthá wáſſá hoyna ieſt á obfita [merces vestra copiosa est] w niebie Leop Matth 5/12; á będźie kádźić ſiećiam ſwoim/ iż przez nie obfithego zyſku/ y hoynego pożywienia doſtał [incrassata est pars eius et cibus eius pinguior est]. BibRadz Hab 1/16; Mącz 27a; Słuchayże pilnie ſłuchay iáka tho ma być obfitſza á hoynieyſza ſpráwiedliwość twoiá [nisi abundaverit iustitia vestra Vulg Matth 5/20] niżli tych to zakonnikow/ ktorzy/ [...] tilko w ſpráwach ſwoich á w ſpráwach zakonu ſwego pokłádáli wſzytki nádzeie ſwoie RejPos 179, 24v, 61, 61v, 157v [2 r.], 159 (10); WujJud 100; CzechEp 125. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»obfity a nierozmierzony« (1): Tu iuż Pan ſpráwiedliwośći potrzebuie/ ábychmy ſie w wierze a w ſtałośći ſwey vſpráwiedliwili iemu/ [...] Pan zá to obiecowáć raczy/ Iż zapłáthá tákiego obfitha á nie rozmierzona będzie ná niebie. RejZwierc 141v.

»niezmierny a (i) obfity« (2): chćieyćie ſobie co náipilnley rozbieráć/ iáko to ieſt niezmierna Boſka miłość y obffita łáſká iego KarnNap A3v; LatHar 208.

»obfity a osobliwy« (1): naydzieſz duchownie one dwánáśćie gwiazd/ od Ianá S. opiſánych/ ná koronie duchowney/ tey niebieſkiey Krolowey. [...] od Anyołá nieſłycháne przedtym pozdrowieniem przeſławnym vracżenie: Ducha S. obfite á oſobliwe sſtąpienie: á nákoniec Syná Bożego cudowne pocżęćie LatHar 476.

»rozliczny i obfity« (1): przełożeni náſzy [...] Nánieſli ná Koronę długow rozmáitych/ Onych opraw rozlicznych y doſyć obfitych. RejZwierc 248v.

»obfity i szczodrobliwy« (1): O Wſzechmogący á wiecżny BOże/ [...] rácż obfite/ y ſzcżodrobliwe miłośierdźie twoie pokázáć ſlużebnicy twoiey/ Krolowey náſzey LatHar 627.

»wielki, (a, i) obfity« [szyk 6:1] (7): OpecŻyw 103v; KwiatKsiąż E2v; RejAp 150; Ktorego to vmyſłu dobrá/ im ſą więtſze/ im ſą obfitſze/ tym ſą lepſze/ y pożytecżnieyſze GórnDworz Ii; dáleko więtſze y obfitſze [uberiores multo et ampliores] pożytki przychodzą zſpráwiedliwośći/ niżli z woyny. ModrzBaz 137v; LatHar 577; SkarKaz 310b.

»obfity a zbytni« (1): Yákoż dzyecyęcyu zaż ma być on pokarm zdrowy/ kthory zmyeſſa z obfitą á zbythnią máteryą. GliczKsiąż D6.

Przen (12): A każdemu ſie więcż to nagradza ſowito Kto ſtałoſcż zachowywa obfite tam myto RejJóz L7v; BudNT Matth 5/47.
Wyrażenia: »obfite bogactwo łaski« (1): áby okazał w przyſzłych wiekách obfite bogáctwo łáſki ſwoiey [abundantes divitias gratiae suae]/ w dobrotliwośći przećiwko nam w Chriſtuśie Ieſuśie. WujNT Eph 2/7.

»miłosierdzie obfite« (1): Náſyć nas owocem ſwégo Miłośierdźia obfitégo KochPs 137.

»obfita nagroda« (1): rzekł Pan do Abrámá [...] iaćiem ieſt y tarczą twoią/ y bárzo obfitą nagrodą twoią [merces tua multa valde]. BibRadz Gen 15/1.

»obfity owoc« [szyk 4:2] (6): Iáciem ieſt maćica winná wyście latorośli/ ktory mięſzká wemnie a iá wnim/ teńci obfity owoc [fructum multum] przynośi MurzNT Ioann 15/5; BibRadz *6; RejPos 59v; KuczbKat 355; CzechEp 118; W tymći ieſt vwielbion Oćiec moy: iżbyśćie obfity owoc [fructum plurimum] przynieśli/ y byli moimi vczniámi. WujNT Ioann 15/8 [przekład tego samego tekstu RejPos, CzechEp].

»obfity w sprawie« = mogący wiele (1): [Panie] Wielkiey rády á obfity wſpráwie/ bo ocży twoie otworzone ná wſzytki drogi ſynow cżłowiecżych BudBib Ier 32/19.

α. O osobach (9): SZedł Pan Iezus ku miáſtu niektoremu/ kthore było ták przezwáne Naim/ á ſzło poſpołu z nim zwolennikow iego wiele/ y obfita thłuſzcża ludu poſpolitego. RejPos 220v; KochMon 25; Bog iuż dawno ziśćił był tę obietnicę ſwoię/ wedle ſłowá ſwego/ dawſzy Abráhámowi potomſtwo obfite/ y źiemię vrodzáyną CzechRozm 75v, 74v, 79; Y przyſtáłá rzeſza obfita [multa turba] ku Pánu. WujNT Act 11/24, Act 11/26, s. 443.
Szereg: »wielki i obfity« (1): Obiecał Bog Abráhámowi [...] iż mu y potomſtwo dáć miał wielkie y obfite/ y onę źiemię w dziedzicżną y wiecżną ośiádłość. CzechRozm 74v.
β. O wypowiedzi (3): á pámiątkę wielmożnoſći y ſpráwiedliwoſći twoich obfitemi ſlowy mieli by wſpominać RejPs 213v; A tákowa mowá o Pánie Kryſtuſie/ ma być obfita/ miedzy wiernymi KrowObr 66; CzechEp 24.
a. Hojny, szczodry (2): Dapsilis, Okwity/ Hoyny. Mącz 78a.

okwity ku czemu (1): á do Páná Bogá náſzego náwroććie ſię: Abowiem okwity ieſt ku odpuſzcżeniu grzechow. KołakSzczęśl B4.

2. Mający wiele, obfitujący w coś; płodny; okazały, wystawny; ferax Miech, Mącz. Calep, Cn; uber Vulg, HistAl, Calep, Cn; locuples Vulg, Modrz, Cn; affluens, copiosus Mącz, Cn; abundus Miech; pinguis PolAnt; magnus, opiparus, opulentus, profusus, redundans Mącz; felix, largus, opimus, perfluens Cn (151): ſprawiedliwi ludzie [...] w pałaczach domu boga naſzego będą kwitnąć A ieſzcże ſie rożmnożą wſtharoſci obſithey WróbŻołt 91/15; RejPs 54; Nie doſić ieſt w obfitem żywocie Tu do cżaſu mieſzkać a w kłopocie Bo pieſzcżone ciało zgnie [!] w grobie Stroyze radzęć dobrą ſlawę ſobie RejJóz Q4; LubPs R3; Laiánie y krzywdy zniſzcżáią maiętność/ á dom ktory bárzo obfity ieſt/ będzie zniſzcżon pychą Leop Eccli 21/5; Adipalis coena, Okfita á známienita wieczerza. Mącz 3c; Opiparus, Okfity/ Koſztowny/ Hoyny/ S wielkim koſztunkiem nágotowány. Mącz 265d, 64c, 131d, 140a, 201a, 266d, 502d; GórnDworz Aa5; RejPos 159v, 239, 325v; iáko mu [Faraonowi] to potym on Iozeph wyłożył/ iż będą ták fiedḿ lat obfitych w páńſtwie twoim RejZwierc [203], 185, [203v], Bbbv; StryjWjaz A3v; Moy wiekuiſty páſtérz mię paśie/ [...] Záwiódł mię w paſzé niepoſpolité/ Nád zdroie żywéy wody obfité. KochPs 32; Ale kogo gryźie mól zákryty/ Nie idźie mu w ſmák obiad obfity KochPieś 3; Stół dźiś ma być obfity: śiedziéć w nocy trzebá/ Náléwáć winá ſczodrze: áż ſye gwiazdy z niebá Rozbieżą PudłFr 73; Calep 399b, 490b [2 r.], 1104a [2 r.]; TAk wielkie dobro/o wiecżna Miłośći Z ktorego płynie źrzodło twey lutośći/ Ze wſzytek narod/ y wiek ſtąd obfity GrabowSet X2; ABY SIE WSZYSTKIM WOBEC dobrze działo, Król oko opátrznośći ma mieć: ále ieſcze więcéy, áby ſkarb poſpolity okwitſzy był. SarnStat 333; VotSzl B3v, E4.

obfity czego (5): FalZioł V 50a; BielKron 461v; teráznieyſzy wiek dáleko obfitſzy ieſt niecnoty wſzelákiey/ niż on/ kthory chwalą ſtárcy GórnDworz H8; RejPos 238v; SkarŻyw 388.

obfity w co (3): wony czáſſy nád morzem wielkie á wźwierz obfite puſzcże były StryjKron 72; Calep 97a, 809a.

obfity w czym (2): Copiosus in re cibaria, Okfity w potráwnych rzeczách/ Doſtátek kuchen máyący. Mącz 64c; Iáko Sternik naywięcey ma mieć ná bacżeniu ſzcżęśliwe żeglowánie/ [...] ták Sprawcá Rzecżypoſpolitey ſzcżęśliwe á ſpokoyne obywátelow ſwoich żyćie/ áby Rzecżpoſpolita mogłá być ná wſzem sławna/ w bogáctwách obfita/ y vcżćiwych cnot pełna [gloria ampla copiis locuples virtute honesta] ModrzBaz 23.

W przeciwstawieniu: »obfity ... niedostateczny« (1): ále iż niepożytecżna byłá ich [Macedonów] ziemia/ y krolowi nie przyiemna/ wzgárdzili ią Indowie/ ábowiem wſzelki mądry/ więcey rzecży obfithych nizli niedoſtátecżnych pożąda [magis largissima quam stricta desiderat] HistAl G7v.

W porównaniach (3): Zoná twa práwye yák winna máćicá obfita/ W domu twoim á w ſpráwách ſwych będzye známyenita [Uxor tua sicut vitis abundans in lateribus domus tuae Vulg Ps 127/3] LubPs cc6v [przekład tego samego tekstu RejPos]; RejAp 133; RejPos 42v.

W charakterystycznych połączeniach: obfity(-a, -e) dział, gody, imienie, kraj, krolestwo (2), lata (3), majętność, obiad pałace, państwo, sad, skarb, spiżarnia, starość, stoł (2), wieczerza, wiek, zdroj(e) (2), żywot; kolery obfity, (nie)cnoty (2), pereł, radości; obfity w bydło, w ryby, w źwierz, w bogactwach obfity.

Wyrażenie: »na wszem obfity« (2): Tyś yeſt Bog miłoſyerdzya ná wſſem obfitego/ Ktory wyecżnye kroluyeſz bez końcá żadnego. LubPs O5; Bo on doſtátek y ná wſzem obfity dźiał/ ktory był od oycá ſwoiego dla ſwey woley pobrał [syn marnotrawny] [...] iáchał w dálekie kráiny/ y támże roſtrwanił [!] wſzytkę máiętność ſwą WerGośc 221.
Szeregi: »wielki i (a) obfity« (2): Abowiem wiele ich o tym tylko myślą/ [...] áby wielkie y obfite imienie zoſtáwili dźiećiom/ ktorych nieupominaią ku nabożeńſtwu KuczbKat 310; StryjKron 72.

»żyzny i obfity« (1): Pan źiemi raczy błogoſłáwić: á tá Przynieśie żyzné/ y obfite látá KochPs 128.

Przen (5): O Sudnyo [!] oplwyta wyecznego myloſyerdzya vdzyel ſwey laſky oplwytey wſſitkym wyernim duſſam BierRaj 20v; RejPs 220v; RejPos 30v; Pátrzćie iákie ieſt [królestwo niebieskie]/ iáko wieczne/ mocne/ okwite/ pełne roſkoſzy y doſtátku/ y ſkárbow/ y weſela. SkarKaz 245a.
a) O uczynkach ludzkich [możliwa także interpretacja „obfity w łasce”] (1): Ku cżci ſwey Oycże łáſkáwy/ rácż obrácáć náſze ſpráwy y właſne, Y poſpolite/ niech záwſze będą obfite/ w łáſce twoiey pomnożenie/ boś ty náſze wſpomożenie. ArtKanc T5v.
a. O ziemiach, krainach; bonus PolAnt (64): MiechGlab 59; Pan bog rządzi mną bez wſzelkiego niedoſtatku [...] A na mieſtczu obkwitych paſtwisk [in loco pascuea] poſtawił mie. WróbŻołt 22/2; á lud ſwoy wywiodł przez niewiádome puſſcze áż ná ziemie obfite RejPs 203, 114v, 162; RejJóz M2v, N4v; HistAl G8; BibRadz Ez 34/14; Alexánder z Indyey iádąc/ thám w niey chćiał głową mieſzkáć widząc źiemię obfitą. BielKron 264, 278, 285, 289v, 293, 297v (9); Mącz 122a; RejZwierc 241v, 247v; BudBib Tob 14/6; Zá twym dozorem wilgośći doſtáie Obfitéy źiemi ná iéy vrodzáie KochPs 93, 87, 106, 167; [Jenamin] ten oſiadł tę kráinę w Egipcie/ ktorą Cirenenſką zowiemy/ [...] á tá Kráiná w Egipſkim páńſtwie ieſt naobfitſza StryjKron 11; Calep 414a; GostGospSieb +4; GrochKal 19; Podáy mi zá właſność/ ſłowo vſt twych Pánie/ Zá obfite włośći/ niech wola twa ſtánie. GrabowSet Cv; VotSzl B3; KlonWor 13, 21.

obfity czego (3): oſtrzegay ábyś nic zápomniał Páná twego/ ktory cię wywiodł z niewoley Egipſkiey do zyemie obfitey wſzytkiego/ gdzyeś nie ſiał áni ſzcżepił. BielKron 44, 45, 286.

obfity w co (8): Do ktorego Kánchietu Alonſus puścił ſie/ [...] tá Kráiná obfita ieſth we złoto/ w ptaki/ w báwełnę/ ma mierność powietrza/ lud dobry BielKron 444, 8v, 55, 293v, 385, 433, 455v; Ziemiá tá [o Inflantach] w mocne y wielkie miáſtá/ y zamki/ w bogate porty ieſt oquita. BiałKaz K3.

obfity w czym (6): Ziemia też Ruſka nad wſzytkę zyznoſć ſwą/ ieſt obkwita w miedzie y w piciu z niego vcżynionym. MiechGlab 78, 77; BielKron 291v. Cf »we wszytkim (a. we wszem) obfity«.

W połączeniach szeregowych (6): [Hiszpania] Ieſt ze wſzytkim doſtátkiem/ obfita y vrodzáyna/ złotá/ ſrebrá/ ſzat/ drogiego kámienia w ſobie doſyć máiąc. BielKron 278, 291v, 455v; Górá páńſka ieſt górá rodna/ y obfita/ Górá niedoſtąpiona/ górá známięnita. KochPs 97; SkarŻyw 500; GrabowSet E2v:

Wyrażenie: »we wszytkim (a. we wszem), na wszytkim, wszystkiego obfity« (3:1:1): od tych cżáſow iáko Ceſárſtwo w ten dom weſzło/ źiemiá [rakuska] ná wſzytkim ſtháłá ſie ozdobnieyſza y obfitſza BielKron 289v; Infułá Gotlándyey ná przećiwko Gottiey ná morzu ma mil ośmnaśćie ná dłużą/ we wſzytkim obfita/ dla tego ią zową mátką Szweciey. BielKron 293, 44, 286v, 291v.
Szeregi: »dobry i obfity« (1): [w królestwie aretańskim] Ziemiá dobra y obfita / zboża doſyć ma BielKron 281. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»okfity i dostatkami opływający« (1): Olgerd záś w Liflanćiech/ á Kieyſtut w Pruſiech Kráinach okwitych/ y wſzyſtkimi doſtátkámi opływáiących ſobie wolno tym czáſſem buiáli StryjKron 432.

»obfity, płynący miodem i mlekiem« (1): [mówią książęta izraelscy] Zyemiá thá do ktoreieſcie nas ſłáli/ obfita ieſt płynąca miodem y mlekiem BielKron 40v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»płodny i obkwity« (2): Sarmatia Europſka była płodniejſza, obkwitſza y ciepleyſzego powietrza MiechGlab 53, 77.

»obfity i rozkoszny« (1): W tym theż Dámáſzku byłá Iudea zyemiá Zydowſká od Ieruzálem cżterzy dni chodu/ ziemiá obfita y roſkoſzna prawie pośrzod ſwiátá. BielKron 3.

»znamienity a wszechnaobfitszy« (1): Myſliłem mowę polſką ij xięgi polſkie moym nakłádem wybiyáć [...] á wſſákoż yá zięt chćiwością a śwyebodnoſcyą źiemye tey polſkiey známienitey á wſſechnaobfitſſey/ tymem wyętſſą chćiwoźć myał. March1 Wiet Av. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»żyzny a obfity« (1): Nowa Hibernia ieſt wyſep ná morzu między Anglią y Hiſzpánią/ [...] Ziemiá żyzna á známieniće obfita BielKron 277.

b. O osobach (16): RejWiz 71; Redundans homo, Okwity/ bogáty człowiek. Mącz 502d; SienLek 12v; Potym mu [Dawidowi] Prorok [Nathan] powiedział/ iżeś ty to ieſt ten obfity cżłowiek [Tu es ille vir Vulg 2.Reg 12/7]/ ktoryś wziął owiecżkę niewinnemu Vriaſzowi/ [...] to ieſt właſną żonę iego RejZwierc 204v, 204v.

obfity czym (2): Was lepak Pan niech pomnoży y obfitemi vcżyni miłością [abundare ſaciat charitate] iednego ku drugiemu BudNT 1.Thess 3/12; WujNT 1.Thess 3/12.

obfity w czym (1): Mária byłá wſzelákimi cnotámi ozdobiona. Łáſki pełna. Luk: 1. 28. [...] W nádziei obfita, Ian 2. 5. WujNT Zzzzz4v.

W przeciwstawieniu: »łaczny ... obfity« (1): Wſzyſcy ći co przed tym ták byli łácżnymi/ Teraz w obfitoſciách ſą iuż obfitymi LubPs hh2.

Wyrażenia: »w obfitościach obfity« (1): LubPs hh2 cf W przeciwstawieniu.

»na wszystkim, we wszem obfity« [szyk 1:1] (1:1): Ano widzę iákieś goſcie/ A tu do nas iádą proſcie/ A muſzą być známienići/ Bo ná wſzytkim ſą obfići. BielKom G6; Nieprzyiaćiele/ głowy pilnowáli/ A obfitſzymi we wſzem ſię sſtawáli GrabowSet P2.

α. O Bogu i Duchu Świętym [w czym] (5): Bog ktory yeſt obfity w miłoſierdzyu ſwoim/ Ten ſam poydzye przedemną będąc wodzem moim LubPs O4v, ddv; Y wołał: Iehowá/ Iehowá/ Bog Miłoſierny y Miłośćiwy długo cżekáiący/ y obfity włáſce y wprawdzie [multus misericordia et veritate]. BudBib Ex 34/6; Oycże Swięty vſłyſz z Niebá/ ześliſz go nam z miłośći od śiebie. Duchá Świętego/ w dárzech BOſkich obfitego ArtKanc H17v, H17v.
c. O zasobach mowy i tekstów (14): Krolu Alexandrze/ obfitſzeby chwały [uberiores laudes] o thobie piſany być mogły nizli vcżynił Homerus y o tych ktorzy miáſto zburzyli Troiáńskie HistAl Dv; KromRozm III A5; Mąż then co yeſt yęzyká obfithego/ Nye ma ná zyemi myeſſkánya pewnego LubPs ee2v; proſzę Páná Bogá/ o przedłużenie żywota/ ábym záczęthéy rzeczy dokonáć mogł/ ku rozmnożeniu chwały iego/ przez dowćip ludzki / ktoremuch pomoc vmyślił/ przez wydánie Dictionarzá obfitégo SienLek 196, a3, 125, 196; te dwie mowie [łacina i greka]/ ſą y piękne/ y obfite/ y dawne GórnDworz F7, F5 [2 r.], F7v; A Iudá y Sylá będąc też ſámi proroki/ rzecżą obfitą [verbo plurimo] poćieſzyli bráćią y zmocnili. BudNT Act 15/32.

obfity czym (1): zá krolow Rzymſkich nie byłá w thákiey wadze Rzymſka mowa [...] iż y vbogie było ieſzcże páńſtwo/ y nie vcżinili go [języka] byli ieſzcże Rzymianie piſániem poważnych rzecży obfitym. GórnDworz F7v.

Szereg: »obfity i gruntowny« (1): Ná co [na świadectwa starego przymierza] ácż gotowa ieſt y obfita y gruntowna/ y z ſámych X. K. oycow/ odpowiedź CzechEp 31.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Opimus [...] Et Metaph. Bogáty/ Okfity. Mącz 265b.

Synonimy: 1. bogaty, duży, liczny, mnogi, wielki, znaczny; 2. bogaty, dostatni, majętny, płodny, urodzajny, wystawny.

Cf OBFITNY

AS