[zaloguj się]

1. OWSZEKI (172) pt

o jasne; -e- (121), -é- (1) OpecŻywList.

stp, Cn notuje, Linde XVIXVII w.

Partykuła (172):
I. W funkcji właściwej (101):
1. Wzmacniająca przeciwstawienie: przeciwnie (w związkach składniowych bezspójnikowych pełni funkcję spójnika przeciwstawnego) (16): TYch ná wſzytkim to mi wierz ſzcżęſcie nie przeyrzáło/ Owſzeki cżego trzebá doſtátek podáło PaprPan N3, D3, H3, Y3, Z3, Dd3; niechca iey [wolności] vmnieiſzac owſzeki przitziniac. PaprUp F2v, D4, F2, F2v, Gv, K3; CzahTrPapr ktv.

Połączenia: »ale owszeki« (2): Nie vſtał Szábát prawdziwy [...] ále owſzeki prawie dopiero ożył. CzechRozm 71v; PaprUp K.

»i owszeki« (1): Ták też ten niepotrzebnie nikogo nie gromi. Y owſzeki męſtwo ſwe ták w ſobie miárkuie PaprPan Z2.

2. Wzmacniająca stopień nasilenia: co więcej, a nawet, ponadto (1):

Połączenie: »o owszeki« (1): O yeſzlycz ſyą dzyeczyą marya ueſelyla bądącz wzyuoczye matky ſwey O owſzeky ſzwyąta anna ſporuſzenya dzyeczyączya ſwego w yey zyuocze PatKaz II 80.

3. Wzmacniająca pewność Sądu, akceptację: zaiste, naprawdę; prorsus Vulg, Mącz, Cn; profecto Mącz, Modrz, Cn; penitus, revera HistAl, Cn; piane Mącz, Cn; ergo Vulg; adeo, atquae, certe, ecastor, edepol, enimvero, equidem, hercle, magnopere, mediusfldius, meherc(u)le(s), nae, pol, porro, quiane, sane, vero Mącz, quidem PolAnt; omnino, penissime Cn (84): PatKaz I 10v; PatKaz III 117; by śię [chory] był miernie miał/ A lekarſtw dobrych pożywał: Owſzeki by długo żyw był BierEz K2v; OpecŻyw 18v, 102v; OpecŻywList C; otworzyliſmy wory náſſe á nálezliſmy pyenýądze na wirzchn [!] woru/ [...] niewiemyć owſſeki ktoć ye włożył wnáſſe wory HistJóz D; wizytkę moc twoię pokłádaſz w nich/ [...] Owſzeki [Szaprawdą HistAl 1510 183] nie bogowie ále ſluſznie kátowie máią być wezwáni/ ábowiem cżłonki twoie rozmáitemi vćiskámi vdrącáią. HistAl Kv, H2, H3; MurzHist B; MurzNT 38v, 61; KrowObr 3v; Tákći owſſeki kożdy zwas/ ktory ſie nie wyrzeka wſſyſtkich rzecży ktore ma/ nie może moim być zwolennikiem. Leop Luc 14/33, Eccle 5/15; Me hercle, Owſzeki/ zaprawdę. Mącz 155a; Certe ad rem nihil interest, Owſzeki to nic k rzeczy. Mącz 430a; Non pol temere est quod tu tam times, Muśi owſzeki co być w tym yż ſie ták boyiſz. Mącz 442c, 3c, 19b, 45a, 50a [3 r.], 73a (55); Proſzę ćie nie powiáday tego nikomu [...]. A oná rzekłá: Panie miły owſzeki nie powiem żadnemu. HistRzym 92, 91, 96; BudNT Act 22/3; ModrzBaz 23; KlonFlis Gv.

Połączenia: »a owszeki« (1): Atque aedepol ea res est, A owſzeki tá rzecz yeſt. Mącz 19b.

»ale owszeki« (1): popędliwoſć iego chćiwá á gorliwa iáko Lwa/ ále owſzeki iego poſtać [Forma quippe illius] moc y mądroſć ktore ná potym miał vkázowáłá HistAl A6v.

»o owszeki« (1): wſzytko oth uyekow bądącz począta uprzedzila y mouy Dyonyſyus O owſzeky panna marya pyeruey ſtworzona [...] nyſzly anyely PatKaz II 23v.

Zdanie pytajne poprzedza zdanie zowszem” (2): A gdy żoná Putyfárowá [...] rzekłá/ ſpi zemną. Bronił iey tego Iozeph mowiąc: Pan twoy polećił mi wſzytko w moc iedno ciebie nic/ gdzye to mogę vcżynić? owſzekibych zgrzeſzył y przećiw Bogu/ y przećiw pánu/ y przećiw zakonowi. BielKron 16v; Quid virgo cuia est? (–) Nescio hercle [...] Pánná tą cziyá yeſt? (–) Niewiem owſzeki. Mącz 441a.

II. W funkcji przysłówka określającego miarę: całkiem, bez reszty, zupełnie; penitus HistAl, Vulg; omnino Vulg, Mącz; immo, omnimode HistAl; in totum, tantopere Mącz (71): OpecŻyw 131; iáwneć tho ieſt rozeznánie/ iż żeláznych ſtátkow ktoremibyſcie robić mogli potrzebuiecie/ á ſkądże robić/ po morzu ſie wozić/ budowáć/ orác wam owſzeki zabroniono HistAl K3, C3v, D8v, F2; y wyzdycháło wſſyſtko bydło Egyptſkie/ ále zbydłá ſynow Iſráelſkich nic owſſeki [zgołá WujBib] niezginęło. Leop Ex 9/6, Esth 2/10, Iob 30/8; Damnatur in totum haec herba. Gánią owſzeki to ziele/ yáko to które niczemne yeſt. Mącz 77c; Dispereo, Owſzeki ginę. Mącz 105c, 245d, 255b, 263d [2 r.], 279b, 341b, 387c, [407]c; ſą też [rzeczy] drugie/ które męſzcżyznie przyſtoią/ á białagłowá owſzeki ſie ich wyſtrzegáć muśi. GórnDworz V7; ieſth ſám przed pałacem ieden cżłowiek/ [...] ktpry we wſzem ieſt podobien twey miłośći/ ták że owſzeki nie znáć ktoryby z was był Ceſárzem. HistRzym 46, 46v, 78v, 95, 104v.

Połączenie: »nie owszeki« = nie całkiem; aliquantulum, ferme, hauj minus, non ita, non magnopere, non perinde, non plane, non satis, nun quam quicquam, parum (certe), vix satis Mącz (47): Vloſy pytam yakye myala [Maryja] y odpouyedam yſz nye owſzeky myal[y]a kądzyerzauych PatKaz III 119; Flavus, Płowy/ Nieowſzeki żołty/ Podpoláły. Mącz 129d; Saepiusculae dimin. I tedyy owędy nie owſzeki częſto/ nie bárzo też rzadko. Mącz 364a; De hoc parum convenit, Ieſzcze to nie owſzeki pewno. Mącz 481d; Valetudine uti minus commoda. Nie owſzeki ſie dobrze mieć ná zdrowiu. Mącz 510b, 19d, 49d, 61b, 66b, 79d (46).

Synonimy: I.1. przeciwnie, przeko; 2. nawet; 3. istotnie, iście, »na pewno«, niewątpliwie, pewnie, prawdziwie, rzeczywiście, tak, zaiste, zaprawdę; II. cale, całkiem, zupełnie.

Cf OSZWEJĄ, OSZWEM, OWSZEJĄ, 1. OWSZEJKI, OWSZEJKIĆ, OWSZEJKO, OWSZEK, OWSZEKIĆ, [OWSZELKI], OWSZEM, OWSZEMCI

JB