[zaloguj się]

OBLIK (14) sb m

-k (12), -g (1); -k : -g GórnDworz (1:1).

o jasne.

Fleksja
sg pl
N oblik obliki
G obliku oblik(o)w
A oblik
I oblikiem

sg N [oblik.]G obliku (1).A oblik (3).I oblikiem (9); -em (4), -(e)m (5).pl [N obliki.]G oblik(o)w (1).

stp notuje, Cn brak, Linde XVI w.

1. Pozór, pretekst [czego] (5): ábyś wáſzá K.M. oblikiem przymiérza zábáwiony/ áni Wołoſką źiemię bronił/ áni rátował Węgrów OrzJan 74, 6.
Zwrot: »oblikiem [kogo] podejść« (1): [Cesarz Turecki] oblikiem zdrádnégo przymiérza was podſzedſzy/ naprzód Białą Graeciią pośiadł/ potym Wárádzyń/ áż y Ludwiká królá zabił OrzJan 6.
Wyrażenie przyimkowe: »pod oblikiem« (2): NiemObr 115; Gdyby Stároſtá pod oblikiem vrzędu Szláchćicá w więzienié wziął, tyle dwoie ſam ma śiedzieć SarnStat 627; [Albo ieſly by ie ſmiely odſelacz pod oblikiem nieiakiey vymowki. albo vikupu. thedy takovy wklątew wpadaią. StatNorb 283, 439; acz więcej o dusze idzie, które czart pod oblikiem wolności i swobody łowi i na wieczne zatracenie zwodzi PismaPolit 653; Ták to pod oblikiem pożytku poſpolitego y nabożeńſtwá Bożego ſwoie wymyſlenie podawał. GilKaz Aa5v (Linde)].
2. Warunek; condicio Vulg (5):
[Zwrot: »oblikiem obwarować«: Bácżnie to á mądrze (iáko y wſzytko) Apoſtoł nápiſał y oblikiem obwárował/ roſkázując żeby wierni ze wſzemi ludźmi ſpokoynie mieſzkáli BudUrzęd 55v.]
[Wyrażenia: »obliki pokoju«: Co ſie o to gniewáli/ że nieſluſſnie byli obliki pokoiu [foedus] złamáne Leop 2.Mach 13/25 (Linde).

»oblik postanowiony«: Przeciw krwi [= pokrewieństwu] bowiém ten oblik ieſt poſtánowiony/ áby cnotá/ godność y rzecz ſpráwiedliwa przodowáłá CerGór 114.]

Wyrażenia przyimkowe: »krom żadnego, [wszelakiego] obliku« (1): Tego [łaski bożej] mamy proſſic krom zadnego obliku ale temu wierzić ze to da bo obyeczał á obietnicze iego ſą nieodmienne á prawdziwe SeklKat S3; [MurzNT 33 (Linde)].

»pod oblikiem« (4): SeklKat S2v; GroicPorz n4v; Trzebá to pierwey wiedzieć/ komu Bog co ſlubuie: pod ktorym oblikiem ſlubuie: A nád to w cżym to wykonáć ſlubuie. CzechRozm 74.

~ Szereg: »pod oblikiem a wymową« (1): wy ieſteśćie wſtępniowie y pielgrzymowie moi: A thák káżda kráiná wáſſey dzierżáwy/ pod oblikiem á wymową wypłácánia [sub redemptionis condicione vendetur]/ przedaná będzie Leop Lev 25/24. ~

3. Sposób (2):
Zwrot: »naleźć, najdzie się oblik« (1:1): Tákież też będzieli ábo przytłuſthſzym troſzkę/ ábo przychudſzym/ záſię białą/ bládą/ ábo ſmiádą/ iżby ná to nálázłá [dworna panna] oblik/ nie fárbą/ nie wodkámi/ ále vbiorem/ ochędoſtwem/ áby ſobie pomogłá GórnDworz X4, Bb4.
4. Cecha, charakterystyczna właściwość (1): tu maſz regulki barzo krotkie poznawania vriny z niektorich oblikow. FalZioł V 14.
5. Rachunek, obliczenie (1): LICZBA DEPVTATOW, KTORZY NA Tribunał bywáią obiéráni, tym obyczáiem ma oblik. Ośm liczą Woiewództw więtſzych, z ktorych po dwu Deputatów obiéráią: to czyni ſzeſnaśćie. SarnStat 853.

Synonimy: 1. pozor, pretekst; 2. kondycyja, warunek; 3. medyjum, sposob, śrzodek; 5. obliczenie, obrachowanie, rachunek.

DDJ