[zaloguj się]
[pdf]

ROZGROMIĆ (36) vb pf

Pierwsze o jasne; -grom- (1) KochPs, -gróm- (1) GrzepGeom.

Fleksja
inf rozgromić
praet
sg pl
2 m -ś rozgromił m pers
3 m rozgromił m pers rozgromili
f rozgromiła m an
n subst rozgromiły
imperativus
sg
2 rozgróḿ

inf rozgromić (4). ◊ fut 3 sg rozgromi (1). ◊ praet 2 sg m -ś rozgromił (1). ◊ 3 sg m rozgromił (15). f rozgromiła (2). ◊ 3 pl m pers rozgromili (7). subst rozgromiły (1). ◊ imp 2 sg rozgróḿ (4); -óḿ (2), -(o)ḿ (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

1. Rozbić, rozpędzić, zmusić do ucieczki; fugare Modrz, Cn; dispellere, dissipare Cn [w tym: kogo, co (żywotne) (21)](24): Rozgroḿ ty ſtádo owiec wnet iáki wrzaſk będzye/ Iáko ſie po krzewinie wnet ſzukáią wſzędzye. RejWiz 37; Potym iákoś z przygody onego nieboraká źwirzętá oſkocżyły/ y máło go nie rozdrapáły. Lew on co go kiedyś karmił ſkocżył wnet do niego/ źwirzętá rozgromił RejZwierc 98v; Ony kárwy [woły z zapalonymi wiązkami chrustu] rikiem y krzikiem wielkim w woyſko Rzymſkie ſkocżyły/ ſtrách wielki vcżyniły/ woyſko rozgromiły y oſwiećiły. RejZwierc 163, 90v.
a. Pokonać, zwyciężyć w walce (20): [Symon Maryni] vderzył záſię ná ony nieprzyiaćiele ktorzy byli opanowáli naſzę celocem [tj. lekką nawę] rozgromił ie áż záſię do wody ſkakáli iáko żáby nieprzyiaciele. BielKron 460, 202, 338v, 382v; SkarŻyw 503; ále y tych Brácia [tj. Krzyżacy] poráźiwſzy mężnie rozgromili StryjKron 300; Náſzym Mars w pierwſzey bitwie potuſzył łáſkáwie/ Rozgromili Niemieckie vphy w przedniey ſpráwie. StryjKron 623, 100, 772.

rozgromić czym (1): cokolwiek ludu walecznégo źiemią do muru przyćiągnęło/ wſzytko to Archimed⟨es⟩ narzędámi ſwemi częśćią pobił/ częśćią rozgrómił/ ták iże muśieli ſzturmu przeſtáć. GrzepGeom Bv.

Szeregi: »pobić, (i) rozgromić« [szyk 2:1] (3): BielKron 352v; GrzepGeom Bv; zá dziwnym foritowánim Bożym onę pięćdzieſiąt tyſiąc Wołochow y Turkow/ náſzych ſześć tyſiąc/ á práwie garść ludzi pobiłá/ y rozgromiłá StryjKron 757.

»rozgromić, (i) porazić« [szyk 3:3] (6): [Pudikus] tám [we wsi Bojehehin] rozgromił y poráźił wſzytki przećiwniki ſwoie BielKron 363v, 353v, 429; Dla ktorego [Achanesa, syna Zary] ták ſię był Bog rozgniewał/ iż dopuśćił y pozábiiáć Izráelity/ y woyſká ich od nieprzyiaćioł poráźić y rozgromić [eorum exercitus ab hostibus fundi et fugari sineret] ModrzBaz 143v; vderzył [Abraham] ná wielkie woyſká ich [królów, którzy opanowali Sodomę] wnocy: y rozgromił/ poráził y wſzytkę korzyść/ z ręku ich wybił/ y odiął. SkarŻyw 284; StryjKron 782.

»rozerwać i rozgromić« (1): poczęły ſię vfy Koributowe trwożyć/ mieſzáć/ y z plácu vſtępowáć/ á Witołd tym ſmieley z Litwą nącieráiąc [!] pomieſzánych rozerwał/ y rozgromił StryjKron 497.

2. Przegonić, wypędzić [kogo skąd](1): Polacy iuſz práwy rog byli obronili/ Y Ruſakow z pierwſzego mieyſcá rozgromili StryjKron 255.
3. Zniszczyć; perdere PolAnt [kogo, co](11): y ſprętká piorun vderzył [w świątynię Diany]/ y on báłwan rozgromił y kośćioł obálił/ wiele ludzi pogáńſkich pobiwſzy. SkarŻyw 21.
Przen (3): Lecż Iudith corká Meráry tá w ſwoiey pięknośći/ Rozgromiłá ony iego [nieprzyjaciela] okruthne ſrogośći. LubPs hh3v, S6.
Szereg: »rozproszyć a rozgromić« (1): A ná thákie pokoie Pan powiedáć racży/ iżem ia obiecał puśćić miecż/ ktory prętko á bárzo w máłym cżáſie muśi roſproſzyć á rozgromić ten márny pokoy táki/ á tę ſproſną zgodę/ ktorą ſwiát dawa ſługom tym ſwoim. RejPos 334.
a. O Bogu (7): Proźbá áby thy buntowniki rozgromić Pan racżył iáko Mádiánity. LubPs S6 marg; Tyś [Panie] hárdégo Tyránná plagą ſwą vſkromił/ Y woyſká nieprzyiaćiół ſwych wſzytkich rozgromił. KochPs 133, 99, 109.
Szereg: »(i) rozgromić, (i) rozproszyć« = confringere et perdere PolAnt [szyk 1:1] (2): Rozgroḿ [Panie] tákye narody co o cyę nye dbáyą [...]/ Roſproſz ony pogány co ſye w walki wdáli LubPs P6; [Pan] Puſćił ſtrzały ſwe y rozproſzył ie [wrogów]/ rzućił wiele błyſkáwic/ y rozgromił ie. BibRadz Ps 17/15.
Przen (1):
Szereg: »pobić i rozgromić« (1): A ták w woyſku náſzym Bog ieſt hetmánem [...]. [Pan Bóg] pobił y rozgromił ono dáleko więtſze woyſko heretyckie SkarKazSej 685b.

Synonim: 1.a. rozbić.

Formacje współrdzenne cf GROMIĆ.

Cf ROZGROMIENIE, ROZGROMIONY

MN