Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROZDZIELNOŚĆ

Następne hasło: ROZDZIELON »

ROZDZIELNY (50) ai

roz- (48), roź- (1); zapis: rodzielny Mącz (1).

o oraz e jasne.

Fleksja

sg
m	N	rozdzielny	f	N	rozdzielnå	n	N	rozdzieln(e)
	G	rozdzieln(e)go, rozdzielnych		G	rozdzieln(e)go		G
	A	rozdzielny		A			A
	I			I	rozdzielną, rozdzielnym		I
	L			L	rozdzielny		L

pl
N	m pers	rozdzielni
N	subst	rozdzieln(e)
A	subst	rozdzieln(e)
I	f	rozdzielnymi
L		rozdzielnych

sg m N rozdzielny (5). ◊ G rozdzieln(e)go (2). ◊ A rozdzielny (1). ◊f N rozdzielnå (4). ◊ I rozdzielną (1). ◊ L rozdzielny (1). ◊ n N rozdzieln(e) (1). ◊ G rozdzieln(e)go (4). ◊ I rozdzielnym (1). ◊ pl N m pers rozdzielni (2). subst rozdzieln(e) (17). ◊ G rozdzielnych (3). ◊ A subst rozdzieln(e) (5). ◊ I f rozdzielnymi (1). ◊L rozdzielnych (2).

Sł stp: rozdzielny, rozdzielni, Cn notuje, Linde XVI(XVIII; wstawka z XVIII) – XVII w.

Znaczenia

1. Osobny, niepołączony, niestykający się (5)
- Przen (1)
2. Złożony z poszczególnych elementów (1)
3. Będący samodzielnym bytem, jednostką (8)
- a. Traktujący jako osobne jednostki (2)
4. Różny, różniący się (11)
5. Między którymi dokonano podziału majątkowego (1)
6. Stanowiący granicę, odstęp między dwiema częściami (2)
7. Rozchodzący się w różne strony (2)
8. Wyznaczony (3)
9. Podzielony na części, z którego utworzono osobne części (2)
10. Który może być podzielony (3)
11. O osobach Trójcy Św. (i ich działaniach) i dwóch naturach Chrystusa: niestanowiący jedności (12)

1. Osobny, niepołączony, niestykający się; dispertitus Vulg; dividuus Cn (5): ſkora iego [ssaka morskiego zwanego felchus] koſmatha pſtra zbiałych y z cżarnych włoſow/ á pſtroćiny rozdzielne FalZioł IV 29c; GórnDworz Mm6; Y vkazáły ſię im rozdźielne ięzyki iákoby ogniá WujNTAct 2/3.

rozdzielny czym (1): Drzewo krewnoſci [...] Drzewu Przyrodzonemu podobne/ máiące w ſobie [...] Linie proſte y pobocznie/ rozmáitymi ſtopniámi rozdzielne GroicPorz ffv.

Przen [z czym] (1): Day Pánie/ pokim tu żyw/ w ciele tym śmiertelnym/ By me ſerce/ z chwałą twą/ nie było rozdźielnym GrabowSet P2v.

2. Złożony z poszczególnych elementów (1): Cżemu ſtopy w nogach ſą płaſkie á nie thak rozdzielne iako v ptakow. (–) Bowiem ſtopy ſą fundamentem wſzitkiego ciała [...], przeto aby mocno ſtało [...] ma ſtopy tak ſzyrokie. GlabGad F3v.

3. Będący samodzielnym bytem, jednostką (8): [zagadka:] Ieden ociec miał dwanaſcie ſinow, każdy znich miał trzidzieſci drugich ſinow rozdzielnych [...]. Ten ociec ieſtci rok, á dwanaſcie ſinow ſą mieſiące, każdi mieſiąc ma XXX. drugich ſinow, á to ſą dni. BielŻyw 17; Pierwſzych dwu thyśięcy wiek miał być czczy y prozny/ w ktorymby ieſzcze niebyło rozdźielnych Kroleſtw LeovPrzep Hv; KuczbKat 125; SarnStat 229; [Dom Kępſkich w Płockim Woiewodztwie ſtárodawny y możny/ z ktorych rozdzielne liſty opowiedáią dwoch mężow znácżnych/ Stániſłáwá Woiewodą Płockim/ Adámá Stároſtą támże PaprHerby 119, 125].

rozdzielny od kogo (2): iáſnie wyrozumieć możeſz/ żeć duſzá nie ieſt co rozdźielnego żywego od cżlowieká. GrzegŚm 24. Cf rozdzielny od kogo czym.

rozdzielny od kogo czym (1):ktora perſoná [tj. Bóg Ojciec] iáko od inſzych ieſt rozdźielna właſnośćią Oycowſką/ ták iey to ſamey oſobliwie należy/ iż [...] KuczbKat 15.

[W przeciwstawieniu: »jeden ... rozdzielny«: bo byźmy to jemu pokazali, że to nie jedna jest R. P., ale rozdzielna DiarPos 105.]

a. Traktujący jako osobne jednostki (2): á iednák tymi rozdźielnymi mowámi to pokázuią/ że oni mnogich Bogow nie vcżą GrzegRóżn B4v.

Szereg: »rozeznany abo rozdzielny« (1): A ieſli oni tákowych rozeznánych ábo rozdźielnych mow/ o iednym Bogu Oycu/ y o iednym Synu Bożym [...] powiedáią [...] GrzegRóżn B4v.

4. Różny, różniący się; discriminatus Mącz, Cn; divisus HistAl; differens Mącz; discretus Cn (11): Iabłka prawie vzrałe/ ſą rozdielne [!]/ iedny cirrpniącze [!]/ drugie kwaſne oſkhominne/ Drugie theż kwaſno ſlodkie á wodniſte. FalZioł III 23b, III 19d; Wiele ich ktorzy żywota ſą rozdzielnego, ſmierć niepewna zrowna BielŻyw 143; KromRozm III Hv; Mącz 49b; áczkolwiek dwie rozdzielne rzeczy ſą/ náturá człowiecza á doſtoyność krolewſka WujNT 306; [Przetoſz tego wielka potrzeb ieſt/ aby ty vrzędy dwa rozdielne [!] [tj. duchowny i świecki]/ [...] roznie teſz vżywane były UstKościel 84v; HerbOdpow H5v].

rozdzielny nad co (1): iż obycżáie wáſze nád obycżáie náſzych inſzych ſą rozdzielne HistAl I4v.

rozdzielny czym (1): któré rzeczy ſą od śiebie rózné y rozdźiélné máterią y formą/ té [...] SarnStat *4.

[rozdzielny w czym: Są rozmáite ſtopnie Kápłáńſtwá; y máią być Kápłani w ſtopniách ſwoich rozdzielni. HerbOdpow Bb2v.]

Wyrażenie: »rozdzielne zmieszanie« (1): Bo w niekthorich ogień/ w niekthorich powietrze/ w niektorich voda/ á w niekthorich ziemia: podle ſwego rozdzielnego zmieſzania kożde: nad yne żywioły przewyſſza ſie. FalZioł *7.

Szereg: »rozny, (i) rozdzielny« (3): Mącz 84d; Quotuplex – Iako rozni, rozdzielny? Calep [891]b; SarnStat *4.

5. Między którymi dokonano podziału majątkowego [w czym od kogo („od siebie”)] (1): Iż ácz niktórzy bráćia ábo śioſtry z brátem w dobrách oyczyſtych ſą od śiebie rozdźielni [sint ... separati JanStat 560]: wſzákże [...] SarnStat 592.

6. Stanowiący granicę, odstęp między dwiema częściami (2): Dimetiens linea [= średnica] Roſdzielna linia Mącz 219d; Calep 319a.

7. Rozchodzący się w różne strony; divisus HistAl; districtus Cn (2): nálezli dwie drodze álbo ſcieſzki przez poſrodek gor rozdzielne/ iedno przeſcie vkázowáło ſie ku ſtronie połnocney/ á drugie ſie skłoniło ku wſchodu ſlońcá. HistAl K8.

rozdzielny w ile [z liczebnikiem zbiorowym] (1): Trifidus – Wetroie irozdzielni [!]. Calep [1086]a.

8. Wyznaczony (3): FalZioł V 69v; á záſię wrok ná thy mieyſcá ſwoie roździelne zrotámi ſwymi przychodzą BielKron 262; ieſli deſcenſóm y guzóm [...] duciam y błotu/ potym y kąpániu czás rozdźielny dawſzy/ dogodźić ſye może [...] Oczko 18v.

9. Podzielony na części, z którego utworzono osobne części (2): ſzedł dzyał ná ſtroże oboźne/ iáko ná ty ktorzy w potkániu bywáli z łupow. (marg) Lupy rozdzielne. (–) BielKron 68.

rozdzielny na co [z liczebnikiem zbiorowym] (1): ktore [królestwo niebieskie] miáło być rozdźielne ná troj rodzay ludzki/ wedle ich zaſlug/ iednym więcey/ drugim mniey. HistRzym 97v.

[rozdzielny na ile [z liczebnikiem zbiorowym]: Dom Claudiusów [tj. budynek będący jego własnością] na dwoje rozdzielny jest, jeden Mędel, a [w] drugim Jeruchim. OpisyPozn 1579 nr 16.]

[W przeciwstawieniu: »cały ... rozdzielny«: Których łanów, na miejsckim gruncie jest tak całych, jako i rozdzielnych 56 i czwierć 1. LustrRus I 95.]

10. Który może być podzielony (3): yſz ten mlyn ktory opiſzal nye wroſzdzelny mayętnoſczy ktori on vwaſza Moczy ten opiſz nycz nyema ZapKościer 1585/54v; SarnStat 86; Maćie ſpolne práwá y wolnośći: iákoż ſię dźielić iemi możećie? [...] Bráćia ſą/ [...] vnanimes in domo, nie máiący rozdźielnego dźiedźictwá/ nikt poiedynkiem mieć ich nie mogł/ iedno wſzyſcy záraz. SkarKazSej 673a; [Dividuus, Divisibilis, zerteilig. rozdzielny/ co może byc rozdzielone. Volck 169].

11. O osobach Trójcy Św. (i ich działaniach) i dwóch naturach Chrystusa: niestanowiący jedności (12): W Bogu rozdźielne trzy Perſony. GrzegRóżn H2; SarnUzn H4v; BiałKat 201; Bo Bogá ſámego iednego ſpráwy rozdzielne być nie mogą CzechRozm 13v; O dwu rozdzielnych náturách w Chryſtuſie Boſkiey y ludzkiey/ w iedney perſonie Syná Bożego/ Bogá od wieku iednego/ z Oycem y z Duchem S. złącżonych SkarŻyw 320; áby ſię regułá iego [księdza Powodowskiego] Antichriſtowſka oſtáłá ná plácu/ iż vcżynki Troyce ś. ſą nierozdźielne. Bo ieſliby/ oćiec cżynił przez ſyná/ ábo y przez duchá/ iużby rozdźielne były. CzechEp 182, 145, 225; NiemObr 111.

rozdzielny z kim (1): áby ſie kto tym nie vnioſł [= nie popadł w błąd]/ [...] áby on [Chrystus] miał być rozdzyelny z Bogiem Oyczem ſwym RejPos 293.

Szeregi: »rozdzielny a niezmieszany« (1): iſz w Pánie náſzym ſą dwie rozdzielne á nie zmieſzáne náturze/ to ieſt/ ludzka y Boſka SkarJedn 315.

»rozny i rozdzielny« (1): iż tám S. oycowie [...] dwie náturze w Chryſtuśie rozne y rozdzielne wyználi SkarJedn 305.

Synonimy: 4. inakszy, inszy, iny, rozny.

Cf NIEROZDZIELNY, ROZDZIELONY

KW, (LWil)