[zaloguj się]
[pdf]

OTOMAN (52) sb m

Otoman (30), Osman (4), Otman (4), Otomanus (9), Otomon (1), Ozman (4); Otoman MiechGlab (3), Mącz, GórnDworz, StryjKron (3); Otman BielSpr (4); Otomanus PaprPan; Osman MetrKor (3); Otoman : Otomanus : Otomon BielKron (22:8:1; 185v); Osman : Ozman LibLeg (1:4).

-th- (27), -t- (12), -tt- (5).

Teksty nie oznaczają ó; drugie o jasne; a pochylone.

Fleksja
sg pl
N Otomån(us), Osmån, Ozmån
G Otomåna, Ozmån beka Otomån(o)w
D Otomånowi, Osmånu
A Otomåna otomåny
I Otomon(e) Otomany
L Otmånie
V Otomånie, Othomane
inne indecl - Otmån

sg N Otomån(us), Osmån, Ozmån (33). ◊ G Otomåna (2) BielKron, Mącz, Ozmån beka LibLeg (2). ◊ D Otomånowi (1) BielKron, Osmånu LibLeg (2). ◊ A Otomåna (2). ◊ I Otomon(e)m (1). ◊ L Otmånie (1). ◊ V Otomånie (3), (lat.) Othomane (1); -nie : -ne BielKron (3:1). ◊ pl G Otomån(o)w (1). ◊ A otomåny (1). ◊ I Otomany (1). ◊ indecl (w zest.) (1) Otmån begły BielSpr.

Sł stp brak, Sł stp nazw os: Otman, Cn brak, Linde XVIII w.

1. n-pers (51):
a. Imię (z arab. ‘Uthman’) (20): Svltan Svleyman zbozey m. Czeſſarz Thur: [...] slvdze naschemv dobremv kv nam panv ſwemv viernemv sądziakowy [= sandżakowi, rządcy prowincji] Siliſſirſkiemv oſmanv na ymie [...] oznaymvye LibLeg 11/19, 11/19, 23.
Zestawienie: »Ozman bek« (2): roſkazalem [cesarz turecki] lyſth nasch pyſſacz do sądziaka naschego Siliſſirſkego Ozman Beka przikazvyacz LibLeg 11/63, 11/83.
α. Osman (ok. 574 – 656), krewny i zięć Mahometa (3): yeſteſz mahvmeth mvſtapha. Boza chwała y modlithwa naczie nyech bandzie. [...] y nad twoye czterzy Thowarzyſſche. abvbekier. Vmer. Oſman. Hali [= Abu Bekr, Omar, Osman, Ali] MetrKor 46/46 [idem (2)], 46/117, 46/175.
β. Osman I (1259 – 1324/6), sułtan turecki, założyciel dynastii nazwanej od jego imienia (12): Ricerz niektory wielkiego Chama, to ieſt, Carza imieniem Otoman [nomine Othumannus], [...] wyiechawſzy od Tatarow we cżterdzieſci tilko koni, iął [...] poſiadać gory w Kapadociey MiechGlab 64, **4; BielKron 27, 165v, 239v [4 r.]; Mącz 470a; PaprPan T3v; Tegoż roku [1300] Ottoman niktory z narodu Tatarſkiego [...] dla przeważney Rycerſkiey dzielnośći od Turkow [...] pierwſzym Xiążęćiem álbo Cárzem Tureckim był wybrány StryjKron 375.
Zestawienie: »Otman begły« (1): gdyż oni [Turcy] będąc z Narodu Tátárſkiego z Wodzem ſwym Otmanbegły/ nieumieli żadney ſpráwy áni inney broni mieli woienney/ iedno z Lukow ſtrzeláli BielSpr 16v.
b. Przydomek sułtanów tureckich i członków dynastii osmańskiej (31): (nagł) Zelimus Othoman dzieſiąthy Krol álbo Ceſarz Turecki. (–) ZElim mnieyſzy ſyn Báyázetow páńſtwo oycu chytro á źle z ręku wyrwał BielKron 258v, 185v, 239v [3 r.], 240 [2 r.], 245v, 246 [6 r.] (23); będąc w Rzymie więźniem brát Soleimaná Ceſárzá Tureckiego/ Gein Ottoman GórnDworz Q7; BielSpr 50; potomkom ſwoim y vmocnione páńſtwo/ y wieczne imię [Otoman] zoſtáwił/ iż ſię od niego wſzyſtcy Ceſarzowie Tureccy Otomany piſzą. StryjKron 375.
Wyrażenie: »patisan [= padyszach] Otman« (2): TVrcy iednego Monárchę nád ſobą maią wſzyſcy/ zową go ſwym Ięzykiem Patizan Ottman (marg) Patiſan Ottman. (–), bo z Ottmáńſkiego s Tatar narodu poſzedł BielSpr 50.
Szereg: »Otoman albo Turek« (1): Z tegoż [rycerza Otomana] rod Otomanow albo Turkow [familia Othumanorum sive thurcorum] wziął pocżątek MiechGlab 65.
Przen: Turcy (2): [mówił Skanderbeg do książąt] że tho nietáiemna v was z iákiey zacnośći poſzedł álbo vroſł Othoman/ ná [lege: nád] ktore ludzi zá náſzych przodkow niebył ſproſnieyſzy lud náſwiećie/ ledwo ie zaſługi co podleyſze prziymowano. BielKron 244, 244.
2. Przedstawiciel władzy chańskiej i poborca podatków w czasie panowania tatarskiego na Rusi (1): [A iż wtenczas [r. 1329] Tatarzy Podole trzymali I tam swe otomany nad Rusią chowali, Dań od nich wybierając, swojemu carzowi Słali StryjPocząt 257.]
Szereg: »baskak albo otoman« (1): A iż też Tátárowie Prekopſcy y Krymſcy wtenczás wſzyſtki polá dzikie zá Kijowem ſzeroko leżące/ y Podole [...] trzymáli/ y Baſkaki álbo Otomany ſwoie nád Ruſſakámi w támtych kráinach mieſzkáiącymi chowali/ iákoby Stároſtow/ ktorzy od nich záwżdy dań wybieráli/ y według ſwego zdánia Ruſſakom Chrześćiánom iáko poddánym roſkázowáli. StryjKron 416.

MK