[zaloguj się]
[pdf]

OMYŁKA (216) sb f

omyłka (216), [omełka].

o oraz a jasne; omełka z tekstu nie oznaczającego é.

Fleksja
sg pl
N omyłka omyłki
G omyłki omyłek, omyłk(o)w
D omyłce omyłkåm, omyłk(o)m
A omyłkę omyłki
I omyłką omyłkami
L omyłce omyłkåch

sg N omyłka (55). ◊ G omyłki (18). ◊ D omyłce (1). ◊ A omyłkę (19). ◊ I omyłką (11). ◊ L omyłce (6). ◊ pl N omyłki (16). ◊ G omyłek (31), omyłk(o)w (1) StryjKron 792 [może G pl od omyłek]. ◊ D omyłkåm (4), omyłk(o)m (1) NiemObr 179 [może D pl od omyłek]. ◊ A omyłki (29). ◊ I omyłkami (2). ◊ L omyłkåch (22); -åch (20), -ach (2); -ach RejFig; -åch : -ach RejWiz (2:1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII(XVIII) – XVIII w.

1. Błąd, pobłądzenie; zło, grzech; hallucinatio Mącz, Cn; error Modrz, Cn; vitium Cn (148): Mącz 152d; Też to mamy mieć ná piecży/ [...] áby nas w iákim gniewie á w iákiey omyłce nie záſtał on ſrogi cżás zeſcia náſzego RejPos 181v; Przeto trzebá tę omyłkę nápráwić/ á ták poſtánowić/ áby prawdźiwe śláchectwo/ nie ták dálece ná zacnośći przodkow/ ábo ná ſtárożytnośći Herbow należáło/ iáko ná godnośći/ á ná cnotliwych poſtępkach. ModrzBaz [41]; [czas synodu tego zwyczajny był odmieniony od superatendenta z jakiś omełki AktaSynod III 215].

omyłka na czym (1): gdy ſię panowie y ći co vrzędy podáią omylą ná ludźiech: ábo gdy y z dobrych ná wybierániu/ złemi ſię ná ſpráwowániu vrzędow ſtáią. (marg) Omyłká ná obierániu. (–) SkarKaz 610b.

omyłka w czym (9): Yednák nápiſał kſyęgi Retractationum/ to yeſt/ odwołánya/ gdźye omyłki ſwoye ták wnáuce/ yáko w wykłádányu piſmá wypiſuye. KromRozm II gv; RejWiz 118v; Mącz 91b; RejZwierc 19; Acz drugi baczy/ że ieſth omyłká w Reieſtrzech Strum R2; że [Julius cesarz] ráchunek roku (w cżem przed tym zá niedbáłośćią Biſkupow wielka bywáłá omyłká) do biegu słonecżnego przyſtoſował ModrzBaz [16]v, 120v; KochFr 132; Pilno ſtrzeżćie/ áby w cżym nie było omyłki. BielSjem 32.

omyłka czyja [w tym: pron poss (14), G sb (3), ai poss (2)] (19): KromRozm II qv; Mnie ſie zda iż to trudno było przyſzło onym/ Aby ſie w ſwych omyłkách co obacżyć mieli RejWiz 132v, 35v; iákoż s przyrodzenia káżdemu z nas omyłká właſna ieſt luba/ y niemoże być nieſmieſzno/ kiedy widzimy że nas oſzukało náſze mnimánie. GórnDworz Q5; RejPos 30v, 180v, 205v, 248, 248v (10); Lecż też y to w niektorych obacżono/ iż nie ták cudza omyłká/ cżem oni rzecż ſwą fárbuią. ále zazdrość dawa iym do roſtyrkow drogę. ModrzBaz 65; przyznawáiąc ſię do ſwych omyłek nieiáko ich żáłuią ModrzBaz 102, 102; SkarJedn 346; KochTr 23.

I sg w funkcji przysłówka: »omyłką« = in errorem PolAnt (4): y kiedy ſie białogłowá vrodzi/ tedy ſie to omyłką/ ábo prze iáki niedoſtáthek/ á nád wolą przyrodzenia dzieie: iáko ſie więc owo drugi/ ſlepo/ chromo/ gárbáto vrodzi GórnDworz X5v, X7; proſzę żeby to W. Miłość odemnie [...] záwdźięczné przyiąć raczyli. á to coby ſye nápiſáło omyłką/ álbo żeby ſye théż co kómu nie podobáło/ raczyli tho przebáczyć. Strum Q3; WujNT 504.

W połączeniu szeregowym (1): A żadna zmázá áni mákułá áni omyłká nigdy nie byłá ználezioná w tych ſwiętych drogach á poſtępkoch tego tho Páná. RejAp 29.

W przeciwstawieniu: »prawda ... omyłka« (1): muśi wżdy koniecżnie wiednych [księgach] być prawdá á wdrugich omyłká. BudNT b2v.

W charakterystycznych połączeniach: omyłka ciemna, cudza, częsta, marna (2), mnoga, nędzna (a. mizerna) (2), szkodliwsza, szpetna, świeża, własna, zła; omyłka z trefunku; omyłka w drobiazgach, w leciech (2), w liczbie (3), w nauce, w rejestrze, w słowie Bożym, w zmyśle; omyłek niemało, troszeczkę, (barzo) wiele (jest) (4); omyłki nie obaczyć; w omyłce zostawać.

Wyrażenia: »przeszłego czasu omyłki« (1): Cżás iuż áby wżdy kiedy rzecży przezwiſkam ſwoiem były wrocone: niech będą popráwione przeſzłego cżáſu omyłki ModrzBaz 133.

»omyłki wszytkim pospolite« (1): Wiele rzecży ieſt/ ktore ludźi do pokoiu/ zgody/ y ku łácnemu vbłagániu przywodzą. [...] á zwłaſzcżá omyłki wſzytkim poſpolite [errores omnium communes]/ ktore zobopolnie ſobie odpuſzcżáć ieſt rzecż bárzo ludzka. ModrzBaz 67.

»silna, wielka omyłka« = omyłka o istotnym znaczeniu (2:2): Bo widziſz iżeć máło nie iednáki bláſk od moſiądzu iáko y od złotá. A ták rádzęć nie ſpuſzcżay ſie ná bláſk/ probny brántu/ boć więc śilna omyłká w tym cżáſem bywa RejZwierc 19; ModrzBaz 120v; JanNKarGórn H2; Wielka omyłká/ kto ſie ná znáiomośći Bogá prawdźiwego myli. SkarKaz 274a.

Szeregi: »omyłka ani makuła« (1): w ktorym [królestwie Chrystusowym] żadna omyłká/ áni żadna makułá/ nálezyoná nie będzye. RejPos 229v.

»omyłka a niewiadomość« (1): áby tę omyłkę ſzpetną á tę niewiádomość náſzę nam w ſercoch náſzych obiáſniáć á obiáwiáć racżył. RejPos 333.

»nikczemności a omyłki« (1): iż Pan náſz [...] widząc nikcżemnośći á omyłki náſze/ iż błądzimy/ [...] po omylnych drogach á błędnych gośćińcoch nikcżemnego ſwiátá tego RejPos 286v.

»omyłka abo omylność« (1): A ia też iákom pocżął/ omilnośći [errata zmienia: omyłki ábo omylnośći] ich y záwiedzenia pokázowáć będę CzechRozm 107v.

»omyłki i występki« (1): iż iáko wſzyſcy ludźie wobec/ omyłkom/ y wyſtępkom poddáni ſą/ ták nie mniey Papieżowie [...] grzeſzyli/ y błądźili NiemObr 179.

»omyłki i złośći« (1): iż káżdego/ zápomniawſzy wſzytkich pirwſzych omyłek y złośći iego/ obiecuie go miłośćiwie Pan przyiąć do tey ſwiętey ſpołecżnośći ſwoiey RejPos 61v.

a. Błąd w tekście, w druku (102): Ieſt tákowych omyłek barzo wiele/ ták iż nigdybym temu nie wierzył/ żeby ták oni ludzie vcżeni mieli ſię mylić/ gdybym ſam tego nie doznał. BudBib c3; Ale iż ſię w ob-iawianiu cudzych vſterkow [...] niekocham/ przeto rad ná ten cżás dam innem omyłkam pokoy BudBib c3, b3, c4 [2 r.]; lecż głupi piſarz ztych dwu słówek Hypo á kriſin vcżynił iedno słowo Hypokriſin/ a iż nie krzecży było wyrozumienie/ drugi przydáł słowko eis/ zácżem wkradłá ſię tá omyłká do ksiąg Greckich BudNT przedm b4; Ktora to omyłká nie teraz iuż Greckie kśięgi opánowałá/ ponieważ y náſz Słowieńſki tłumácż wedle niey przełożył. BudNT przedm b4; Acż przeto ſtáre kśięgi przećiw świeżem omyłkam bárzo ſą potrzebne BudNT przedm c7, przedm b3v, b4v, b5v; á k temu nie ieden/ áni ná iednym mieyſcu/ lecż dwá zgodnie tę rzecż opiſáli/ tedy niewiem iáko tu ſmie kto omyłką názywáć. CzechRozm 137; Drukarz do Cżytelniká o omyłkách.CzechRozm **7, 136, 136v, 138 [2 r.], 140v [2 r.], 191v, **7; Spuſzcża ſię ná ſamę Vulgatę, á ſam iey omyłki przyznawa CzechEp 266, [*5]; Omyłki ſzkodliwſze ták popráwiſz. [...] 26.v.18. ná brzegu. Nie wielomowſtwá/ czytay Nie wielomodlſtwá. WujNT Dddddd2, przedm 5 [2 r.]; Omyłki niektóré/ iáko fol. 599. ver. 12. Materes, miáſto Inateres, álbo fol. 601. ver. 2. wierze/ miáſto mierze/ y tym podobné. SarnStat 1305.

omyłka w czym (35): pewne omyłki w Biblij Brzeſkiey obacżywſzy BudBib b; Drudzy nie iáko ſą mędrſzy/ wſzákoż nie do końcá/ ktorzy ácż ná to zezwalaią że w piśmie swiętem omyłki być mogą y ſą BudNT przedm bv, przedm bv [4 r.], b2, b2v, b3v, b4, b6 (12); iż nie ieſt rzecż wiernym przyſtoyna ważyć ſie popráwiáć piſmá ś. gdzie w nim omyłki/ exemplarzámi ſtárſzymi y doświadcżeńſzymi ná oko pokázáć nie mogą. CzechRozm 137v; Abowiem gdzieby ſie omyłki w ſłowie BOżym náydowáć miáły/ tedyby niewiedźieć cżemu potym wierzyć. CzechRozm 138, 136v [3 r.], 137; CzechEp 266; A to y tu w tych Rymiech ná nie ktorych mieyſcách ieſt omyłek troſzecżkę RybGęśli A4; WujNT przedm 4 [2 r.], 5, 17, 29. Cf »omyłki w druku«, »w księgach omyłki«, »omyłki w literach«.

omyłka czyja [w tym: pron poss (4), G sb (4), ai poss (1)] (9): LubPs V4 marg; BibRadz *6; Niech rádniey takowi omyłki moie poznácżywſzy/ mnie ie pokażą/ á ia/ będzieli co zdrożnego/ zchęćią popráwię BudBib c3; Káſtálio záſię Beźine omyłki pokázuie. V nas lepák Budny Brzeſkich tłumáczow popráwuie: á Czechowic záſię y Budnego y Brzeſkich poćioſuie. WujNT przedm 10, przedm 1. Cf »tłumacza omyłka«.

W połączeniu szeregowym (1): Pokazałemći oto/ Czytelniku miły/ Graeckiego Nowego Teſtámentu niemáłe przyſády/ odmiány/ defekty/ y omyłki: ktorych w náſzym Lácińſkim nie naydźieſz. WujNT przedm 15.

W przeciwstawieniu: »omyłka ... prawe czytanie« (1): Iáko ono/ iedne Láćińſkie kśięgi czytáią ſuſpiciens, á drugie ſuſcipiens, ále w Graeckie poyźrzawſzy/ ſnádnie poznáć/ że omyłká ieſt ſuſpiciens, á práwe czytánie ſuſcipiens WujNT przedm 18.

W charakterystycznych połączeniach: omyłka w Biblii, w egzemplarzu ksiąg, w księgach (Nowego Przymierza) (4), w Nowym Testamencie (6), w Piśmie (Św.) (2), w tekście greckim.

Zwroty: »omyłkę popełnić« (1): Y dwie rázem tu omyłki/ popełniaią tłumácże/ iedná iż Ezaw trzemá ſyllábámi piſzą/ druga iż tego ſłowá nie náchyláią álbo nie deklinuią BudBib cv.

»[komu] omyłkę [czego] przyczytać« (1): Tedy w tym Czytelniku miły nie Miechouiuſſowi ſławnemu y ſtatecznemu Hiſtorikowi/ ále Drukárzowi/ álbo piſarzowi iego tę omyłkę lat przyczytay StryjKron 380.

Wyrażenia: »dziecinna [= łatwa do zauważenia] omyłka« (1): Acż ſię ia Leopolićie ták sławnemu cżłowiekowi [...] dziwuię/ że ſię podiąwſzy tego przekłádu popráwić/ tych ták ſzpetnych á práwie dziećinnych omyłek nieobacżył BudNT przedm c3.

»omyłki w druku, omyłka drukarska« [szyk 4:1] (3:2): GroicPorz C4v; Omyłki w Druku s trefunku dopuſztzone. KrowObr 260; StryjKron 380; Tá odmiáná licżby wielkiey w máłą rozumiem iż ſię ſtáłá omyłką drukárſką CzechEp 154; CiekPotr 91.

»w księgach omyłka {a. omyłki)« [szyk 3:1] (4): SienLek Xxx3; wninieyſzych kſięgach Hiwreyſkich omjłká ieſt Bo. miáſto We Iſzráwechu máią Weiſztákechu. BudBib I 341v marg; BudNT przedm bv; gdźieby ſie w przepiſowániu álbo w drukách textu żydowſkiego/ w tych dwu kſięgách omyłká záwinąć miáłá: azaſz by też záraz w przekład on ſtáry Grecki wnidź mogłá? CzechRozm 137v.

»omyłki w literach« (2): tedy y tu w drukowániu tey Kroniki moiey tráfiło ſie kilko omyłkow w literach y w ſyllábach niktorych/ czego ſie vſtrzedz nie może ten ktory ſádzi litery/ by był napilnieyſzy/ tákże y Corrector/ by miał ſto oczy w głowie/ iáko on Argus StryjKron 792, 792.

»niemała, grubsza, wielka omyłka« [szyk 2:2] (2:1:1) Oto maſz nie máłą omyłkę/ bo miáſto cżterzech nápiſano cżterdźieśći CzechRozm 136v; Druga omyłká ieſzcże grubſza 1. Sam: 13. v 1. ſynem roku był Saul á dwie lećie krolował nád Izráelem/ tu mowię/ wielka omyłká/ álbo rádſzey dwie miáſto iedney. Pierwſza gdy mowi żeby rok ieden był Saulowi gdy krolem zoſtał/ co ieſt rzecż niepodobná: Druga żeby iedno dwie lećie krolowáć miał: co też ieſt nie k rzecży. CzechRozm 136v, 136v; Nowokrzczeńcy/ zgániwſzy Biblią Brzeſką/ y omyłki iey nie máłe pokazawſzy/ wydáli drugą w Nieświeżu ieſzcze gorſzą WujNT przedm 1.

»omyłki pisarskie« [szyk 1:1] (2): Oſtátecżna przycżyná piſárſkich omyłek tá była/ iż miedzy niemi bywali co ſię zá mądre mieli/ á przeto też niektore mieſcá gdzie ſię iym fałſz być zdał/ nápráwowali/ to ieſt kázili. BudNT przedm b6v; WujNT przedm 18.

»prożen od omyłek« = bez omyłek (1): A ták y ia tego o moiem przekłádzie nie mowię/ żeby iuż prożen od omyłek był/ chybá to rzec mogę/ że nad ine polſkie przekłady ieſt ſzcżyrſzy BudNT przedm d2v.

»tłumacza omyłka (a. omyłki)« [szyk 3:1] (4): Ine omyłki tych zacnych tłumácżow mijam/ ktorym ſię iednak nie dziwuię/ że ſię ná kilku mieyſcách ſpotknęli/ gdyż przyzwoita ludziom omylać ſię BudNT przedm c, przedm c [2 r.], cv.

Szeregi: »omyłka i błąd; omyłka z błędem« [szyk 3:2] (4;1): Emendo, Popráwiam/ polepſzam/ błąd y omyłki wyrzucam. Mącz 215d; Wiele tym obyczáiem/ to ieſt zkráiu/ omyłek y błędow do piſmá ś. wlázło. BudNT przedm b6, przedm b5; niektorzy ták mniemáią/ aby ſie tu omyłká z ſowitym błędem zákráść miáłá CzechRozm 139; CzechEp 291.

»omyłki abo (ani, (ale) i) fałsz« [szyk 10:1] (11): Bo Láćinicy dziśieyſzy mnimáią żeby tylko w Greckich kśięgach omyłki/ ábo y fałſze były/ á ſwoie zá prawdziwe máią. BudNT przedm bv; Trzećia lepak przycżyná omyłek y fałſzu w Nowem teſtámenćie/ ieſt [...] nieobacżenie Tłumácżow BudNT przedm c, przedm bv [2 r.], b2v, b3v [3 r.], b4; WujNT przedm 4 [2 r.].

»przysady i omyłki« [szyk 3:1] (4): racżył kilká kroć przypomináć/ żeby potrzebá táki nowy teſtáment wydáć/ wktoremby przyſad cżłowiecżych y omyłek niebyło. BudNT przedm a5v, przedm c5; áby ſię ſámą rzeczą pokazáło/ że w Graeckim texćie ieſt dáleko więcey przyſad y omyłek/ á niżli w Láćińſkim WujNT przedm 17, przedm 5. [Ponadto w połączeniu szeregowycm 1 r.]

Wyrażenia przyimkowe: »bez (żadnej) omyłki« (4): BudNT przedm c4v; CzechRozm 197v; StryjKron 792; ták ćię [Pan] ſam poprowádźi/ że ćię do [...] błogośłáwieńſtwá prawdźiwego bez żadney omyłki przyprowádźi. KołakSzczęśl C2.

»z omyłki« (3): A wſzákby ſię tákiego ſtrzegł bárzo/ ktoryby co dzień ná twoy ſtoł/ trućiznę dawał: chociaſz by o niey wiedział: przed ſię by ſię bał/ áby kiedy z omyłki do niey ręki nieśćiągnął. SkarŻyw 153.

~ Szeregi: »z omyłki a niebacznie« (1): A ieſliżeby ſie co miedzy ludem z omyłki á niebácznie [in errorem; z niewiádomości WujBib] ſtáło/ tedy wſzytko zgromádzenie ma ofiárowáć Cielcá ku ofierze paloney BibRadz Num 15/24.

»z omyłki abo z nierozmyślności« (1): ktorzi [bracia] ábo z omyłki/ ábo z nierozmyślnośći/ ábo z pychy/ ábo z ktorey inſzey wády/ przećiwko niemu wyſtąpili? ModrzBaz 127. ~

2. Fałsz, nieprawda, oszustwo; ludificatio Mącz; menda, mendum Cn (23): RejWiz 47; Ludificatio, Omyłká/ oſzukánie. Mącz 199a; Gdyż tu nam iawnie opowiedzyeć racżył/ ábychmy nigdy nie wierzyli omyłkam tákim: á nie ſzukáli go tám gdzye go nam fáłecżny á omylny ſwiát opowiedáć będzye. RejPos 242, 67v, 209; CzechRozm 72; [Wſzákże y táka omełká/ z tąd ſie okázuie/ iż gdy Saletrá przy nim [barasie] ieſt/ tedy ná ogniu trzeſżcży/ cżego Barás niecżyni. SienHerb 594a].

omyłka w czym (2): CzechEp 103; V nas Chrześćijan w tym omyłki nie máſz/ iż od ſámego Bogá/ y Syná iego/ w Boſtwie Oycu rownego/ práwá náſze mamy SkarKazSej 699b.

omyłka czyja [w tym: pron poss (3), G sb (1)] (4): wneth iął kuśić y Páná Bogá ſwego [...] á chćiał go podſtąpić á podchwyćić w iákich omyłkach iego. RejPos 209v, 251v, 351; CzechEp 291.

W przeciwstawieniach: »omyłka ... prawda« (2): RejPos 227; Aby y I. M. X. K. y kto inſzy też/ y to w cżym ieſt błąd y omyłká/ y to w cżym ſámá prawda záwiſłá/ [...] poznáć mogł CzechEp 103.

Zwrot: »(podstąpić a) podchwycić [kogo] w omyłce« = złapać kogoś na kłamstwie, oszustwie [szyk 1:1] (2): iż wſzyſcy tego byli bárzo pilni/ áby go byli w iákiey omyłce podchwycili. RejPos 225, 209v.
Szeregi: »błąd i omyłka« (2): ták iż ſye nam tám żadnego błędu/ áni omyłki obáwyáć nyetrzebá/ ále mamy wſſyſtkyemu/ co oni piſáli/ vprzeymye wyerzyć/ yáko ſlowu bożemu. KromRozm II c4v; CzechEp 103.

»fałsz a omyłka« (1): Pocżćiwemu cżłeku fałſz á omyłká nie przyſtoi. RejPos 251v marg.

»łapaczka a omyłka« (1): Bo wneth troię łápácżkę á troię omyłkę rozumieli ſobie s tego vcżynić. RejPos 225.

»omyłka a obłędliwość (a. obłądzenie, a. obłędność)« (4): RejWiz 92v; wymiotawſzy z niey [Bóg z owczarni swojej] ćirnie á kámienie/ to ieſt/ wſzytki omyłki á obłędliwość fáłecżnych náuk á wymyſłow ſwiátá tego/ porucżył ią [...] páſterzom á namiáſtkom ſwoim RejPos 124v, 351; ieſli ći ludźie/ ábo káżdy z nich zoſobná/ omyłce/ y obłądzeniu nie podlegli/ gdyż káżdy cżłowiek kłamcá. NiemObr 174.

»omyłka a pokrytość (a. przykrytość)« (2): A tu w tey omyłce á w tey pokrytośći poſłáli do Páná/ [...] áby go byli mogli poimawſzy z iákiego omylnego wyznánia iego/ podáć w ręce onemu Herodowi krolowi RejPos 251v, 251v.

»przekaza, omyłka« (1): A iuż zá táką ſpráwą ſwą wiedz pewnie/ że żadna przekázá/ żadna omyłká/ nie będzye mogłá do vſzu twoich doydź RejPos 207.

»omyłka a zła sprawa« (1): Gdy widzą co ſie dzyeie na káżdym vrzędzye/ W káżdym pełno omyłki á złey ſprawy wſzędzye. RejWiz 76v.

»zwiedzenie i omyłka« (1): A ieſli od cżłowieká vcżyć ſię iey [wiary] mam: zwiedzenia ſię y omyłki boię. SkarJedn 44.

3. Podstęp, chytrość, uwodzicielstwo; złudne mniemanie (37): bo pewnie zá omyłkę też omylon będzieſz RejAp 16; Tho napilnieyſza/ ſtrzeż tego áby omyłká nie byłá áni w ſpráwach/ ani w vſciech twoich RejPos 336, 342v; RejZwierc 271; [Omełkać jest koń ku ratunkowi, a żadnego nie wyrwie z wielkości mocy swojej. PismaPolit 319].

omyłka czyja [w tym: G sb (15), pron poss (5)] (20): Omyłká mizernego żywotá RejWiz 83 marg, 83, Cc8; Abychmy dla tych nędznych á docżeśnych omyłek náſzych/ mieli wzgárdzić ták wdzięcżne á poważne powołánie Páná náſzego. RejPos 237v, 251, 319, 342v. Cf »omyłka (a. omyłki) świata tego«.

W połączeniach szeregowych (8): A przywoita człowyekowi zá pirworodnym grzechem nyeumyeyętnoſć/ nyeopatrznoſć/ błąd/ y omyłká: ktorą ták ſam ſyebye/ yáko ine/ chcąc álbo nyechcąc omylą y zwodźi. KromRozm II b; Ex fraude fallaciis, mendaciis constare totus videtur, Zda ſie być z zdrády, omyłek y fáłſziwośći wſziſtek vczinión Mącz 418b, 138c, 418b; iż ſą záchowáni od grzechu/ od błędu/ od omyłek ſwiátá tego/ od przeklęcia wiecżnego/ od zwirzchnośći á chytrośći cżártowſkiey. RejAp 186; Słuchayże co ieſt ſwiát/ iáko gi piſmo zowie/ márna omyłká/ łotrowſka iáſkinia/ omylna ſámołowká RejPos 317, 269v, 339v.

W charakterystycznych połączeniach: omyłka(-ki) doczesna (docześna) (3), fałszywa, marna (6), nędzna, sprosna, rozliczne, świecka, złościwa, mizernego żywota (2).

Zwroty: »omyłkami łudzić [kogo]« (1): A obacżywſzy to Pan/ iż ten nędzny ſwiát thymi omyłkámi miał záwżdy ludzić [!] á vnośić wierne iego/ [...] niechciał tego zániecháć áby w thym przeſtrzedz nie miał wiernych ſwoich. RejPos 316.

»z omyłek się wybłędzić« (1): Wierę tu ná mię będzye trudne rozeznánie. Iákoby ſie s tych ſwieckich omyłek wybłędzić/ A bacżeniem pocżćiwym tu ſwoy żywot rzędzie. RejWiz 82.

Wyrażenie: »omyłki (a. omyłka) świata tego« (13): Wzgardzáiąc ty omyłki márne ſwiátá tego/ A ná to záwżdy pomniąc co ieſt pocżćiwego. RejWiz 62v; y iáki ieſt ſtrách vnieść ſie od thego zá fáłſzywemi omyłkámi ſwiátá tego. RejAp 41v, 186; Abo iżby miał w iákie cżárnokſięſthwá á w iákie okázowánie rozlicżnych omyłek ſwiáthá tego/ pokłádáć nádzyeię ſwoię. RejPos 188, 165, 219v, 259v, 264, 319v, 326v, 339v, 342v; RejZwierc 199.
Szeregi: »omyłki a burzki świata tego« (1): A bierz ſobie ná przykład poććiwe ſpráwy y ſwięthy żywot cżłowieká tego ſwiętego/ [...] pewnie nie zbłądziſz w thych márnych omyłkach á burzkach ſwiátá tego. RejZwierc 199.

»omyłka a łudarstwo« [szyk 1:1] (2): A vważay iáko ſie maſz kocháć w tych docżeśnych omyłkach á w łudárſtwiech ſwiátá tego. RejPos 165, 342v.

»omyłki a odmienności« (1): w iákich omyłkach á w iákich. odmiennoſciach chowáią ten ſwoy nędzny ſtan ſwiátá tego. RejPos 300.

»omyłki ani strachy« (1): A thu [...] nas vpomináć racży wierne ſwoie/ ábychmy w ſtałośći ſwoiey wytrwáli iemu/ á nie dawáli ſie záwodzić omyłkam áni ſtráchom obłędnego ſwiátá tego RejPos 259v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»omyłki a zwody« (1): iż nas záwżdy miáły odwodzić od niego [od Boga] znáki/ dziwy/ a wymyſły ſwiátá tego/ kthorych ſie nam záwżdy wiele ponawiáć miáło/ w rozlicżnych omyłkach á zwodzyech iego RejPos 241v.

W przen (3): Tákći záwżdy márny ſwiát/ w tych omyłkach pływał. RejFig Dd3; iż gdy ſie ſwiát kołyſze w tych omyłkach ſwoich/ tedy ſie mamy pytáć o Pánu RejPos 11.
Szereg: »wątpliwości a omyłki« (1): Przypátruymyſz ſie tu moi mili brácia/ iákie to ieſt morze ſwiátá tego omylnego/ á iáko po nim vſtáwicżnie pływamy/ w wątpliwoſciach á omyłkach iego RejPos 177v.
4. Zawód, nieszczerość, niesłowność (8): A twoie ſłowo omyłki żadney mieć nie może. SkarKaz 160a.

omyłka w czym (2): LubPs bb2v; w ktorego [Boga] ſlowiech nigdy żadna omyłká nie byłá nálezioná/ kthory nie tylko proſtemi ſłowy nam grunthuie obietniczę ſwoię/ ále ią y po dwa kroć poprzyſięga RejPos 132v.

W połączeniu szeregowym (1): Iż niebo y zyemiá ma być odmieniono/ á burzek żadnych/ nawáłnośći żadnych/ omyłek á niepewnośći żadnych iuż ná nich nigdy więcey nie będzye. RejAp 175v.

Zwrot: »omyłkę wziąć« = rozczarować się, nie osiągnąć zamierzonego celu (1): Ale pátrzay dziwney ſpráwy Páńſkiey/ iáko on káżdą rzecż ku dobremu końcu przywieść vmie/ á iąką tu ſzpetną omyłkę ſproſny cżárt wziął RejPos 26.
Wyrażenie przyimkowe: »bez omyłki« = szczerze, bez powątpiewania (2): ſłowá tego y wymow Bożych nie mowi/ iákoby przyſtało: [...] áni bez wſzey omyłki/ onym cále y z ſercá wierzy. CzechEp 107; SkarKaz 243b.
W przen (1): iż ten w kthorego vſciech żadna omyłká nigdy nálezyoná nie byłá/ iż nigdy opuſzcżeni nie będzyemy/ w wyſłuchániu náſzym. RejPos 233v.

Synonimy: 1. błąd, pobłądzenie; 2. fałsz, kłamanie, kłamstwo, łeż, nieprawda; 3. chytrość, obłuda, obłudność, przewrotność; 4. nieszczerość, zawod, zdrada.

Cf OMYLNOŚĆ, OMYŁ, OMYŁA, [OMYŁEK], [OMYŁO]

IM