[zaloguj się]
[pdf]

OGARNIENIE (23) sb n

-enie (22), -ęnie (1) Calag.

o oraz pierwsze e jasne; -a- (15), -å- (1); -a- : -å- Mącz (2:1); końcowe e pochylone.

Fleksja
sg
N ogarnienié
G ogarnieniå
A ogarnieni(e)
I ogarnieni(e)m
L ogarnieniu

sg N ogarnienié (14); -é (5), -(e) (9). ◊ G ogarnieniå (3). ◊ A ogarnieni(e) (4). ◊ I ogarnieni(e)m (1). ◊ L ogarnieniu (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. ogarnąć.

1. Otoczenie, okrążenie, obstąpienie; complexio Calep, Cn; circumdatio HistAl; circumstatio Mącz; amplexus, complexus Cn (7): Circumstatio [...], Obſtąpienie/ ogárnienie/ álbo okrąg w okoł ſtoyącich. Mącz 418c; Calep 286b.

ogarnienie czyje [= przez co] (1): Alexander z zaſtępem ſwym leżąc wiele nieprzeſpiecżnoſći pożył/ bowiem było miáſtho bárzo twárde ták w ogárnieniu morskim iáko y w mocnym budowániu HistAl B7.

a. O działaniach zbrojnych: osaczenie, atak ze wszystkich stron, napaść (4): Przećiw tey ordynácyey [wojska Pompejusza] Iuliuſz Ceſarz ſwoie też woyſko ſpráwił ná troie/ ná cżoło poſtáwił męże zbroyne/ ná lęwą [!] ſtronę obroćił ku Ieźioru/ ktore go broniło s ſwey ſtrony od ogárnienia BielSpr 41.

ogarnienie czego [w tekście błędnie: co] (1): Ale práwy rog [Juliusz Cesarz] zakrzywił iáko pułmieſiącá ná ogárnienie iego lewy rog [lege: lewego rogu] BielSpr 41v.

Wyrażenia: »ogarnienie nieprzyjaciela« (1): Tá Figurá niżey vkázuie ogárnienie niepzyiaćielá [!] BielSpr 33.

»ogarnienie nieprzyjacioł [= przez nieprzyjaciół]« (1): á Mácedonowie wielkim ogárnieniem nieprzyacioł vćiſnieni iuż nieiáko vſtawáli HistAl B8v.

2. Zawarcie w sobie (2):
Wyrażenie: »ogarnienie pewnym miejscem i czasem« = przebywanie w określonym miejscu i czasie (1): co ſię wſzytko do ogárnienia pewnym mieyſcem y cżáſem śćiąga CzechEp 310.
a. O macierzyństwie Matki Boskiej (1):
Wyrażenie: »[kogo] żywotem ogarnienie« (1): że też ono iego [tj. dowodzone przez księdza Powodowskiego] wćielenie/ ſyná ſpoliſtnego zmyślonego y żywiotem [!] ogárnienie y rodzenie nie było prawdźiwe CzechEp 310.
3. Pojęcie, zrozumienie, wyobrażenie sobie czegoś; comprehensio BartBydg, Cn; comprehensum Calep (4): Comprehensio, ogarnyenye, dostąpyenye BartBydg 32b; Calep 229a.
Wyrażenia: »ogarnienie rozumem [czego]« (1): Wiemy [...] iż Pan Bog [...] ſtworzył á ſpráwił ſobie ku ſłużbie ſwoiey rozlicżną moc Anyołow ſwiętych/ ktorym áni licżby áni ogárnienia rozumem ſpraw ich nikt doſiądz nie może. RejAp 101v.

»w umyślech [czyich] ogarnienie« (1): WIárá Krześćiáńſka o ktorey tu mowimy/ nie ieſtći mniemánie ludzkie álbo domyſł iáki ćielefny/ ále ieſt [...] w vmyślech náſzych ogárnienie y vtwierdzenie. WujJudConf 104.

4. Krótkie, zwięzłe wyrażenie słowami, opisanie czegoś, streszczenie; epitome Mącz, Calag; compendium Calag; breviarium, summa, summarium Calep (7): Ogárnięnie. Compendium, Epitome, methodus. Calag 66a.

ogarnienie czego (3): Krotkie ogárnienie tego/ mamy Zakonu Bożego/ v Máteuſza powtorzone/ przez Kryſtá w Nowym zakonie. ArtKanc M3; Calep 1029a; SarnStat 65.

ogarnienie czym (1): Ieſzcze okrągleyſzémi ſłowy tego wſzystkiégo ogárnienié iednégo Senatorá. SarnStat 65.

ogarnienie czyje [= przez kogo] (1): SarnStat 65 cf ogarnienie czym.

Wyrażenie: »krotkie, w krotką summę ogarnienie« (2:1): Epitome, Vkrocenie długiey rzeczy/ á zwłaſzcza xiąg wielkich w krotká [!] ſummę ogárnienie Mącz 107a; Breviarium – Summariuſz, krotkie ogarnienię. Calep 139a, 1029a.
5. Pomieszczenie, siedziba; conceptaculum Mącz, Calep (3): Mącz 35d; Conceptaculum – Ogarnienię, rzecz nieiąka [!] wſobie nieco trzimaiącą. Calep 233a.

ogarnienie czyje (1): Aleć tho dom ieſt nie ná ogárnienie twoie/ ále ku ſchodzeniu ná ſwięte modlitwy twoie. RejPos 293v.

Synonimy: 1. obtoczenie, otoczenie; 3. objęcie, pojęcie, zrozumienie; 4. summa, summaryjusz; 5. dom, mieszkanie.

Cf NIEOGARNIENIE, OGARNĄĆ

LWil