[zaloguj się]
[pdf]

OPUCHLINA (127) sb f

o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N opuchlina opuchliny
G opuchliny opuchlin
D opuchlinie
A opuchlinę opuchliny
I opuchliną
L opuchlinie opuchlinåch

sg N opuchlina (13). ◊ G opuchliny (6). ◊ D opuchlinie (23). ◊ A opuchlinę (65). ◊ I opuchliną (5). ◊ L opuchlinie (2). ◊ pl N opuchliny (1). ◊ G opuchlin (2). ◊ A opuchliny (9). ◊ L opuchlinåch (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w.

Chorobliwa obrzmiałość, opuchlizna; puchlina wodna; hydropisis Murm, Mącz (127): Murm 67; Teſz ieſth pomoczno naprzeciwko opuchlinie z zimney przicżiny, to ieſt naprzeciwko tey opuchlinie ktora ieſt w nogach á wrękach y w twarzy, zową ypoſarka albo leucofleumancia tak ią ſprawuią FalZioł I 16a; á tho gdy tha opuchlina przichodzi z zimney przycżiny to ieſt s flegmy. FalZioł I 18c; A tak potym w tey wodzie chuſtę macżaiącz: przykładay na każdą opuchlinę/ na każdą cżyrwonoſć/ y na każdą ſinoſć FalZioł V 100, ‡‡ 4c, *4b, I 1b, 8b, d (61); GlabGad E2; Mącz 160a; SienLek 17v, 20, 26v, 86, 131v (9); Gdyż opuchliná ze złey ſpráwy wnętrzney nádyma ciáło y ſkorę cżłowiecżą/ á ieſt nie vlecżona ni od kogo. RejPos [226]v; Oczko 15, 19v, 22v.

opuchlina czego (17): przeto naſienie konopne ieſt dobre na opuchlinę żiwota ktora bywa z zimney przicżiny FalZioł I 33a, ‡ 5c, ++e, I 6c, 26a, 28a (16); RejPos [226]v marg.

opuchlina w czym (4): kto ma opuchlinę w vſzoch tym vlecżiſz gdi na nocz prziłożyſz. FalZioł I 12c, ‡3a, ++6d, ++7a.

W połączeniach szeregowych (8): A gdyby głowa dziecięcza z opuchliny/ albo z nabieżenia/ albo z fluxu iakiego thak ſie odęła iżby z zamkow żywota nie mogła przeyſć. FalZioł V 34, I 14d, 133b, III 36a, V 50v; s tąd bywáią Ręmy/ oczu płynienie/ niechęć iedzenia/ kroſty/ płynące wrzody/ ograżki źimne/ opuchliny. SienLek 30; Oczko 10, 21v; [Ale możeli opuchliná/ ffebrá/ álbo iákaſz kolwiek niemoc/ Ták ćiáło obraźić á dręczyć/ Iáko duſſę [...] chćiwoſć ku pieniędzam? ErazmJęzyk +6 (Linde)].

W charakterystycznych połączeniach: opuchlina członku tajemnego, dziąsł, oczu, powiekow, szyje (2), śleziony (4), wątroby (3), żywota (3); opuchlina w nogach, w uszach (w uszu) (2); opuchlina przychodzi (3), przydzie, rozchodzi się; opuchliny zbywać, opuchlinę kazić, leczyć (uleczać) (3), oddalać (6), odejmować, otworzyć, rozganiać, rozpędzać (rozpędzający) (9), spądzać (2), tracić, wyganiać, wypądzać (4); na opuchlinę przykładać, przyłożyć (przyłożony) (7).

Zwrot: »opuchliną umrzeć« (1): Michał Páflago/ ten opuchliną vmárł. BielKron 169.
Wyrażenia: »opuchliną, ktorą zową idropisis« (1): Theż naprzeciwko opuchlinie kthorą zową idropiſis/ włoſkiego kopru korzenie ſtrochą mąki ięcżmienney warz w winie FalZioł I 52b.

»opuchliną (ktora bywa) pod oczyma« (4): Y na opuchlinę pod ocżyma. FalZioł ‡ 3c; y theż opuchlinę kthora bywa pod ocżyma ſpądza/ y podogrę vſmierza gdy tym będzieſz namazował FalZioł I 39d, ‡ 4a, I 15d.

»opuchliną wnętrzna« (2): Też ieſt dobra naprzeciwko opuchlinie wnętrzney FalZioł III 2c, III 18a.

»opuchliną zarażony« (2): A oto wnet cżłowiek niektory opuchliną záráżony [hydropicus Vulg Matth 14/2] ſtánął przed nim. RejPos 224v, 225.

»opuchliną zatwardziała« (2): Opuchlinę zatwardziałą roſpądza. FalZioł *4e, I 139c.

Szeregi: »guz albo opuchlina« (2): Ná wſzelákié guzy álbo opuchliny. Gdy iákiżkolwiek guz álbo opuchlinę otworzyć nagle chceſz: nátłucz złotych chrząſzczow/ z ſádłem ſtárym/ przyłożże ná guz SienLek 183v.

»opuchlina i żołta choroba« (1): gdy ono wino będzie pił cżłowiek opuchły vlecża opuchlinę y żołtą chorobę. FalZioł I 11c.

»opuchliną i (albo) żołta niemoc« (2): Też naprzeciwko opuchlinie y żołtey niemoczy/ gdy thy choroby przichodzą s ſtrony zathkania ſledziony albo wątroby, ten ſirop będzie dobri FalZioł I 43d, I 15b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»ociekłość albo opuchlina« (1): Ociekłoſc albo opuchlinę w zadku roſpądza. FalZioł ++6d.

»ograszka i opuchlina« (1): KTo ten kamień przy ſobie noſi, ograſzkę j opuchlinę oddala FalZioł IV 5c.

»opuchlina i twardość (a. zatwardzenie)« (2): Też gdy kto pluie krwią/ opuchlinę y zatwardzenie ſleziony/ Brzuch odmiękcża. FalZioł IV 4b, I 61a.

»opuchliną i (albo) wzdęcie« (2): á pothym ktho by miał opuchlinę/ albo wzdęcie w ſtolczu, tedy thego przikładać na mieſcze opuchłe. FalZioł I 13b, I 3a.

W przen (1): Opuchliná grzechow náſzych. RejPos [226]v marg.

Cf OPUCHŁOŚĆ, OPUCHNIENIE

TZ