[zaloguj się]
[pdf]

ODNOWIENIE (74) sb n

-enie (71), -ęnie (3).

Oba o oraz pierwsze e jasne, końcowe e pochylone.

Fleksja
sg pl
N odnowienie
G odnowieniå
D odnowieniu
A odnowieni(e) odnowieniå
I odnowieniem
L odnowieniu

sg N odnowienie (21); -é (3), -(e) (18). ◊ G odnowieniå (18). ◊ D odnowieniu (3). ◊ A odnowieni(e) (17). ◊ I odnowieniem (3); -em (1), -(e)m (2). ◊ L odnowieniu (11). ◊ pl A odnowieniå (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. odnowić.

I. Rzeczownik od „odnowić” (56):
1. Przywrócenie do dobrego stanu, naprawienie; redintegratio Mącz, Calep, Cn; reparatio Mącz, Calep; instauratio Mącz, Cn; renovatio, restauratio Cn (7): Instauratio, Nápráwienie/ zgotowánie/ odnowienie. Mącz 171b, 171d, 280d; Calep 902b, 912a.
Szereg: »odnowienie i naprawa« [szyk 1:1] (2): A gdzie maſz to piſmo/ w ktorymby ſłowo to Stworzyć ábo ſtworzenie/ znácżyło odnowienie y napráwę CzechRozm 38, 37v.
2. Stworzenie na nowo, odrodzenie; renovatio Vulg, Cn; regeneratio Mącz; novitas Vulg; novatio, novatus, renovamen Cn [w tym: czego (19)] (36): Twierdzi przyſzłe świátá odnowienie [Cf Lecz nowych niebios y nowey źiemie wedle obietnic iego oczekiwamy 2.Petr 3/13]. WujNT 2.Petr 3 arg.
Przen: Duchowe odrodzenie człowieka przez Chrystusa, wiarę lub chrzest (35): MurzHist K4; RejPos 152v; CzechRozm 38; CzechEp 160; dobrotliwy Pánie/ zepſuy w nas złe przyrodzenie, á day odnowienie/ byſmy mogli ku twey cżći żyć ArtKanc L9, F4v; WujNT Rom 12/2.

odnowienie z kogo, z czego (1:2): Przes chrzeſt ſtawamy ſię nowym ſtworzenim/ przes odnowienie/ zwody/ y z dvcha ſwiętego. SeklWyzn d4; RejPos 9; WujNT Tit 3/5.

odnowienie przez kogo, przez co (2:4): RejPs 122v; KrowObr 46; Iż ſłowo to ſyn Boży było ná pocżątku iákoby zákryte v Bogá: wſzákoż było do tego ſpoſobne/ áby zá cźáſem in progreſſu recreationis w poſtępku odnowienia ſtworzenia przez odkupienie/ było ſtworzeniu obiáwione CzechEp 159, 186, 256; ODNOVVIENIE ſercá przez Duchá S. WujNT Aaaaaa3.

odnowienie czyje [w tym: G sb i pron (2), pron poss (1)] (3): POmni na to miły panie iſz przes odnowienie naſſe przez krzeſt ſwięty raczyłeś teſz odmienic w nas ſtare a ſnadz nieznoſne obyczaie naſſe RejPs 122v; RejPos 9; SkarKaz Oooo2a.

Wyrażenia: »odnowienie ducha, na duchu« [szyk 2:1] (2:1): wſzyſtko to co [...] do wnętrzney nápráwy cżłowiecżego przyrodzenia przez odrodzenie y odnowienie ná duchu vmyſłu iego należy/ ia tho názywam zakonem Bożym wiecżnym. CzechRozm 88, A6; Oto przez krzeſt nie mamy poczytáney ſpráwiedliwośći P. Chriſtuſowey: ále wewnętrzne duchá odnowienie WujNT 546.

»nowe odnowienie« (1): gdyż iuż pewnie wiemy co ſie nád námi sſtáło w tym nowym odnowieniu żywotow náſzych. RejAp 55.

»odnowienie żywota« [szyk 7:2] (9): Chrzeſt/ ieſt cy ſacrament albo wydomy żnak niewydomey łaſki bożey/ na odpuſczenie grzechow naſzich od Chriſtuſſa vſtawiony: na odnowienie żywota y zbawienia wiecznego SeklKat T4; KromRozm I H; RejAp 55; RejPosWiecz2 93v; KuczbKat 110; Odnowienie żywotá tę nam rádę dáie/ ábyſmy byli ćichemi/ długo ocżekawáiącemi/ odpuſzcżáiąc wyſthępki bliźnim/ á żebyſmy ie miłowáli. RejPosWstaw [1103]v, [1102]v, [1433]v; ArtKanc F11.

Szeregi: »odnowienie a (i) naprawa« [szyk 1:1] (2): A tá rzecż ieſt wielkiey ważnośći/ á w niey poſtánowiony ieſt grunt/ odnowienia á napráwy Krześćiáńſkiey RejPosWstaw 42; LatHar 32.

»oczyścienie i odnowienie« (1): iż która [świątość] ná chrzćie daná/ ku oczyśćieniu y odnowieniu człowiekowi: ná pothwierdzeniu ieſt daná ku rozmnożeniu mocnéy wiáry y wſzyſtkiéy chrześćiáńſkiéy cnoty. BiałKat 263v.

»odrodzenie i odnowienie« (6): Abowiem krzeſth nic inſzego nieieſt/ iedno omyćie wodą/ odrodzenia y odnowienia/ przes Duchá S. KrowObr 46; GrzegŚm 52; CzechRozm 93; Przetoż y Páweł ś. krzeſt ś. nie nurzániem/ ále omyćiem ábo kąpielą odrodzenia y odnowienia zowie. WujNT 12, Tit 3/5; SkarKaz Oooo2a.

»zmartwychwstanie i żywota odnowienie« (1): Kryſte tyś náſze z martwych wſtánie/ y żywota náſzego odnowienie. ArtKanc F11.

3. Wymiana starych rzeczy na nowe (2): dom wewnątrz wyſtruże ieſli drzewiány/ á ieſli kámienny/ tedy wykowáć w koło/ á proch wyſypáć przed miáſto ná mieyſce niecżyſte/ á ine kámienie wſádzić ná tych mieyſce/ y znowu potynkowáć. Po tym odnowieniu kſiądz ogląda ieſli ſie záſię plagá táka álbo ráná vkazáłá BielKron 37, 37.
4. Zrobienie czegoś ponownie, powtórzenie (2): Encaenia [= święto obchodzone na pamiątkę ponownego poświęcenia świątyni jerozolimskiej] – Odnowienie, poświacanie, kiermaſz. [...] Encaenia, festivitas erat dedicationis templi. Calep 362a.

odnowienie czego (1): áleś ieſzcże chćiał áby nawdźięcżnieyſza tobie (nie krwáwa) ofiárá w Kośćiele twoim/ ná káżdy dźień/ ná odnowienie pożytku śmierći iego/ mile wznawiána byłá LatHar 84.

5. Przeobrażenie, zmiana na lepsze; innovatio JanStat, Cn; interpolatio Mącz; reformatio Cn [w tym: czego (5)] (6): Mącz 172d; Pyotr ſwięty y Iakub ſwięty [...] tákże też o tym odnowieniu ziemie y niebá wſpomináią. Wſpomináiąc miánowicie Piotr ſwięty/ powieda: Iż żywioły wſzytki będą ogniem wycżyſciony y z nowu odnowiony. RejAp [175], [175]v; że [...] Posłow źiemſkich bárzo wiele ná ſeymiech bywáło/ ktorzi o zgwałcenie teſtámentu Bożego/ y o odnowienie práwá Bożego [de lege Dei reformanda]/ iáwnie przy bytnośći wiela ſtanow/ mowili ModrzBaz 140v; SarnStat 50.
Szereg: »poprawa i odnowienie« (1): Ale Pan Bog [...]/ iako po Moyżeſzu wzbudził Ezdraſzá/ ktory odnowił zakon: y po nim [...]: ták y w nowym Teſtámenćie/ wzbudza ná popráwę y odnowienie zakonow [...] ludzie z wielkimi dáry ſwymi SkarŻyw 463.
6. praw. Przywrócenie, potwierdzenie lub przedłużenie ważności aktu prawnego; innovatio JanStat, Cn (3): Ieſli między Credytorem á dłużnikiem odmienił by ſye Contrákt/ y odnowił krom przyzwolenia rękoymiego/ tedy przes tho odnowienie Rękoymia od rękoiemſthwá bywa wolen. GroicPorz r3v.

odnowienie czego (1): tákowy Liſt vmocniáiąc odnowieniem Przywileiu wysſzéy nápiſánégo [...] potwiérdzamy SarnStat 958.

W połączeniu szeregowym (1): Bacząc Vſtáwy Przodków náſzych/ iż [...] niektóré potrzebuią popráwy y odnowienia y przydánia/ [...] SarnStat 909.

II. Rzeczownik od „odnowić się” (12):
1. Zaczęcie się od nowa (3):
Zwrot: »wziąć odnowienie« (1): Piſzeſz mi Máchomećie przypomináiąc z młodych lat towárzyſtwo náſze záchowałe/ kthore ieſli weźmie odnowienie/ będzie trwáłe iáko przyrodzone BielKron 253.
Zestawienie: »odnowienie miesiącow« = starożydowskie święto nowiu; neomenia Vulg (2): BibRadz I 1c marg; Bom odrzućił dni wáſze święte y odnowienia mieſiącow wáſzych/ y obrzezowánia waſze. BudBib 4.Esdr 1/31.
2. Odrodzenie się (9): Regeneratio, Odnowienie. Mącz 144a, 273c.
Przen: Odrodzenie się duchowe człowieka przez wiarę (7): Ale ty cżytay ieſzcże o tym odnowieniu Páwłá s. do Rzymián, w vj. kápitu. RejPosWiecz3 98v.

odnowienie z kogo (1): Bo kto iuż więc w ſobie ma to odrodzenie/ á z Duchá świętego tákie odnoẃienie/ ten iuż záẃżdy chodźi w práwey niewinnośći ArtKanc N3v.

Wyrażenia: »odnowienie ducha« (1): Azaſz też tego niewieſz/ iż nie cudá/ ábo iákie inſze známioná/ ſkutkámi ſą ſłużby przepowiedánia ſłowá Bożego: ále odnowienie duchá vmyſłu cżłowiecżego CzechRozm 187.

»odnowienie znow« (1): Dobre vczinki tego członku [tj. artykułu o grzechów odpuszczeniu]/ odnowienie znow/ ſamnienia [!] ocziſcięnie/ łaſka Boża/ y żywot wieczny/ gdi v wierzym y weſmiem odpuſczenie grzechów tu/ á niegdzie yndzie SeklKat R.

»odnowienie żywota« (2): BibRadz I 426b marg; Ale iż zá thák wielkie dobrodzyeyſtwá Pan nie więcey nie potrzebuie iedno wdzięcżnośći náſzey/ ktorá inácżey ſie pokázáć nie może/ iedno w odnowieniu żywotow náſzych. RejPosWstaw 110v.

Szeregi: »odmienienie i odnowienie« (1): Złącza záchowánie przykazánia z pokuthą dawáiąc znáć iż prawdźiwa pokutá ieſt odmienieniem y odnowieniem żywotá. BibRadz I 426b marg.

»odrodzenie a (i) odnowienie« (2): gdźie [w papiestwie] ſię tylko ná dźiećinny krzeſt oglądáią/ [...] żadnego odrodzenia y odnowienia po ſobie nie pokázuiąc CzechEp 340; ArtKanc N3v.

III. Duplikat aktu prawnego; renovatio JanStat, Cn (2): A Ktoby powiádał/ iż liſty ſtráćił ná dobrá królewſkie: á ieſliby o zgubie ich [...] dowodnego świádectwá [...] nie vczynił: tákowy/ gdy rok po ſtráceniu liſtów wynidźie/ iuż nie otrzyma odnowienia SarnStat 326.

odnowienie czego (1): A ieſli którému miáſtu álbo oſobie któréy przywiléy zginie: tedy inny [...] damy y vżyczymy: gdy tylko w dźiedźictwie y w máiętnośći/ ná którą odnowienia liſtów proſzą/ będźie kto w ſpokoynym y vſtáwicznym dźierżeniu. SarnStat 1117.

*** Bez wystarczającego kontekstu (4): Renovatio, Odnowienie. Mącz 251d; Instauratio – Odnowienię. Calep 545a, 705a, 911b.

Synonim: I.2., II.2. odrodzenie.

Cf ODNOWIĆ, ODNOWIĆ SIĘ, [ODNOWINA]

LWil