[zaloguj się]
[pdf]

OSPAŁY (26) part praet act

o oraz a jasne.

Fleksja
sg
mNospały fN nNospał(e)
Gospał(e)go G G
Aospał(e)go A Aospał(e)
Iospałym Iospałą I
pl
N m pers ospali
A m pers ospał(e)
I m ospałémi

sg m N ospały (12). ◊ G ospał(e)go (1). ◊ A ospał(e)go (1). ◊ I ospałym (3). ◊ f I ospałą (1). ◊ n N ospał(e) (1). ◊ A ospał(e) (1). ◊ pl N m pers ospali (3). ◊ A m pers ospał(e) (1). ◊ I m ospałémi (2); -émi (1), -(e)mi (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII (z Cn) – XVIII w.

I. W funkcji przymiotnika: Skłonny do zbyt długiego spania; leniwy; niedbały; somniculosus Mącz, Calep, Cn; veternosus Mącz, Calep; oscitans Mącz, Cn; deses, desidiosus, elucus, ignavus, iners, languidus, marcidus, persegnis, pier, reses, socors, supinus Cn (24): [Filip Macedoński] RAd ſypiał po obiedzye/ poſeł przed dworzány Perſki/ mowił iż łácno/ z oſpáłemi pány. RejZwierz 3v; Mącz 402a, 491c; iáko dla złego á oſpáłego páſterzá giną á obumieráią wdzięcżne owiecżki Páńſkie RejAp 37; Oczko A3v; SkarŻyw 463; Veternosus – Oſpałi dad [!] miarę. Calep 1118b, [991]b; GostGosp 140; że tylko to cżytáiąc/ byle bárzo oſpáłym á zápiłym nie był/ może Niderlándſkiego goſpodárſtwá nie widząc domowym bárzo dobrze dom rozmnożyć. GostGospSieb +3v; [Sprzećiwnicy Lukaſza świętego zá oſpáłego piſárzá máią. BudUrzęd 90 marg].

ospały w czym (2): A Antichriſt/ izali też w ſwey rzecży ieſt oſpáłym/ żeby nie miał bronić kroleſtwá ſwego? CzechRozm 255; Oczko 34.

W połączeniach szeregowych (6): wſzák wiećie obycżay thego ludu/ iż ieſt/ gnuśny/ mdły/ boiáźliwy/ oſpáły/ proznuiący/ niezwycżáyny/ roſkoſzom wcżeſnośći przywykły/ bez poduſzek nieumieią ſpáć BielKron 255; Mącz 106c; háruy thą tępą á leniwą ſzkápą to oſpáłe ſwowolne á nikcżemne ciáło ſwoie RejZwierc 130, 3v, 52v; Oczko 34.

Szeregi: »ospały a (i) leniwy« (2): Somniculosum genus mancipiorum, Oſpáły á leniwy rodzay ludzki yeſt słudzy. Mącz 402a, 271a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»ospały a niedbały« (1): Náſzych czáſów ludźie oſpáli á bárzo niedbáli Oczko 11.

Przen (1):
Szereg: »gnuśny i ospały« (1): Mierność [bez wiary] záſię ſmętną [jest]/ możność gnuśną y oſpáłą Phil O2.
α. W funkcji rzeczownika: Niedbały, leń; dormitator Mącz, Cn (3): Mącz 94d; áby [Turek]/ tám po vkráinach wáſzych bez wſzelákiéy pomſty do woléy ſie názbiia/ mógł potym náoſtátek między oſpáłemi ná gárdle vśieść wáſzym. OrzJan 14.

W przeciwstawieniu: »ospały ... czujny« (1): Krol/ nie Tyran/ ále łáſkáwy/ nie okrutnik/ ále miłośierny/ [...] nie oſpáły/ ále cżuyny BiałKaz H2v.

II. W funkcji imiesłowu czynnego: Który śpi (2):
Szereg: »ani drzemiący, ani ospały« (1): Zaden miedzy nimi nie będźie ſprácowány/ áni kthoryby ſię potknąć miał/ áni drzemiący/ áni oſpáły [non dormitabit neque dormiet] BibRadz Is 5/27.
a. Zaspany (1): iákieś dzyecię máłe/ Ze ledwe głowę dzyerży ták bárzo oſpáłe/ Ze y ocżu otworzyć nigdy nie vmiáło/ Y drugim pátrząc ná nie áż ſie też ſpáć chciáło. RejWiz 26.

Synonimy: I. gnuśny, leniwy, niedbały, prożnujący, zgniły; α. brzuch, gnus, gnuśnik, gnojek, leniwiec, leń, niedbalec.

Cf NIEOSPAŁY, OSPALEC, OSPANY

AK