[zaloguj się]
[pdf]

1. OBLEC (290) vb pf

W inf -dz (13), -c (8).

o jasne. ◊ W inf: é (5), e (3) Mącz (5:3). ◊ W formach sg m praet é (2) KochPs, OrzJan, e (2) Mącz. ◊ W pozostałych formach e prawdopodobnie jasne (tak w lec).

Fleksja
inf obléc
praet
sg pl
1 m oblégłem m pers
3 m oblégł, oblég, oblég m pers oblegli
f obległa m an oblegli
n obległo subst obległy
plusq
sg pl
3 m był oblégł, oblégł był m pers byli obiegli, oblegli byli
imperativus
sg
2 oblęż
conditionalis
sg pl
1 m bych oblégł m pers
3 m by oblégł m pers
n subst by obległy
impersonalis
praet oblęż(o)no
participia
part praet act oblegszy, oblegwszy

inf obléc (21). ◊ fut 2 sg oblężesz (2). ◊ 3 sg oblęże (3). ◊ 3 pl oblęgą (4). ◊ praet 1 sg m oblégłem (1). ◊ 3 sg m oblégł (140), oblég (3); oblég Calep; oblégł : oblég Leop (7:1), BielKron (92:1). f obległa (2). n obległo (1). ◊ 3 pl m pers oblegli (63). m an [cum N pl: smocy] oblegli (2). subst obległy (1). ◊ plusq 3 sg m był oblégł (12), oblégł był (5); był oblégł RejPos, KwiatOpis, RejZwierc (2), KochPs, SkarŻyw, GórnRozm; oblégł był BibRadz, OrzRozm, GórnDworz; był oblégł : oblégł był BielKron (5:2). ◊ 3 pl m pers byli obiegli (6), oblegli byli (1); byli oblegli : oblegli byli BielKron (4:1). ◊ imp 2 sg oblęż (1). ◊ con 1 sg m bych oblégł (1). ◊ 3 sg m by oblégł (4). ◊ 3 pl subst by obległy (1). ◊ impers praet oblęż(o)no (7). ◊ part praet act oblegszy (6) MiechGlab, Leop, BielKron (3), Mącz, oblegwszy [w tym zapis: oblekwszy (1)] (3) BielSpr, SkarJedn, SkarŻyw.

Sł stp notuje, Cn s.v. oblegam kogo wojskiem, Linde XVII – XVIII w.

1. Otoczyć zbrojnie ze wszystkich stron w celu zdobycia, wzięcia w niewolę; obsidere Miech, Vulg, Mącz, Calep, PolAnt, Cn; cingere Miech, Mącz, Cn; circumdare, oppugnare Vulg, Mącz; assidere Calag, Cn; obsidium facere Mącz, Cn; circumvadere, insidere Mącz; aggredi Vulg; admoenire, appugnare, circumfundere, circumsidere, circumvallare Cn; coangustare, coarctare, comprehendere, obsidere circum, occupare, ponere obsidionem PolAnt [w tym: co (206), kogo (70)] (287): LibLeg 11/89v; BielŻyw 60, 155; MiechGlab 33, 54; LubPs hh3v; Tedy widząc [Abimelech] że lud ćiągnie z miáſtá/ wſtał y vderzył ná nie z Hufem ſwoim/ oblegſſy y dobywáiąc (ze wſzech ſtron) miáſthá [oppugnans et obsidens civitatem] Leop Iudic 9/44; przyćiągnął Sennácheryb Krol Aſyriyſki/ á w thárgnąwſſy w źiemię Iudſką/ obleg miáſthá obronne/ chcąc ich dobyć [obsedit civitates munitas volens eas capere]. Leop 2.Par 32/1, 2.Reg 11/16, 4.Reg 12 arg, 17/4, 2.Par 32 arg; RejZwierz 17, 42; Roku trzećiego zá kroleſtwá Ioákimá Krolá Iudſkiego/ przyćiągnął Nábuchodonozor Krol Bábilońſki ku Ieruzálem/ y obległ ie [obsedit eam]. BibRadz Dan 1 arg, 3.Reg 15/27, 4.Reg 18 arg, 18/9, Ier 21/9, 52/4 (10); OrzRozm O3v; Oblegſzy Tytus Ieruzálem/ dobywał go mocnie ſtrzelbą y drábinkámi. BielKron 147; Máxym Grácyanow márſzałek/ dla chćiwośći Ceſárſtwá ná zmowie obległ Grácyaná BielKron 157v; Szláchtá Kárdynałá poimáłá/ á Krolewnę oblegli chcąc ią ku ſlubu mocą z Edwárduſem przywieść BielKron 221v; przyſtąpili [król czeski z ludźmi] ku Wrocſłáwiu á oblegli gi z dáleká po iedney ſthronie BielKron 395v; Wáldemorus Krol Duńſki Eſtonią obległ od morzá BielKron 437v, 50v [2 r.], 57, 62, 64, 66v (136); Itinera insidere, Drógi obledz. Mącz 379d; Obsidere arcem, Obléc zamek. Mącz 380a; Obsidium facere, Obléc/ obozem obegnáć. Mącz 380a, 54a, 92a, 330b, 380a [3 r.]; GórnDworz Z5; RejPos 185; KwiatOpis B3v; RejZwierc 64v, 134v, 200v; BielSpr 38v, 39, 47v, 64v; Choćby mię obległy obozy [castrametata fuerint castra]/ nie vboi ſię ſerce moie choćby powſtáło ná mię woyſko/ w tym ia vfáć będę. BudBib Ps 26/3, 3.Reg 8/37, 4.Reg 16/5, 2.Par 6/28; Niekáżde mieyſce da ſię oblec [Non omnis locus obsidionem fert]/ nie do káżdego ſię może zdźiáły przyſzáńcowáć. ModrzBaz 112; SkarJedn 324; Calag 69a; Beſpieczniéy bogu dufáć/ niżli człowiekowi/ Niż nawiętſzemu królowi. Wielki lud mię był oblégł: ále proſząc bogá/ Nie vſzłá ich áni nogá. KochPs 177; Słyſząc Krolowie Chánáneyſcy/ iſz ſię Gábáonite poddáli Iozuemu: zebráli ſię ná nie/ y dobywać ich oblegwſzy ie/ chćieli. SkarŻyw 503; StryjKron 51, 120, 121, 130, 170 (14); Calep 717a, b; teraz iáko to po dwákroć Turek Wiédniá oblégł OrzJan 64; WujNT 275 PowodPr 84; SkarKaz 669a.

oblec o co [= z powodu czego] (1): Znáć iſz go Pan Bog ná co inſzego obracał: bo ſkoro wyſzedł/ Tyburtyny ktore był Ceſarz o ich wyſtępek obległ/ z oblężenia wybawił/ y z Ceſarzem poiednał SkarŻyw 573.

oblec gdzie [w tym: w mieście (w tym: z nazwą miejscową (3)) (6), w + nazwa miejscowa (6); na zamku (w tym: z nazwą miejscową (2)) (7), na + nazwa miejscowa (10), na + nazwa miejscowa + mieście (1); na wieży, w ziemi] (33): MiechGlab 39; Sebá oderwáł lud Iſráelſki od Dawidá/ ktorego Ioáb goniąc Amázám ná drodze zábił/ Sybę w mieśćie obległ/ kthorego głowę przez namowę iedney niewiáſty Ioábowi z miáſtá wydano/ á on teſz oblężenie roſpuśćił. Leop 2.Reg 20 arg; ſyn Kozdráſow Syrochius/ iechał z Herákliuſem do Perſyey/ oblegli oycá Kozdráſá y z brátem ná tey wieży BielKron 164v; [Fryderyk] Bacżąc niechuć Papieżá przećiw ſobie/ obległ go w Rzymie BielKron 183; Włodymierz [...] vćiekł do Wáregow/ od ktorych wźiąwſzy pomoc/ wypędźił záſię bráthá z Nowogrodá/ y obległ go ná Kijowie. BielKron 428, 24v, 39, 66v, 70v, 75 (25); BielSpr 47; BudBib 2.Par 6/28, 1.Mach 5/26; Biſkup Poznáńſki zebrawſzy bliſku tyſiącá iezdnych ná Zbáſzynie go Zamku obległ [Abrahama Zbąskiego] StryjKron 587, 330; ActReg 56.

W połączeniach szeregowych (4): Oblężeſz ie [miasto Jeruzalem]/ á wybuduieſz báſzty y vſypieſz przeciw iemu wáły/ á obtoczyſz ie obozem/ y záſádźiſz tarány przećiw iemu [Et pone adversum eam obsidionem, et aedifica contra eam munitionem et funde contra eam aggerem: et pone contra eam castra, et pone adversus eam arietes undique]. BibRadz Ez 4/2, Ier 37/8; BielKron 122; Abowiem przyidą ná ćię dni: kiedy ćię obtoczą nieprzyiaćiele twoi wáłem: y oblęgą ćię/ y śćiſną ćię ze wſząd [vallo [...] circumdabunt te et coangustabunt te undique] WujNT Luc 19/43.

W przeciwstawieniach: »oblec ... odciągnąć, odstąpić (2), ustępić« (4): Tedy woyſko Fáráonowo wyſzło z Egiptu/ á gdy Káldeyczycy/ ktorzy byli oblegli Ieruzálem poſłyſzeli wieſć o nich/ odćiągnęli od Ieruzalem [qui obsidebant Ierusalaim [...] et ascenderunt ab Ierusalaim]. BibRadz Ier 37/5; Hirkanus pánował lat dwádzyeśćiá y ſześć/ zá niego był obiegł Ieruzálem Antyochus Gryfus/ ále go pieniądzmi vbłagał iż odſtąpił/ y doſtał Sámáryey. BielKron 118v, 179, 228v.

W charakterystycznych połączeniach: oblec miasto + nazwa miejscowa (51), oblec + nazwa miejscowa (110), oblec zamek + nazwa miejscowa (15), oblec zamek i miasto + nazwa miejscowa (8), oblec + nazwa osobowa (26).

Zwroty: »oblec w koło, około« [szyk zmienny] (6:1): Poſpołu przyſſli łotrowie iego/ y vcżynili ſobie drogę przez mię/ y oblegli wkoło [obsederunt in gyro] przybytek moy. Leop Iob 19/12; Oto wydrę przypráwy woienne ktore ſą w rękách wáſzych/ á kthoremi walczyć chcećie ná Krolá Bábilońſkiego/ y przećiw Káldeyczykom ktorzy was oblegli około murow [qui obsident vos extra murum] BibRadz Ier 21/4; BielKron 30v, 116v, 191; Aleć to napewnieyſza ná dobyćie zamku/ obledz w koło á nie dopuſzcżáć żywnośći áni Ludźi ná pomoc do niego BielSpr 63, 69v.

»oblec (i) morzem (a. wodą) i ziemią« [szyk zmienny] (3): MAchomet wtory/ oſmy Krol Turecki/ kthory opánowawſzy wſzytkę Trácyą obległ Konſtántynopole wodą y źiemią/ wieże drzewiane nad miáſtem zdźiáławſzy ktore przewiſſſzáły mury ze wſzytkich ſie ſtron záſadził BielKron 251, 279 [2 r.].

»oblec nieprzyjaciela« = circumvadere hostem Mącz (3): Mącz 472d; Oblec nieprzyiaćiela/ niepuſzcżáć żywności/ Nie może tám długo trwáć/ káżdy lud w wielkości. BielSat M4v [idem] BielSjem 35.

»oblec srogim oblężeniem« (1): GAietę obległ Alfons ſrogim oblężeniem RejZwierz 13v.

»oblec ojczyznę« [szyk zmienny] (2): yeden Biás Filozoph/ gdy oycżyzne nyeprzyyacyele yego byli oblegli/ choć inſſy przed nyeprziyacyelmi vcyekáyąc máyetnosći wynosili/ on przed ſię nic nye ruſſał áni wynosił GliczKsiąż H4; Mącz 123c.

»ze wszech (a. wszystkich) stron, na wszytki strony oblec« [szyk zmienny] (5:1): Ruſzywſſy ſie ztámtąd Abimelech/ przićiągnął do miáſteczká Thebes/ kthore ze wſzech ſtron obległ ſwem woyſkiem [circumdans obsidebat exercitu] Leop Iudic 9/50, Iudic 9/44; BielKron 251; BielSat G2v; Obległ nas nieprzyiaciel iuż ná wſzytki ſtrony/ A nie máſz vćiſleyſzey ſnadź żadney Korony. RejZwierc 246; BielSen 16.

»oblec (z) (wielkim) wojskiem, z obozem« = circumdare castris Vulg; circumvadere milite Mącz [szyk zmienny] (5:2): Leop Iudic 9/50, 1.Mach 13/43; A gdy ſię iuż gotował Alárykus krol Gotſki k woli Honoryuſowi do Gálliey/ obległ go z woyſkiem Stylliko Hetman Honoryuſow BielKron 158v; Mącz 123c, 472d; Longobárdowie zwielkimi woyſki Papieżá y Rzym obiegli SkarJedn 199; GórnRozm H2v.

Szeregi: »oblec, (i, a) leżeć (a. położyć wojsko)« (5): gdy był Sennácheryb nieprzyiaciel obległ miáſto Ieruzálem/ á położył woyſko ſwoie nád tym ſtáwem/ bráli w tym ſtáwie z iednę ſtronę mieſzcżánie wodę/ á z drugą ſtronę nieprzyiaciele. BielKron 94; Pod tym Ceſárzem Sáráceni oblegli Konſtántynopole y leżeli v niego ośḿ lat/ thák że iuż w nim wſzyſcy wątpili BielKron 167v, 89, 109v, 257.

»najachać i oblec« (1): Iudás [...] Náiáchał też záś y obległ iedno miáſtho obronne [Adgressus est autem et civitatem quandam firmam] Leop 2.Mach 12/13.

»oblec i obtoczyć« [szyk 1:1] (2): Tychże dni przyćiągnął z woyſkiem Simon do Gazy/ y obtocżył á obległ ie z obozem [circumdedit eam castris] Leop 1.Mach 13/43; Mącz 123c. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»w koło oskoczyć i oblec« (1): [Izraelowie] nie mieli nigdzyey vścia bez ſzkody/ tám ie Egipcżycy w koło oſkocżyli y oblegli/ ták iż tho było cięſzko ná nie BielKron 30v.

»oblec i (a) ucisnąć« [szyk 1:1] (2): RejPos 50; [Sennacheryb] był z dopuſzcżenia Páńſkiego ták ſrodze obległ y vćiſnął miáſto Ieruzalem/ że iuż przed głodem matki ſwe właſne dziatki ieść muſiáły. RejZwierc 200.

W przen (2): Obległo go [kościół dzisiejszy] wnęthrzne vćiſnienie ſądu á nieſpráwiedliwośći y vćiſnienia wielkiego. RejPos 197.
Zwrot: »oblec ze wszech stron« (1): Obległ gi [Jeruzalem] iuż ſrogi á widomy nieprzyiaciel ze wſzech ſtron/ zá dopuſzcżeniem Páńſkim/ máło nie wſzytkich narodow pogáńſkich/ ſádząc ſie ná zginienie iego. RejPos 197.
2. Położyć się, rozłożyć się, lec (2):

W porównaniu (2): Ale iáko ſie wſzyſczy pocżną błękáć/ iuż nie może być ſmętnieyſza rzecż/ że cżáſem iáko wilcy gdzye w leſie obledz muſzą. RejZwierc 138; Bo ieſli tylko ná then ſpokoyny á ná ten pomierny żywot oglądáć ſie będziemy/ tedy iuż thák muſielibychmy obledz wſzyſcy iáko dzicy wieprzowie w leſie RejZwierc 144v.

3. Obrosnąć, otoczyć, okolić, opasać jakiś teren [co] (1): Miáſto w dole págorki około iego rodzáyne/ łáſy gi ze wſząd obległy wielkie/ w ktorych źwierzá wiele BielKron 431v.
4. [Przylepić się, przywrzeć [około czego]: śćieśniſz dobrze [ramy] w kupę/ thedy chuſty poprą piaſku w kupę/ y oblęże piaſek około groſzow twardo SienHerb 603b.]
5. [pass. Zostać otoczonym, obrośniętym [czym]: które [jeziora] trudno jest oglądać zewsząd, bo obległy chrapami gęstemi i zawalone drzewem. LustrMalb I 137.]

Synonimy: 1. obegnać, obtoczyć, okrążyć, otoczyć.

Formacje współrdzenne cf 2. LEC.

Cf OBLEGŁY, OBLĘŻENIE, OBLĘŻONY

JB