[zaloguj się]

ROZDZIELIĆ (292) vb pf

roz- (276), roź- (11), roſ-, roſſ-, roſch- (4), roż- (1).

o jasne; w imp -dziel- (4), -dziél- (4); -dziel- Mącz (2), Strum; -dziél- OpecŻyw, KochPs; -dziel- : -dziél- GrzepGeom (1:1); w pozostałych formach e jasne.

Fleksja
inf rozdzielić
praet
sg pl
1 m rozdzieliłem, -em, m pers rozdzielilismy, -smy rozdzielili
2 m rozdzieliłeś, -eś, -ś rozdzielił m pers -ście rozdzielili
3 m rozdzielił, rozdziel(e)ł m pers rozdzielili, rozdziel(e)li
f rozdzieliła m an
n rozdzieliło subst rozdzieliły, rozdziel(e)ły, rozdzielili
plusq
sg pl
3 m był rozdzielił m pers byli rozdzielili, rozdzielili byli
imperativus
sg pl du
1 rozdzielwa
2 rozdziel rozdzielcie
conditionalis
sg pl
1 m bych rozdzielił, bym rozdzielił m pers bychmy rozdzielili, bysmy rozdzielili
3 m by rozdzielił m pers by rozdzielili
impersonalis
praet rozdziel(o)no, rozdzieliło się
con by rozdziel(o)no
participia
part praet act rozdzieliwszy

inf rozdzielić (46).fut 1 sg rozdzielę (6).2 sg rozdzielisz (8).3 sg rozdzieli (10).1 pl rozdzielimy (2) GlabGad, RejRozpr, rozdziel(e)my (2) CzechRozm, WujNT.2 pl rozdzielicie (2).3 pl rozdzielą (8).praet 1 sg m rozdzieliłem, -em, [-m] rozdzielił (3).2 sg m rozdzieliłeś, -eś, -ś rozdzielił (4).3 sg m rozdzielił (80), rozdziel(e)ł (1) PaprUp. f rozdzieliła (5). n rozdzieliło (2).1 pl m pers rozdzielilismy, -smy rozdzielili (2).2 pl m pers -ście rozdzielili (1).3 pl m pers rozdzielili (38), rozdziel(e)li (1) BierEz. subst rozdzieliły (3) RejZwierz, RejPos, HistHel, rozdziel(e)ły (1) BiałKaz, [rozdzielili [cum N: grzechy]].plusq 3 sg m był rozdzielił (1).3 pl m pers byli rozdzielili (1) WujNT, rozdzielili byli (1) KromRozm III.imp 2 sg rozdziel (15).2 pl rozdzielcie (3).1 du rozdzielwa (1) BielKron 463.con 1 sg m bych rozdzielił (2) HistRzym, SkarKazSej, bym rozdzielił (1) CzechRozm.3 sg m by rozdzielił (5).1 pl m pers bychmy rozdzielili (1) VotSzl, bysmy rozdzielili (1) HistRzym.3 pl m pers by rozdzielili (4).impers praet rozdziel(o)no (5) [cf też ROZDZIELONY N sg n], rozdzieliło się (2); -(o)no BielKron (2), ModrzBaz, NiemObr, -iło się SienLek; -(o)no : -iło się LatHar (1:1).con by rozdziel(o)no (1).part praet act rozdzieliwszy (23).

stp notuje, Cn s.v. krzyż figura; rozdział; Linde XVI w. (dwa z niżej notowanych przykładów).

1. Uczynić z całości osobne części; dividere Miech, Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz; distribuere PolAnt, Mącz, Modrz; scindere Vulg, Mącz; discerpere, distrahere, partiri Mącz [w tym: co (73)] (135): Wſchod/ Zachod/ á Połnocy/ á potym Południe/ Rozdzyelił ten mądry Pan wſzytko náwſzem cudnie. RejWiz 76; bo z. litera/ ieſt litera dupla ſtych dwoch liter ſloſchona ſ. d. [...] Patrzayćie na tym ſlowie/ waſza myloſc: roſdzielcie tę literę/ patrzaycie co za ſlowo bęndzie: waſſda pewnie bęndzie. JanNKar F3v.

rozdzielić na [ile] czego (3): A ieſli kto iednego dniá tegoby niemógł zmowić/ tedy to ſobie może ná trzy dni rozdźielić. SiebRozmyśl F2v; KlonFlis B4. Cf Zwrot.

Zwrot: »na części rozdzielić« [w tym: na [ile] części (1)] = in partes distribuere a. dividere, distribuere partibus Mącz (3): aequaliter in duas partes divide. Ná dwie częśćy rowne rozdziel Mącz 91b; Distribuere partibus et in partes, Ná części rozdźielić. Mącz 464a, 281c.
a. O konkretach (20): TarDuch C6; ZapWar 1548 nr 2668; Rozdzyelił morze ták iż nogi nye zmocżyli/ Po ſuſy przez pośrzodek wſſyſcy przechodzili. LubPs R6; rozdzielił ſkáłę/ á wypłynęły wody. Leop Is 48/21, Ex 14/16, Lev 1/12; BibRadz Ps 74/13, Ez 5/1; wytrzęś od każdego Ryby ná iednę kupę/ roźdźielże wſzyſtki iednáko Strum Iv; WujNT Luc 23/34.

rozdzielić na ile [z liczebnikiem zbiorowym: na troje, czworo (2); na dwoję (1)] (3): odzienijé iego wziąwſſy/ na cżworo ié rozdzielili/ ij koſtki onie miotali OpecŻyw 142; LubPs dd5; nátłucz prochu záś ták wiele z luſzczyn żolędźiowych/ [...] roſtworz ie wodką bóbczáną/ á rozdźiel to ná dwoię SienLek 111.

Zwroty: »rozdzielić na [ile] części« [szyk zmienny] (4): FalZioł V 37; ácżbyſmy theż then chleb rozdzielili ná trzy cżęśći/ thedy káżdy z nas ſwą cżęśćią nie náie ſie. HistRzym 96v; LatHar 735; SkarKazSej 706a.

»rowno rozdzielić« (1): gdyby oyćiec dwie żenie miał, z którémiby miał dźiewki: ieſliby piérwſzéy żony dźiewki ſzły zá mąż, y záwźięły poſági, tedy po śmierći oycowéy do dźiału oyczyzny nie mogą przyśdź, áżby piérwéy wróćiły poſági ſwé: to wprzód równo rozdźieliwſzy SarnStat 1266.

»w poł rozdzielić« (1): Który w pół práwie morze rozdźielił czérwoné KochPs 199.

b. O terytorium: wydzielić miejsce, jednostki terytorialne; describere Mącz (16): Describere urbis partes ad incendia, Miáſto rozdzielić ná którychby mieyſcách miał być ogień záłożon. Mącz 375a; Zaż ieſzcże nie on ſam rozdźielił iey [ziemi]/ y nie zámierzył [...] gránic iey CzechEp 58; GostGosp 144; Tákże ſię z Cárogrockimi Ceſarzmi ſtáło zá ich grzechy y kácerſtwá rozdzielił Pan Bog páńſtwo/ y odiął im zachodne pánowánie SkarJedn 208, d7v.

rozdzielić na co (7): GDy thedy rozdźielićie źiemię ná dźiedźictwá/ A ofiárowáć będźiećie Pánu ofiárę święthą z źiemie [...] BibRadz Ez 45/1; Describere in provincias, Rozdzielić ná powiáti. Mącz 328a; ModrzBaz 90v; Miáſto ná dźieśiątki rozdźielić: tákże záś ná kopy álbo ná ſtá: áby Dźieśiątnik wiedźiał co ſie w dźiewiąći domiech dźieie GostGosp 144. Cf »rozdzielić na części«.

rozdzielić na ile [z liczebnikiem zbiorowym: dwoje, dwoję] (2): Dawidowe kroleſtwo świeckie/ Pan Bog dla grzechow ſyná iego Sálomoná ná dwoie rozdzielił SkarJedn 208; NiemObr 169.

Zwroty:»rozdzielić na [ile] części, w [jakie] części« = in partes dividere Vulg [szyk zmienny] (3:1): to ssie’ okazalo, ysz Pan Striy, tak na swem iako na nassem Zagozdzie ossadzil, gdzieszmy tego pomiarą dossli, y [...] rozdzielilismy w rowne cze’sczi przez czię Miarnika, y Voznego ZapWar 1551 nr 2684; Leop Deut 19/3; thedy Rzymiánie wypędziwſzy Kártáginſki lud/ ſámi opánowáli Hiſzpánią rozdzieliwſzy ią ná dwie cżęſci BielKron 279; SkarŻyw 518.

»na poły rozdzielić« (1): wssyczko Imienie na poly pomierziwssy rozdzieliwssy mayą Losz pusczicz ZapWar 1550 nr2655.

c. O zbiorowości ludzkiej; sequestrare Miech; constituere Vulg; separare PolAnt; distinguere Calep [w tym: kogo (pl a. coll.) (36)] (54): Takież y niewiaſty rozdzieliwſzy w iedney gromadzie były Barbary, w drugiey Doroty etc. MiechGlab 87; BibRadz 1.Par 23/6, Eccli 33/11; Ioáb tákież rozdzielił ſwoie [wojsko]/ w iednym przełożył brátá ſwoiego Abiſái/ á w drugim ſam zoſtał BielKron 70v, 18v; Distrahere exercitus in diversissimas regiones, Rozſádźić/ rozdzielić. Mącz 461d; Sto prorokow wnet zebrał/ ze wſząd potáiemnie/ Y zákrył rozdzyeliwſzy/ w dwie iáſkinie ciemne/ Po pięćdzyeſiąt do káżdey HistHel B3, B4; ták iy rozdźielił/ iż dźieśiąći goſpodarzom dał iednego Dźieśiątniká ModrzBaz 83; ActReg 183.

rozdzielić na co [w tym: na [ile] czego (16)] (24): MiechGlab 87; Dzywnie nas tu Pan Bog chowaċ ráċi Rozdieliwſy na roſliċne ſtany RejKup Ov; Leop Iudic 9/43; Tedy on wźiąwſzy lud rozdźielił gi ná trzy hufce BibRadz Iudic 9/43; Iakob [...] puśćił przed ſobą ſtádá rozdzyeliwſzy ie ná trzy turmy BielKron 15v, 74, 247, 257; Mącz 253b [2 r.] c; RejPos 341; BielSpr 17; BudBib Gen 32/8; niemáło pánienek zrozmáitych ſtron názbierawſzy/ [...] ná trzy ie rzędy y klaſztory rozdzieliłá SkarŻyw 141, 347; Tátarowie [...] rozdzielili zagony ná czterzy woyſká StryjKron 752; Decuriare, Est milites conscriptos in decurias distinguere – Na dzieſiątki [= dziesięcioosobowe oddziały] rozdielic. Calep 293a. Cf »rozdzielić na części«.

rozdzielić na kogo [=każdej grupie wyznaczyć funkcje] (1): S tych [sług kościelnych] záſię rozdzyelono niektore ná Kápłany/ Doktory/ kántory/ odźwirne/ y zákryſtyany. BielKron 74.

rozdzielić na ile [z liczebnikiem zbiorowym: na dwoje, troje, czworo (7); na dwoję, troję (10)] (17): MiechGlab 17; gdzie też tám iuż był Skánderbeg z ſwoim woyſkiem/ ktore ná cżworo rozdzielił BielKron 256, 99, 146v, 226, 244v, 256v (13); BielSpr 41; Litwę też zbroyno ſwietno rozſzykował ſwoię/ Kozakow rozdzieliwſzy z Vſarzmi ná troię. StryjKron 522; ActReg 3v.

W charakterystycznych połączeniach: rozdzielić lud (8), wojsko (16).

Zwroty: »rozdzielić na [ile] części« = constituere in partes Vulg; quadripartitum facere PolAnt (6): Leop 1.Reg 11/11; BibRadz 2.Mach 8/22; Napirwey rozdzyelili ná trzy cżęśći poſpolity lud BielKron 99, 50; Gdy tedy Legią álbo Woyſko mieli ſtánowić/ rozdzielili ie ná dzieſięć cżęśći BielSpr 12; A będźieli na to Státut/ żeby każdy z pewnym pocztem prżyiáchał ná electią/ więc tęn táki rozdźieli woyſko ná śiłá częsći GórnRozm Av.

»rozno, rozmaicie rozdzielić« [szyk zmienny] (2:1): Ach naſz panie wſzechmogąci/ [...] Rozmaicies wſzytki ſtany/ dzywną ſprawą rozdzielił RejJóz C3v; zanimi też niedáleko Amurat Othoman z wielkim woyſkiem ćiągnął rozdzieliwſzy ie ná woyſká rozno BielKron 247; RejZwierc 243.

d. O tekście (22): Kápłan podobno zá Ołtarzem w tey Exekucyey iuż idźie/ boś ták roźdźielił OrzRozm G3.

rozdzielić na [ile] czego (18): Tego cżáſu Tálmut kſięgi Zydowſkie ſpiſáli dwá ich Rabieiowie [...]/ á roźdzyelili ná dzyeſięciory kſięgi wielkie BielKron 159v. Cf Zwrot.

rozdzielić na ile [z liczebnikiem zbiorowym: na dwoje; na troję] (2): BibRadz I 2a marg; Vczynił potym propozyciją od KrolaPanKanclerz ktorąby Posłowie umawiac mieli nadwoie sprawy rozdzieliwszy. ActReg 6.

[rozdzielić czym: Zebrałemći káżdego Tráktatu przednieyſze punktá oſobno/ ktoremim y rzecż káżdego Tráktatu rozdźielił GrabZdanie Av.]

Zwrot: »rozdzielić na części« [w tym: na [ile] części (17)] = in genera describere, discerpere in membra Mącz [szyk zmienny] (19): Kxiąſki te naſze na trzy cżęſci rozdzielimy. GlabGad A4; GroicPorz C; KrowObr 2; Discerpere rem propositam in membra, Rozdzielić á rozebrać rzecz na częśćy. Mącz 39c, 375a, 464a; Zárt tedy/ ábo kuńſztowna poſługá dwoiáka ieſth/ (ácż z oſobná káżdą ná wiele ieſzcże częśći rozdzielić by mogł) GórnDworz S4; RejPosWstaw [1433]v; CzechRozm 7v, 103, 261; NiemObr 6; Rozdźiel ſobie wſzytkę ſpowiedź ná cżtery cżęśći/ ná myśli/ ſłowá/ vcżynki/ y opuſzcżenia. LatHar 136, 200, 315, 508 [2 r.]; WujNT 837; WysKaz 3.
e. O pomieszaniu języków pod wieżą Babel (też nawiązania w przekładach Ps 54/10) (5):

rozdzielić komu (1): Sybillá o wieży Babel powiedá/ [...] ále bogowie wiátry puścili á wieżę przewroćili/ y głos káżdemu inákſzy rozdzielili BielKron 7v.

Zwrot: »rozdzielić języki« = dividere linguas Vulg (2): TarDuch A4v; Zrzućże nádoł Pánye/ rozdzyel yęzyki tych/ Com ya widzyał złośći bluźnirſthwá w myeſcye ich LubPs O; [Leop Ps 54/10].
Przen (2):
Zwroty: »rozdzielić [na co] języki« (1): Rozdźiél ná mowy rózné ięzyki kłamliwé. KochPs 81.

»[kogo] na języki rozdzielić« (1): Ale Bóg iáko oné ludźie hárdę [!] [tj. budujących wieżę Babel]/ mowę im popſowawſy [!]/ po wſzyſtkim świećie był roſpróſzył: ták téż ninieyſzé Kácérze/ ná rozliczné ięzyki rozdźielił/ y ná rozmáité ſekty roſpróſzył OrzQuin I4.

f. O figurze geometrycznej (8): Potym Cérkiel przeſtaẃ z punktu a. na punkt b. potym ſtoiąc iednym kóńcem Cérklá ná punkćie b. rozdźiél drugim kóńcem po obu ſtronách liniéy óny ſztuki kołá któréś nákréślił GrzepGeom C4v; Chceſzli tety Kwádrat/ chceſzli Romboides rozdźiel GrzepGeom Hv, Hv [2 r.].

rozdzielić na [ile] czego (3): Vcżyńże między tymi Liniámi Kwádrat y Romboides b.c.d.e. oboie o iednym dnie: rozdźiélże którąkolwiek z tych dwu ná dwá równé kliny GrzepGeom Hv, Hv, H2.

rozdzielić czym (1): Abowiém ieſli rozdźieliſz Kwádrat proſtą Lineą od kątá a. do kątá c. tedy Klin a.b.c. będźie o iednym dnie z Figurą Romboides b.c.d.e. GrzepGeom Hv.

g. O czasie (3): yſz marya panna tak ſwoy czas ſobye rozdzyelyla yſz na yutrznyą wpulnoczy wſtawſzy do ſzwytanya ſyą modlyla a od ſzwytanya roſzmyſzlala o ſyny (ſwym) PatKaz III 142.

rozdzielić na co [w tym: na [ile] czego (1)] (2): Ten [Juliusz Cezar] napirwey rozdzyelił rok ná mieſiące BielKron 131.Cf Zwrot.

Zwrot: »rozdzielić na [ile] części« (1): KAliſtus Papież z Rzymá [...] rok roźdzyelił ná czterzy cżęśći/ co zową Suchedni. BielKron 151.
2. Podzielić na części, które mają przypaść wielu osobom; dividere PolAnt, Vulg; partiri Vulg, Modrz; describere, separare Mącz; distribuere PolAnt [co] (85):
a. Wziąć (41): Wſſák ieſtli co ſkąd przypádnie Wſſytko rozdzielimy ſnádnie RejRozpr Cv; vmárł też y Sáládyn [...]/ ſynowie iego roźdzyelili páńſtwá/ Sáphádyn/ Syryą/ Merlin/ kroleſtwo Egipſkie wzyęli. BielKron 179v, 131; A vkrzyżowawſzy go/ rozdźielili odźienia iego/ rzućiwſzy los WujNT Matth 27/35.

rozdzielić miedzy kim (pl) (6): Zatym wziąwſſy picié dzięki bogu oyttzu vcżiniwſſy rzékl. Wezmicie to picié/ a rozdziélcież ié miedzy wami OpecŻyw 90. Cf »rozdzielić miedzy sobą«.

rozdzielić z kim (5): Separare cum collega provinciam Rozdźielić s towárziſtwem ſtároſtwo. Mącz 280d. Cf »rozdzielić łupy«, »na poły rozdzielić«.

Zwroty: »rozdzielić na [ile] części« (1): A ták gdy ſie wſzyſcy rozdzyelili ná Tribus y Kurye/ rozdzyelili też grunty álbo imienie miedzy ſię na XXX cżęśći BielKron 99.

»rozdzielić korzyść« = praedas dividere Vulg [szyk zmienny] (2): y doſtáli á opánowáli wyſokie zamki y ieſſcże więcey korzyśći rozdzielili Leop 2.Mach 8/30; BielKron 43.

»rozdzielić łup(y)« [w tym: z kim (1)] = praedam dividere Vulg; dividere spolia PolAnt [szyk zmienny] (3): A wſſyſtek łup tych miaſt y bydło rozdzielili między ſie ſynowie Iſráelſcy Leop Ios 11/14; BibRadz Is 53/12; RejPos 9v.

»na poły rozdzielić« [w tym: z kim (3)] [szyk zmienny] (6): ZapWar 1548 nr 2668; IEden kiedy ſzedł w drogę/ kſiędzu ſie ſpowiedał/ A ieſliby co ználazł/ pewnie mu obiecał/ Nápoły z nim rozdzielić RejFig 199; BielKron 126, 325, 379v; wroć ſie ku mnie záſie/ á ia ſwe vboſthwo wſzytko chcę nápoły ztobą rozdzielić HistRzym 12.

»rozdzielić w rowny dział« [szyk zmienny] (2): Kazał też Pan Bog rozdzyelić korzyść w rowny dzyał wſzytkę tym co woiowáli BielKron 43, 379v.

»rozdzielić sobie, miedzy się, miedzy sobą« = dividere a. partiri sibi Vulg; dividere inter se PolAnt [szyk zmienny] (11:10:5): Otoż ći dwá co tu ſtoią/ Iuż wſzyſtkie rzecży vmieią: Miedzy ſie ie roździeleli/ A mnie nic nie zoſtáwili. BierEz B2v; Rozdzielili ſobie odzienijé moie OpecŻyw 142v; TarDuch A3v; RejPs 32; Item zeſnal iſch Zeliſlawſki na boru Slyeſchniſkim woſzy na ktorich ſzukno bilo pobral ktore ſzukno miedzi ſchobą roſchdzielili LibMal 1543/68, 1543/68, 69v, 1547/134v; ZapWar 1548 nr 2668; LubPs Y6v; Leop Ios 11/14, Ioann 19/24; UstPraw E3v; BibRadz Iob 40/25, I 451a marg; roſkazał też Wergeriuſowi/ áby Kſiążęthá podwiodł ná krolá Angliſkiego/ áby go wypędźili/ á iego dobrá ſobie rozdzielili BielKron 212v, 42, 99, 262, 427v, 445; Mącz 281c; RejPos 9v; HistHel B3v; LatHar 735; WujNT Matth 27/35; [Rozdzieleli sobie te role po kęsu LustrPłock 1565/10].

Przen (1):
Zwrot: »rozdzielić [co] miedzy się« (1):Odeymi záſię połowicę tych lat w ktorych cżłowiek niegrzeſzy/ tylko Bogu mowi Modlitwy ie y pije/ zoſtáną pułtrzynaſtá látá. W ktorych cżłowiek grzeſzy/ rozdźielwáſz to miedzy ſię [Jakub i Bóg]/ á weźwá tho ná ſię iako Oycowie od dzieći ſwoich BielKron 463.
b. Dać, rozdać (44): Leop Ps 107/8; Erciscundae Reifamiliaris, Mayętność á dobrá oycziſte rozdzielić. Mącz 107c; HistRzym 119v.

rozdzielić komu (pl a. coll.) (20): Przetoż dwiemanaſciom ſwym miłoſnym ſłużebnikom kroleſtwa [Aleksander] rożdzielił BielŻyw 163; RejPs 88v; MurzNT Luc 15/12; LeopIs 34/17; ty rozdzyeliſz kráiny ludu ſwemu BielKron 46v; Roźdzyelił potym [Semowit] dwiemá ſynom kſięſtwo Mázowieckie/ Iánuſzowi Wárſzáwę/ á Semowitowi Płocko BielKron 378, 123v, 341v, 344, 354, 355v, 357v, 428; HistRzym 119; á to cżegoś nábył ſpracą twą nie rozdzieliſz dziećiam? BudBib Eccli 14/15; WujNT Luc 15/12. Cf Zwroty.

rozdzielić miedzy kogo (11): BibRadz Ios 23/4; BielKron 43, 102, 427v; Ipsorum bona comitibus compotoribusque descripsit, Pobrawſzy yem dobrá rozdźielił miedzy ſwe towárziſtwo y bieśiádniki. Mącz 375a; ModrzBaz 48, 122; StryjKron 165, 225; Leſek trzeci [...] then naprzod Kroleſtwo rozdzielel miedzi dwadzteſcia [!] Sinow PaprUp A4v.Cf »rozdzielić na części«.

rozdzielić na co [= między kogo] (3): y podał mu dźiedźictwo podźieliwſzy ie na cząſtki/ ktore on rozdźielił ná dwoienaśćie pokolenie. BibRadz Eccli 44/24, Num 33/54; BudBib Eccli 44/24.

Zwroty:»rozdzielić na [ile] części« [w tym: komu (1), między kogo (1)] = dividere in partes Vulg [szyk zmienny] (2): on [Iozue] puśćił los przed Pánem w Silo/ y rozdzielił źiemię między ſyny Iſráelſkie ná ſiedḿ cżęśći. Leop Ios 18/10; Więc ſzáty Páná náſzego/ [...] ná cżterzy cżęśći cżterem żołnierzom rozdzielono LatHar 320.

»rozdzielić w dziedzictwo« [w tym: komu (1)] = dividere in haereditatem PolAnt (2): BibRadz Ios 23/4; A ták rozdziel ziemię tę w dziedzictwo dziewięćiorgu pokoleniu BudBib Ios 13/7.

»rozdzielić losem« [w tym: komu (1)] = sorte distribuere, secundum sortem dividere PolAnt [szyk zmienny] (3): rozdźieliłem wam loſem ty pozoſtáłe narody wdźiedźictwo miedzy pokolenia wáſze BibRadz Ios 23/4, Num 26/56; BudBib 1.Mach 3/36.

»rozdzielić w rowny dział [komu]« (1): Pobrawſzy krol ſkárby wielkie/ y inne dobrá duchownych/ rozdzyelił ie w rowny dzyał ſłużebnym BielKron 378v.

Przen (6): Thu dopirko rozdzyeliſz á ná ſtronę odrzućiſz ony łupy iego [czarta]. RejPos 79, [77]v.

rozdzielić komu (1): á przecżże to źiele/ O ktorym ieſt pracey wiele: Nietáko mi prętko wſchodzi/ Iáko co ſie ſámo rodzi. Xántus tę gadkę vſłyſzał/ Ale iż iey zgádnąć nieumiał: Rzekł iże boſkie zrządzenie/ Rozdźieliło wſzyſtkim rodzenie. BierEz C.

rozdzielić miedzy kogo (2): RejPos 78v; bo Bog łáſkáwy. W to potráfi że ią [sławę] ſam miedzy was rozdźieli CzahTr F3.

Szereg: »rozdzielić, roztargnąć« (1): ktory [Bóg] zniſzczył/ ſtárł/ y zemdlił wſzytkę moc iego [czarta]/ á rozdzielił/ roſtárgnął/ wſzytki ſrogie łupy iego. RejPos 79v.
3. Odłączyć, uczynić, aby nie było razem, przestało stanowić jedność, całość;dividere, divisionem facere, separare PolAnt; disiungere Calag (24): Scheiden. Rozłącżyć. Rozdźielić. Disiungere. Calag 410a.

rozdzielić kogo, co (pl) (6): Dniá wtorego ſtworzyłeś powietrze niebieſkie/ y roſkazałeś áby wyſtąpiło miedzy wody/ y ták ie rozdźieliło áby iedny zoſtáły wzgorę/ á drugie ná dole. BibRadz 4.Esdr 6/41; gdźie [na wyspie Mederze Kolumb] rozdźielił okręty/ poſłał ich pięć do wyſpu Hiſzpany. á z drugimi puśćił ſie ku południu BielKron 443; HistHel D3v; poydziewá záraz ná chwałę zgotowaną bráćie miły: á nikt nas nierozdzieli. SkarŻyw 532, 532; [dusza mówi do ciała:] Przydźieć iśćie w rychle then cżas/ w ktorym iśćie roźdźieli nas ArtKanc S4.

rozdzielić co z czym (2): Iák dáleko wſchod ſłońcá z zachodem rozdzyelił/ Ták wſſytki złośći náſſe od nas precż wyplenił. LubPs X4v; KochProp 8.

rozdzielić kogo, co od czego (8): Tyś poſtánowił niebo y wſſytek okrąg ziemie rozdzieliwſſy dzień od nocy RejPs 109; BibRadz Gen 1/4, 7, 4.Esdr 6/49; HistRzym 127v; WujNT 309 marg; gdźie Herkules śmiáły Przekował ſkáły. Y puśćił morze ná świát y potopy/ Rozdźielił Afry od náſzey Europy KlonFlis Dv. Cf rozdzielić co od czego czym.

rozdzielić co od czego czym (1): kthory [Bóg] dyámentem rozdźielił świátłość od ćiemnoſći. BibRadz Eccli 16/14.

Przen [co od czego] (1): A bono voluptatem secernere, Cnotę od roskoſzi rozdzielić. Mącz 49b.
a. Być przyczyną tego, że przestaną być razem (6):

rozdzielić miedzy kim i ([a]) kim (1): niepráwośćy wáſze rozdźielieły [diviserunt Vulg Is 59/2] miedzy wámy y Bogiem wáſzym BiałKaz A4v; [FlawHist 144v].

[W porównaniu: ánie rozumieſz żegrzechy wáſſe iáko ſpiżány mur rozdźielili miedzi wámi/ á ym FlawHist 144v.]

Fraza:»śmierć rozdzieli(ła) [kogo z kim, z czym]« [szyk zmienny] (4): BielKron 65; A mnie płákáć méy wdźięcznéy dźiéwki pomożćie: Z którą mię niepobożna śmierć rozdźieliłá KochTr 3; a ſkárgą płáczliwą Záłowáć ſye nie będźieſz ná śmierć zazdrośćiwą? Która ćię z ták łáſkáwym oycem roźdźieliłá KochTarn 73; tu gdyby ich [rozkoszy świata tego] vżyć chćieli/ cżáſu nie będą mieli/ śmierć ie z nimi rozdźieli. ArtKanc R19.
Zwroty: »daleko rozdzielić [kogo od kogo]« (1): gdyż to ſam [Bóg] powieda/ iż nie może wytrwáć przy złoſciach iego [Jeruzalem]/ á dáleko go rozdzieliły od niego. RejPos 78v.

»rozdzielić [kogo] z światem« (1): tákże mię dziś rozdzyeli s ſwiátem gorzka śmierć? BielKron 65.

4. Spowodować rozłam, brak jedności (3):

rozdzielić co (2): Skorośćie ią [wiarę] rozdźielili/ iużeśćie ią zábili y utráćili. SkarKazSej 675b, 684b.

rozdzielić kogo (pl) (1): ktory [Chrystus] powiáda/ Iż nie przyſzedł pokoiu puſzcżáć ná świát ále miecż/ y rozdzielić miał/ przez Ewánielium ſwoie/ nabliżſze krewne/ y powinowáte NiemObr 8.

5. Stać się granicą między częściami czegoś [co] (1): ANáxágorás Mędrzec dziwnemi wywody/ Wywodził/ iáko zyemię rozdzyeliły wody. RejZwierz 6.
6. Uczynić kilka osób współwłaścicielami poszczególnych części podzielonej całości; dać spadkobiercom należne im części dziedzicznego majątku [kogo (pl)] (9): Gdy przyiaćiele [tj. krewni] rozdźielą kogo zá ktorym rozdźiałem/ kożdy ſnich dzierży częſć ſwą ſpokoynie przes trzy látá y trzy mieſiące/ tákowy rozdział skazuiem być wieczny UstPraw B3v; Rozdzielił [Bolesław Krzywousty] zá żywotá ſyny ſwoie/ ſtárſzemu Włádziſłáwowi [...] źiemię Krákowſką/ Sirádzką/ Sląſką/ Pomorſką. Kriſpuſowi zaſię [...] Mázowſze/ Dobrzyń/ Kuiáwy. BielKron 354, 13v, 156v, 321v, 347v.

rozdzielić czym (2): ná iego [Spicygniewa] mieyſce wybráli Wrátyſłáwa/ ktory wnet inne bráty rozdzielił Moráwſką źiemią BielKron 324, 387v; [StryjKron 407 (Linde); BielKron 1597 255 (Linde)].

Iron. (1):

Zwrot: »rozdzielić rowno« (1): Sen mara dobra wiara rozdzieli nas rowno Mnię przedſię ten kos z chlebem a ſędziemu gowno RejJóz K.

7. Posiąść coś razem z kimś, otrzymać coś, co miało być kogoś innego [z kim] (2): Bo iako na ſwiecie będącey wſzelkiey cżći y chwały ſluſzney V P M. życżył y żądał, tak też y to czo ſie teraz po iey ſmierci dzieie mnimam iż raczy ſnią rozdzielić [tj. przyjmie tekst, który miał być dedykowany matce]. WróbŻołtGlab A3v.
Zwrot: »na poły rozdzielić« (1): ktory [przyjaciel, tj. żona] [...] y ſmutek y weſele/ y ſzcżęſcie y przygody/ tákże złe y dobre/ y wſzytkę máiętność ſwoię záwżdy cżáſu potrzeby iákiey radby s tobą záwżdy nápoły rozdzielił. RejZwierc 88v.
8. Dać jednemu, co było wielu [komu kogo] (1): y vſpráwiedliwi wiele ſług moich/ á złośći ich będzie nośił ná ſobie. A ták rozdzyelą mu ich wiele [dispertiam ei plurimos Vulg Is 53/12] RejPos 9v.
9. Wyznaczyć w wyniku podziału; dividere Vulg, JanStat; distinguere JanStat (14):
a. Przydzielić, wyznaczyć każdemu zakres odpowiedzialności [co] (11): DYonizyus [papież] [...] roźdzyelił Biſkupie dyocezye/ Plebáńſkie fáry BielKron 153; mogłby [tj. można by] mym zdániem in maiori neceſſitate ták wypráwę rozdźielić. Ich mośći pánow Duchownych prośić/ aby też y ći [...] w iáwnem niebeſpiecżeńſtwie oycżyzny ſwey [...] do wypráwy przyłożyć ſię chćieli GrabPospR M4v.

rozdzielić komu (2): á oni pieſzy drudzy [...] rozdzieliwſzy im oſsobne ſztuki/ oſsobnym ſprawcom/ máią wyrobić/ co prędzey pod winą vſtáwioną/ ſwe ſztuki okopow BielSpr 9. Cf rozdzielić komu ku czemu.

rozdzielić komu ku czemu (1): Woiewodowie lepak z Káſztelany będą ſzykowáć powiáty: y ku wiedźieniu Káſztelanóm oné rozdźielą y poruczą [divident et deputabunt JanStat 710] SarnStat 301.

rozdzielić między kogo (3): Ná tymże Synodźie [...] y ten ſię [błąd] nie mnieyſzy pokazał/ kiedy rozdźielono między trzech Biſkupow [...] rząd wſzytkich zborow NiemObr 58. Cf »miedzy się rozdzielić«.

rozdzielić na kogo (pl) (1): Roty ktore oni [Rzymianie] zową Cohortes, rozdzielili ná Setniki/ á oſobne Setnikom Chorągwie dáli/ ták iżby znał káżdy ſwego Setniká weyźrzawſzy ná chorągiew BielSpr 13.

Zwroty: »rozdzielić na [ile] części« (1): tedy aby też miedzy sobą rozdzielili na trzy części woiewodztwa Diar 95.

»miedzy sobą, miedzy się rozdzielić« = dividere sibi Vulg [szyk zmienny] (3:2): gdy dwánaſcye Apoſtołowye [...] chcąc ewányelią ſwyát nápoić/ częſci ſwyátá myędzy ſobą rozdźyelili byli KromRozm III N7v; Diar 95 [2 r.]; Y rozdzielili miedzy ſie krainy ktore mieli ſchodzić: Achab ſſedł iedną drogą/ á Abdias iną drogą oſobno. Leop 3.Reg 18/6; WujNT 655.

Szereg: »rozdzielić i poruczyć« (1): SarnStat 301 cf rozdzielić komu ku czemu.
b. Wyznaczyć każdego do pełnienia funkcji (2):

rozdzielić kogo na kogo (pl) [= na pełniących jakąś funkcję] (1): obierz miedzy nimi ludzi ſtátecżne/ [...] á rozdziel ie ná vrzędniki miedzy ludem moim. RejZwierc 70v.

rozdzielić z kogo (pl) kogo (pl) [= pełniących funkcje] na ile czego [= w ilu kolejkach, razach] (1): Rozdzielił Dawid z ſynow Aſáffowych/ Hemánowych/ y Idythum Kántory y Orgániſti ná czterzy dwádźieściá fámiłiey y łoſow. Leop 1.Par 25 arg.

c. O terytorium: wyznaczyć przynależność terytorialną (1):

W połączeniu szeregowym (1): SarnStat 1071 cf Zwrot.

Zwrot:»granice [miedzy czym i czym] rozdzielić« (1): póki przerzeczona połowicá Wiſły niedotknie ſie mieyſcá gránic: któré niekiedy naiáſnieyſzé Kśiążę Pan Káźimiérz [...] z Kſiążęćiem Pruſkim Duſzmarem miedzy Ziemiámi Bydgoſtſką y Pomorſką [...] ográniczył/ wypiſał y rozdźielił [tanget locum limitum: quem distinxit JanStat 847] SarnStat 1071.
10. Sklasyfikować jako różniące się między sobą części; dividere Vulg [co] (10):

rozdzielić na co (9): Są [...] iedni ludzie ná ſwiecie/ ktorzy telko ſie około byſtrośći rozumu [...] pętháią: drudzy záſię ſą/ ktorzy telko około ſpraw/ á dźielnośći: otoż obádwá te żywoty Laćinniczy ná Actiuam á Contemplatiuam vitam rozdzielili. GórnDworz Gg7. Cf Zwrot.

rozdzielić na ile [z liczebnikiem zbiorowym] (1): A przetoż y Serdeczney żyły Skok álbo Tąpánie/ co Láćinnicy zową Pulſem: ná czworę ſye rozdźieliło/ podług tych wilkośći. Ktorzy tedy ludźie/ máią wielki á cięſzki Skok żyły ſerdeczney/ to ieſt s pánowánia Iáſney żołći/ á krwie. Ale ktorym lżey á leniwiey bije/ tám flegmá á Czarna żołć pánuie. SienLek 23v.

Zwrot: »na części rozdzielić« [w tym: na [ile] części (7)] = in partes dividere Vulg [szyk zmienny] (8): A ieſli chces krocey wyrozumieć ku ktorym vtzynkom dobrym ludzi vpominamy/ poſluchai Páná iáko rozdzielił tho wſzyſtko ná dwie tzęśći mowiąc. Miełuy Páná Bogá thwego/ ze wſzyſtkiego ſercá twego/ [...] á blizniego twego iáko ſam ſiebie KrowObr 63v; Leop Ios 18/9; OrzRozm V3; Blondus [...] wſzytkę Włoſką źiemię ná cżternaśćie cżęśći wypiſał y rozdzielił. BielKron 276; STárzy Lekárze/ ćiáło człowiecze ná cztery częśći roźdźielili. Pierwſza część Głowá: wtora/ Pierśi: trzećia/ Zołądek: czwarta/ Pęchyrz. SienLek 15; SkarŻyw 353; VotSzl D, D3v.
11. Różnym ciałom niebieskim przydzielić to samo zadanie [tu: odmierzanie czasu] [co i co] (1): Słońce y mieſiąc dziwną ſpráwą [Bóg] rozdzielił [...]/ á gdy iedno ſnich zágáſnie drugie ſie vkaże RejPs 152v.
12. W dosłownym przekładzie z łaciny (4): kthory iákoby ná ſzyie gwałtownie do głębokośći wydał ſie niebeſpiecnośći: rozdzieliwſſy przećiw ſobie Ruben [Diviso contra se Ruben] Leop Iudic 5/15; rozdzielił Pan przedemną nieprzyiaćioły moie/ iáko ſie dzielą wody. Leop 2.Reg 5/20, Iudic 5/16; Scindere sententiam, Rozdźielić [cf Scindere sententiam, est mutare Calep 1590 1370b]. Mącz 371d.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Discrimino, Rozdzielić/ Przedział vczinić/ przełozyć. Mącz 49b, 49a; Calag 596a.

Synonim: 4. rozdwoić.

Formacje współrdzenne cf DZIELIĆ.

Cf ROZDZIELENIE, ROZDZIELONY

KW, (LWil)