[zaloguj się]
[pdf]

OCHĘDOŻNOŚĆ (33) sb f

Wszystkie o jasne.

Fleksja
sg pl
N ochędożność ochędożności
G ochędożności
D ochędożności ochędożnościåm
A ochędożność ochędożności
I ochędożnością
L ochędożności

sg N ochędożność (11). ◊ G ochędożności (4). ◊ D ochędożności (3). ◊ A ochędożność (4). ◊ I ochędożnością (4). ◊ L ochędożności (4). ◊ pl N ochędożności (1). ◊ D ochędożnościåm (1). ◊ A ochędożności (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. Czystość, schludność, porządek; munditia, mundities Mącz, Cn (4): Munditia vel Mundities, Chędogość/ Ochędożność. Mącz 236d.
Przen: Czystość moralna (2): oná nędzna duſzycżká twoiá w oney wielkiey ochędożnośći ſwoiey/ będąc vbrána niewinnoſcią á cżyſtoſcią ſumnienia ſwego/ przyſzłá z onego wdzyęcżnego á ſwiętego Ieruzalem RejPos 210.

W przeciwstawieniu: »ochędożność ... plugastwo« (1): BiałKat 61 cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »ochędożność duszna i cielesna« (1): bo iż Pan Bóg w nas czyſtość/ y ochędożność duſzną y ćieleſną miłuie: w żadnym plugáſtwie káżdego grzéchu niechćiał by nas miéć. BiałKat 61.
a. O zabiegach pielęgnacyjnych przy roślinach; przen (1): iż nas ten iedyny ſynacżek zowie gáłąſkámi á látoroſlámi ſwemi/ ktorzyſmy poſzli z oney ſwiętey winney máćice/ [...] á zowie nas cżłonki ciáłá ſwego. A coż rozumieſz iákiey ochędożnośći ty cżłonki potrzebuią? RejPos 172.
2. Piękność, ozdobność, wystawność; elegantia, mundities, polities Mącz, Cn; decor Vulg; concinnitas, ornamentum, ornatus, pulchritudo Mącz; lautitia, munditia Cn (19): Elegantia, Piękność/ Ochędożność. Mącz 187d, 54b, 297d, 308a.

ochędożność czego, czyja [w tym: G sb (2), pron poss (1)] (3): BielKron 189v; Słuchayże iáką ochędożność á podobieńſthwo miáſtá tego tu nam Ian ſwięthy [...] opowiedáć rácży. RejAp 181v; RejPos 341v.

W połączeniu szeregowym (1): Pátrzayże [...] iáką mu [człowiekowi] dał vrodę nád wſzytko ine ſthworzenie/ iáką ochędożność/ iáką żywność/ iákie opánowánie wſzyſtkiego RejPos 191v.

Szeregi: »dostatek i ochędożność« (1): s ktorą [księżną mazowecką] theż brát Stániſław iechał z wielkim doſtáthkiem y ochędożnośćią BielKron 418v.

»wielmożność a ochędożność« (1): Ktory [tron boski] [...] iuż thák muśi trwáć/ w tey tám wielmożnośći/ á w tey ochędożnośći ſwoiey. RejPos 341v.

Przen (4):
a) Wspaniałość, chwała [czyja] (3): A odeſſlá od corki Sionſkiey wſſelka ochędoſzność iey Leop Thren 1/6, Ps 29/8; Mącz 346c.
b) Łagodność i ogłada (1):

W przeciwstawieniu: »grubość ... ochędożność« (1): Ex feritate ad mansuetudinem traducere, Od beſtialskiey grubośći ku luckośći y ochędożnośći prziwieść. Mącz 120d.

Szereg: »ludzkość i ochędożność« (1): Mącz 120d cf W przeciwstawieniu.
a. Dbałość o swój wygląd, zamiłowanie do strojów, elegancja; cultus Mącz, Modrz (4): Excultus atque expolitus vita atque cultu, Ták w ochędożnośći yáko y w obyczáyách dobrze wypolerowány. Mącz 308a.

ochędożność czyja (1): ktorą [Klaudię] ludzye mieli zá zbytnią niewiáſtę dla iey ochędożnośći BielKron 25.

W połączeniu szeregowym (1): gdy żonę wychwalał przed iednim z wdzięcżnośći/ Y z wroſtu ſubtylnego y z ochędożnośći PaprPan [Hh5]v.

Wyrażenie: »ochędożność cielesna« (1): Bo á coż cżjni ochędożność ćieleſna [cultus corporis] y kuchnia/ iedno iż ćiáłu ſłuży ModrzBaz 143v.
b. O mowie (2): Piſzą też drudzy áby ſie okazał w ochędożnośći mowie. BielKron 334.
Wyrażenie: »ochędożność słow« (1): [Luter] wyłożył [pisma łacińskie] z wielką ochędożnością ſłow/ y z wypolerowánim Niemieckiego ięzyká BielKron 225.
Szereg: »ochędożność i wypolerowanie« (1): BielKron 225 cf Wyrażenie.
3. To, co zdobi (6):
Wyrażenie: »ochędożność kościelna« (1): kiedyby ich zá Bogi v ſiebie niemieli nigdy by [...] Złotem y ſrebrem ich [obrazów] nie pokłádáli/ ochęgożnośćią [!] kośćielną nie názywáli KrowObr 116v.
Przen [czego] (1): ktora [nauka] ieſt ták pewnym fundámentem y wdzyęcżną ochędożnośćią iego [królestwa Pańskiego]/ y Kośćiołá iego S. LubPs V2v.
a. Przedmiot służący upiększeniu, ozdoba (4):

ochędożność czego (1): Amplustra [...], Navium ornamenta, Łodźi ochędożność Mącz 8b.

Przen (3):

ochędożność czego (1): RejPos [292]v cf W połączeniu szeregowym.

ochędożność czyja (1): Iż ći mądrzy záwżdy ſtali z zápalonemi lámpámi/ á s przyochędożonemi ſpráwámi/ przed ſwiętą oblicżnoſcią iego [...]. Coż to były zá ochędożnośći ich? RejPos 341v.

W połączeniu szeregowym (1): ieſliże ſie kto przypátrzy pięknoſciam/ bogáctwam/ ochędożnoſciam/ á rozlicżnym przypráwam ſwiátá tego iáko wiele roſkoſzy á bogáctwa znaydzye w tych márnych omylnoſciach iego. RejPos [292]v.

Szereg: »ochędożność albo odzienie swadziebne« (1): O wielki wſtyd á wielkie zápalenie muśi być/ kto tám przydzye do tych thák ſwiętych roſkoſzy/ [...]. A iż mu rzeką: Iákoś tu ſmiał wniść przyacielu [!]/ nie máiąc żadney ochędożnośći álbo odzyenia ſwádzyebnego ná ſobie. RejPos 193.
4. Sprzęty, wyposażenie, dobytek; apparatus Mącz (2): Tákże dźiewká co iey ieſt od Rodźicow dano ku iey ochędożnoſći/ w ſzátách/ w ſprzęćie domowym/ tego nie powinná kłáſć [do podziału spadkowego] GroicPorz ff4; Mącz 279d.
*** Bez wystarczającego kontekstu (w tłumaczeniu nazwy) (2): Y wziąłem ſobie dwie rozdze/ iednęm názwał (Noám) to ieſt ochędożność [decorem] á drugąm názwał (Hoblim) to ieſt Powroſkiem Leop Zach 11/7, Zach 11/10.

Synonimy: 1. czystość; 2., 3. elegancyja, okrasa, ozdoba, ozdobność, piękność, przybranie; 3.a. przyprawa; 4. sprzęt.

Cf NIEOCHĘDOŻNOŚĆ, OCHĘDOGA, OCHĘDOGOŚĆ, OCHĘDOSTWO, OCHĘDOŻENIE, OCHĘDOŻEŃSTWO, OCHĘDOŻKA

MC