[zaloguj się]
[pdf]

OKAZANY (93) part praet pass pf

okazany (69), okazan (24).

o jasne; -kå- (79), -ka- (7); -kå- : -ka- RejPosWiecz3 (2:1), BudBib (1:2), CzechRozm (6:4); drugie a w formach niezłożonych pochylone, w formach złożonych -an- (62), -ån- (2); -ån- MurzHist; -an- : -ån- BibRadz (5:1).

Fleksja
sg
mNokåzån, okåzany fNokåzanå, okåzåna nNokåzåno, okåzan(e)
Gokazan(e)go Gokazan(e)j, okazanyj Gokåzan(e)go
Dokåzan(e)mu D Dokåzan(e)mu
A Aokåzaną Aokåzan(e)
Iokåzanym I I
L Lokazan(e)j L
pl
N m pers okåzani
G okåzanych
D okåzanym
A subst okåzan(e)
L okåzanych
inne formy
pl N subst m i n - okåzané; pl N subst f - okåzané, okåzany

sg m N okåzån (13), okåzany (8); ~ (attrib) okåzany (2); ~ (praed) okåzån (13), okåzany (6); -ån OpecŻyw, KromRozm III, LubPs, UstPraw, BibRadz (2), BielKron, WujJudConf; -any SienLek, CzechRozm; -ån : -any CzechEp (1:3), WujNT (4:1). ◊ G okazan(e)go (1). ◊ D okåzan(e)mu (1). ◊ I okåzanym (1). ◊ f N okåzanå (14), okåzåna (1); ~ (attrib) -å (5); ~ (praed) -å (9) BielKom (2), SienLek, RejPos (2), CzechRozm (2), CzechEp, SarnStat, -a (1) MurzHist. ◊ G okazan(e)j (2) BudBib, CzechRozm, okazanyj (1) MurzHist. ◊ A okåzaną (5). ◊ L okazan(e)j (2). ◊ n N (praed) okåzåno [w tym: -ó (1)] (9) KwiatKsiąż, Mącz, RejPos, RejPosWiecz3, BiałKat, CzechRozm, SarnStat (3), okåzan(e) (7) SeklWyzn, BibRadz (2), GrzegRóżn, WujJudConf, BudBib, CzechEp. ◊ G okåzan(e)go (2). ◊ D okåzan(e)mu (1). ◊ A okåzan(e) (1). ◊ pl N m pers okåzani (2). subst m i n okåzané (5); -é (3), -(e) (2). f (praed) okåzané (6), okåzany (1); -é : -y LibLeg (1:1); -é (1), -(e) (5). ◊ G okåzanych (6). ◊ D okåzanym (1). ◊ A subst okåzan(e) (2). ◊ L okåzanych (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: okazan(y) przez kogo (5), od kogo (5); przez kogo RejPos, NiemObr; od kogo BudBib, SarnStat; przez kogo : od kogo BibRadz (1:2), CzechEp (2:1).

Sł stp, Cn brak, Linde w objaśnieniu s.v. okazalisty.

Znaczenia
I. Imiesłów od „okazać” (89):
1. Pokazany, który można a. ktoś mógł zobaczyć; widoczny; visus Vulg; ostensus, productus JanStat (21): Cżemu natura nozdrze vcżyniła. (–) Są tego pewne przycżyny. [...] Trzecie aby flegma albo inſze brudi ktore ſie tam przy mozgu zaſtanawiaią nie były okazone [!]. GlabGad B7v.

okazany komu (4): Iezu Kryſte/ ienżes z znamiony poſmiéwaniá dlá mnie żydom przeklętym okázán bytz rácżyles. OpecŻyw 132v; Przed woyną ná Seymie powiátowym ma być okazan kożdy ſláchcic chory Caſtellanowi oney ziemie UstPraw D3; ſzkodá y mieyſce záięćia ma bydź okazána rękoymiom/ którzy ſzácowáć ią záraz máią. SarnStat 1160. Cf okazany komu przez co.

okazany komu przez co (1): Pan Chriſtus [...] boſtwo ſwoie iákoby obłokiem cżłowiecżeńſtwá ſwego vcżynił ludzkiey krewkośći [...] widome. [...] Tákże ieſzcże mowi nie wedle ſłowá Bożego [...] iż boſtwo iego okazáne było ludźiom iáko przez iáką mgłę/ przez cżłowiecżeńſtwo Páná Chriſtuſowe. CzechEp 149.

W porównaniu (1): CzechEp 149 cf okazany komu przez co.

Przen: Odzwierciedlony [w czym] (5): Przeſladowanie ćierpimy [...]. Záwſze vmartwienie Páná Iezuſowe noſząc na ćiele/ áby y on żywot Páná Iezuſow w náſzym ćiele był okazan [ut ... manifestetur]. BibRadz 2.Cor 4/10, 2.Cor 4/11; CzechEp 100; WujNT 2.Cor 4/10, 11.
a. Dany do obejrzenia (3): vſtáwiamy: áby ránny [...] rány ſwe [...] pokazał/ y przez ſię oświadczył: któré ták okazáné iákié ſą w kśięgi Grodzkié [...] niech będą zápiſáné SarnStat 616.
α. O dokumentach: przedłożony (2): iż im [wyciągom z dokumentów] tákowa wiárá ma bydź dána/ iáko właſnie gdźieby Oryginały ſámé okazáné były. SarnStat 1027.
Fraza: »listy będą okazane« (1): liſty [...] gránice dóbr z obu ſtron dźiedźicznych poddánych náſzych w ſobie zámykáiącé będą przed námi/ álbo gdźiekolwiek przed ſądem okazáné [cum ... literae ... fuerint ... in iudiciis productae JanStat 407] SarnStat 842.
Wyrażenie: »przed sądem okazany« (1): SarnStat 842 cf Fraza.
b. Który wziął udział w przeglądzie gotowości bojowej; w funkcji rzeczownika (1): Recensio Multitudinis cuiusvis lustratio, sive recognitio – Liczba okazanich. Calep 898a.
c. Wskazany wyciągniętą ręką (1): piérwéy było okazano [tj. Chrystus powiedział: oto jest] ćiáło przez vſtá Páná Chryſtuſa/ á niż ié brano/ y iedźióno. BiałKat 318v.
d. Pokazany, aby bylo wiadome gdzie, jakie itp. coś jest a. ma być; wskazany, oznaczony, wyznaczony (3): gdismi do Czessarza yego m Thur: przyacziela naschego kylka poſlow naschich ſlaly abi the rzeczi a granycze ktore są nasche [...] bili okazani LibLeg 11/25, 10/69v.
α. O ilustracjach [czemu = czego] (1): vczynilichmy z Impreſſorem pilność/ iákoby kożdemu źiołowi/ iego właſna poſtáć byłá okazána SienLek a4v.
e. O Bogu (może też od „okazać się”) (3):
α. Objawiony w sposób nadprzyrodzony (2): TROYCA S. figurowána y okazána/ przy krzćie Chriſtuſowym. WujNT Cccccc2.
Wyrażenie: »okazany [komu] w widzeniu« (1): Orzeł ktoregoś widźiał wychodzącego z morzá/ ieſt Kroleſtwo ktore Danielowi brátu twemu w widzeniu ieſt okazáne [quod visum est in visione] BibRadz 4.Esdr 12/11.
β. Zesłany na świat (1): iż okazánie ducha ś. nie należáło oycom ſtárego teſtámentu/ przeto iż pierwey miał być okazány ſyn/ ktory okázuie y widomie poſyła duchá ś. CzechEp 184.
2. Zrobiony w sposób, na podstawie którego ktoś może powziąć określone pzekonanie (56):
a. O przekazanej treści; ostensus PolAnt, Vulg (25):
α. W sposób bezpośredni: podany do wiadomości w sposób autorytatywny lub w oparciu o autorytety, przedstawiony, omówiony, opisany (24): wyrok álbo ſkazánie ma wydáć [...] wedle powieſći ſtron/ y wedle ich wywodow ná ſądźie okazánych GroicPorz b2; Potym rzekł do ludu/ Idźćie á obeydźćie miáſto/ á ktorzy ſą zbroyni niechay idą przed ſkrzynią Páńſką (marg) Ten ſpoſob ćiągnienia okazány przez Iozuego zda ſie głupſtwem rozumowi ludzkiemu [...] (–). BibRadz Ios 6/7; KwiatKsiąż I3v; vobis alio loco ut se tota res habeat demonstrabitur, Będzie okazano/ wywiedziono. Mącz 231c; WujJudConf 255; iż ieſzcże tá iedná rzecż przez mię okazána/ cáłą rzecżą nie ieſt CzechEp 242.

okazan z czego (2): RejPos 276; W wtorey cżęśći mieliſmy tyle ile może być okazano wyrozumienia ábo mniemánia o wiecżerzy Páńſkiey/ á tho s piſmá ſwięthego RejPosWiecz3 99.

okazany komu (4): BielKom F6; RejPos 57; Nie paray ſię názbyt wrzecżach niepotrzebnych y zbytecżnych nád powieść twą. Bo tobie więcżſze ſą rzecży okazáne nád rozum ludzki. BudBib Eccli 3/24; WujNT Hcbr 8/5.

okazan czym (1): WujNT Xxxxx4v cf »okazan i oznajmion«.

okazany gdzie (4): ani żadny cżłowiek/ miał kedi/ albo może mieć takową mocz/ aby czo mogł przeciw ſłowy bożemv/ ktore ieſt iaſnie/ w piſmie ſwiętym okazane/ vſtawić SeklWyzn Cv; Znák ſtolców okazány: 1.21 b. SienLek Ttt3; CzechRozm 97; ná I.M. dumę o Aniele z ktorego cżyni ſyná Bożego odpowiem/ wſzákże nie zoſobná ná káżde mieyſce odpowiedáiąc/ iáko ie X.K. zoſobná długo wywodźi/ iednęż rzecż powtarzáiąc/ choć ná rożnych mieyſcách y rożnych cżáſow okazáną CzechEp 262.

Wyrażenia: »jawnie, jaśnie okazany« (1:1): SeklWyzn Cv; to ieſt prawdá niezwyćiężona y wiecżna iáwnie okazána. WujJudConf 235.

»jako palcem okazan« (1): pátrzay tu pilno iákiey ieſt mocy [...] ſłowo Páńſkie/ á zwłaſzcżá tákie/ ktore [...] z onych táiemnic Boſtwá wiecżnego prawdziwie á práwie iáko pálcem przez Duchá ſwiętego okazano y iſtemi dowody poſwiadcżono będzye. RejPos 276.

Szeregi: »opisany i okazany« (1): Wſzyſtkie liſty Apoſtolſkie [...] ná to ſą wydáne/ áby przez nie do opiſánego w nich y okázánego/ Iezuſá Meſyaſzá iáko do namileyſzego Syná Bożego ludzie przyſtáli CzechRozm 97.

»okazan i oznajmion« (1): Chriſtus był okazan y oznaymion pewnymi świádectwy. WujNT Xxxxx4v.

W przen (2):
Wyrażenie: »okazana droga« [szyk 1:1] (2): Młodzyeńcże poſtoy máło będą prośić Bogá/ Być byłá okazána do cnot lepſza drogá BielKom F6; RejPos 57.
αα. Wymieniony, wykazany, wskazany, aby było wiadomo o kogo albo o którą rzecz chodzi (6): Ná pierwſzym ſtopniu ſą dźieći. Ná wtorym Rodźicy. Ná trzećim perſony poboczne [np. rodzeństwo] [...]. Ná czwartym Mąż z żoną/ [...] ieſli tych wſzytkich [spadkobierców] ná czterzech ſtopniách okazánych niemáſz: thedy ſpadek álbo Imienie zmárłego/ przynależy do Skárbu Krolewſkiego. GroicPorz ff3; CzechEp 160, 186; Macie iuſz okazane oſobi godne przes pewne a zitzliwe meze y Siny Koronne PaprUp L4; któré [dochody] ſą náznáczoné do ſtołu náſzégo Królewſkiégo/ y ná tym Séymie okazáné ná oſwobodzenié rationes zatrudnionych ſkárbu náſzégo SarnStat 442.
Wyrażenie: »wyższej okazany« (1): w náſzych Graeckich kśięgách (oprocz onych dwu wyzſzey okazánych) [te sfałszowania] dźiśia dobrze ſtoią. WujNT przedm 15.
β. W sposób pośredni; dany do zrozumienia za pomocą tekstu nie zawierającego wprost danej myśli [z kim = którego należy rozumieć pod kim] (1): Wthory błąd Koryncżykow/ s kthorymi Nowokrzcżeńcy/ Libertynowie/ y Schwenckfeldowie ſą okazáni RejPosWiecz3 99.
b. Udowodniony, wykazany; potwierdzony wiarygodnie (18): Tożći byli drudzy ápoſtołowie/ co był Pyotr/ [...] ále początek od yednoſci pochodźi/ áby yeden koſcyoł okazan był. KromRozm III L8v.

okazany z czego (2): Syn Boży z naſienia Dawidowego wedle ćiáłá: okazány ſynem Bożym z mocy CzechRozm 33v; CzechEp 314.

okazany przez co (4): CzechEp 311, 314; WujNT 375; áby od niego ták liczbę prziymował/ á nie ináczéy/ iedno iáko z którégo imięnia przez Inwentarze teráźnieyſzych Rewizorów okazanó będźie. SarnStat 357.

okazany kim (3): CzechRozm 33v; Iż Iezus Chriſtus [...] ieſt ſynem Bożym okazány/ w mocy wedle duchá poświęcenia/ z powſtánia od vmárłych etc. CzechEp 314, 314.

okazany przed kim (1): Co wſzytko [...] ſłuży Iezuſowi Chriſtuſowi Názáráńſkiemu mężowi od Bogá okazánemu (ábo záleconemv (przed ludźmi/ przez cudá y známioná CzechEp 311.

Ze zdaniem przydawkowym orzekającym (1): áby przez powyżſzenie nátury człowieczey/ okazan był on człowiek Chriſtus/ iż też był Synem Bożym WujNT 375.

Szereg: »okazany i obwołany« (1): Otoż ty iáko chceſz/ brzydząc ſie tym cżłowiekiem ś. z ducha Bożego pocżętym: [...] ſynem Bożym namileyſzym: iedynym/ pierworodnym/ właſnym/ okazánym/ y obwołánym: [...] zmyſlay ſobie iáko chceſz inſzego nádeń CzechRozm 59v.
α. Za pomocą dowodów rzeczowych lub argumentów (10): ieſli będzie okazan iego [Lutra] błąd/ [...] vcżyniłbych ſnim poſtępek vrzędny BielKron 194; CzechRozm 107 marg, *3v.

okazany z czego (3): WujJudConf 200; okázowánia ktore ſą w piśmiech [...] nie mogą być okazáne iedno z ſámych piſm ś. CzechEp 130, 303.

okazan przez co (1): SarnStat 94 cf Ze zdaniem.

okazany czym (1): Chriſtus y Páweł łácno ſie obroni: gdy to ſłowem Bożym okazáno będzie/ iż obrzeſká iáko y ſzábát/ iuż ſwoy koniec w Chriſtuſie wźięłá CzechRozm 73v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [z zapowiednikiem: to; że, iż] (2): CzechRozm 73v; gdy to legitimè od tegóż okazano będźie przez liſt iego y Munimenta, że to iego właſność/ et nullo iure wźięta: o tákowé dobrá będźiemy powinni ná Séymie Wálnym vznánié vczynić SarnStat 94.

Fraza: »okazana będzie niewinność« (1): Aleć y w tym wieku ieſzcże/ mamy w Bogu nádźieię/ okazána będźie náſzá niewinność CzechEp 101.
Wyrażenie: »okazan jaśnie« (1): ieſliby kto [...] okazał to iáſnémi documenty/ żeſmy tákową wieś [...] od niego przyięli [...]: tedy/ gdy to będźie okazano iáſnie/ powinni będźiemy záśię onému tęż wieś [...] wróćić SarnStat 90.
c. Ujawniony (o tym, co uprzednio bylo niewiadome) (2):
Wyrażenia: »na jaśnią okazany« (1): Bo krom náuki wiela rzecży záwikłáne przycżyny/ żadnym ſpoſobem odwikłáne á ná iáśnią okazáne być niemogą [nequaquam evolvi possunt]. ModrzBaz 130.

»prawda okazana« (1): aby Legata i Papieżá i inſzych ktorzy tego przy czyną [!] byli/ lud cnotliwy a chrześcjanſkiéi [!] wnienawiści niemiał/ ani śię prawdy okazányi tym pilnęi [!] dowiadowáł MurzHist V.

d. Zaprezentowany w sposób celowy (o swoich cechach) (11):

okazany komu w kim (1): wyſławia niewymowną miłość Bożą wybránym w Chriſtuśie okazáną. WujNT Rom 8 arg.

okazany na kim (1): wkrotce dokonanié moie wyrozumiecie/ na przykłád wielé ich/ aby ſąd i ſprawiedliwośc Bożá była na mnie okázána. MurzHist I4.

okazany w kim (7), w czym (1): mądroſć Boża okazána w słowie iego dáleko ieſt inákſza BibRadz I 123c marg; Abowiem iż ieden Bog kthory ieſt Oćiec/ z Synem ſwoim Pośrzednikiem y zbáwićielem náſzym trwał w Kośćiele/ przeto nie mogło być zniſzcżone miłoſierdźie Boże/ kthore w Kryſtuſie Synu iego okazáne ieſt GrzegRóżn F3v; Vſpráwiedliwienie/ ieſt Boże [...] przyięćie cżłowieká [...]. z przycżytánim iemu/ ſpráwiedliwośći/ niewinnośći y świętobliwośći Boſkiey w Chriſtuſie Iezuſie ná ſmierć wydánym okázáney CzechRozm 206v, 111v, 209v, 213v; WujNT Tit 2 arg. Cf okazany komu w kim.

Fraza: »była okazana moc, możność [nad kim]« [szyk zmienny] (1:1): dla tego thák długo záchowan był w ſlepocie iego/ áby nád nim możność Páńſka byłá okazána. RejPos 74, 50.
3. Uczyniony, dokonany, wyświadczony (o czymś, co jest skierowane bezpośrednio na kogoś) (12):

okazany komu (7): 2. Przez ſpráwy y dobrodźieyſtwá Boże okazáne Izráelitom. 6. Nápomina ie Iozue ku prawdźiwey chwale Bożey BibRadz Ios 23 arg, Iob 6/14; Mącz 256c; BudBib Iob 6/14; NiemObr 77; WujNT Rom 11/31. Cf okazany komu w kim.

okazany komu w kim (1): wſzyſtko zupełnie miłośierdźiu Bożemu/ w Kriſtuśie nam okazánemu/ przez wiárę przywłaſzcżamy y oddawamy. WujJudConf 100.

okazany przećiw(ko) komu (2): ModrzBaz 124; O ktorym zbáwieniu [...] wywiádowáli ſię y bádáli prorocy/ ktorzy/ o okazáney przećiw nam łáſce prorokowáli CzechEp 119.

Wyrażenia i frazy: »dobrodziejstwo (ma być) okazane« [szyk 4:1] (5): Miáłoćby być iákie dobrodźieyſtwo vtrapionemu okazáne [consentaneum est ut impendatur misericordia] od bliźniego ſwego/ ále on opuſćił boiazń wſzechmocnego. BibRadz Iob 6/14, Ios 23 arg; Mącz 256c, 363c; Otoż mamy ſummę podánia Apoſtolſkiego/ ktory ſię nie báwił/ ceremoniálnymi zabobony/ ále prawdźiwą náuką/ o Chriſtuśie pánu/ y dobrodźieyſtwách nam prze zeń okazanych. NiemObr 77.

»łaska okazana« [szyk 2:1] (3): Nie zápominay łáſki okázáney od rękoymiego [Gratias fideiussoris ne obliviscaris]/ bo cię záſtąpił zdrowiem ſwoim. BudBib Eccli 29/18; Toć należy na śláchecki ſtan/ [...] żeby abo ſámi Rzecżypoſpolitey bronili/ ábo tym płáćili/ ktorziby iey bronić mieli/ á tym ſpoſobem nágradzáli Rzecżypoſpolitey łáſkę przećiwko ſobie okazáną [gratiam de tot beneficiis reipublicae referunt]. ModrzBaz 124; CzechEp 119.

»miłosierdzie (ma być) okazane« [szyk 2:1] (3): WujJudConf 100; BudBib Iob 6/14; ták y oni teraz nie vwierzyli dla miłośierdźia wam okazánego [in vestram misericordiam], áby y oni miłośierdźia doſtáli. WujNT Rom 11/31.

a. Dany, darowany [komu] (1):
Szereg: »dany i okazany« (1): Iż gdy byli vćiśnieni głodem/ obrzydźili theż ſobie przyrodzoną chuć ſwoię y potrzebną/ dla rzecży [tj. przepiórek na pustyni] im od ćiebie dánych y okazanych [propter ostensum immissarum]. BibRadz Sap 16/3.
II. Imiesłów od „okazać się” (4):
1. Który okazał się kimś, jakimś (3):

okazan komu (1): LubPs X4v cf Ze zdaniem.

okazan w czym (1): Cieleſne [wyrozumienie Wieczerzy Pańskiej] Kápárnáitow/ s ktoremi y ći ktorzy w chlebie ciáło/ á w winie kreẃ Páná Kryſthuſowę wiążą. Ci wſzyſcy w iednym błędzye ſą okázáni [tj. że popełnili ten sam błąd]. RejPosWiecz3 99.

okazany jaki (1): Omnia aperta omnia perspicua reperientur, Wſziſtki rzeczy łatwie á łácne będą okazáne. Mącz 406b.

Ze zdaniem przydawkowym orzekającym (1): Bo choćby y nabárzyey od nas był rozgnyewan/ Iednák yeſt tu nam grzeſſnym łáſkáwye okazan/ Iż ná wyeki w gnyewye ſwym nye może być záſtan. LubPs X4v.

2. Wyglądający [jak] (1): Z wirzchuć cudnie okazána [Wenus]/ Ale ná ſercu zmázána BielKom E5v.
Cf też znacz. I.1.e.

Synonimy: I.1.d. objawiony; 2.a.α. opisany, oznajmiony; 3.α. dany, użyczony.

Cf OKAZAĆ, OKAZAĆ SIĘ

MM