[zaloguj się]
[pdf]

PAMIĘĆ (1223) sb f

a jasne (w tym 28 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N pamięć pamięci
G pamięci pamięci
D pamięci
A pamięć pamięci
I pamięcią
L pamięci
inne sg G a. D - pamięci

sg N pamięć (127). ◊ G pamięci (431). ◊ D pamięci (46). ◊ G a. D pamięci (1). ◊ A pamięć (444). ◊ I pamięcią (22). ◊ L pamięci (146). ◊ pl N pamięci (2). ◊ G pamięci (3). ◊ A pamięci (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Władza umysłu polegająca na zdolności do zapamiętywania; memoria Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, JanStat, Cn; mens Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, Cn; memoriola Mącz, Cn; cor PolAnt; animus Mącz (512): zbytnie mak pożywany pamięć pſuie FalZioł I 104a, ‡2c, 77a, II 8a, 13b, 23 (16); BielŻyw 169; Bowiem pamięć ieſt w tile głowy gdzie ſą zachowane wſzythkie przeſzłe rzeci, także gdy głowa bywa ku ziemi zchylona tedy ſie komorka pamięci odtwarza á wiatrowie duſzni tam wchodząc pamięć poruſzaią. GlabGad B3, A5v, L3v, L5 [3 r.], M6 [2 r.]; RejKup ſ6; GliczKsiąż I7v [2 r.], I8; RejZwierz 86, 86v; BielKron 130; yż ci ktorzi ſą oſtrego dowćipu/ nieſą doſtateczney pamieći KwiatKsiąż L2, K2 [4 r.], K4v [2 r.], L2; Memoriam vegetare, Pámięć ćwiczenim potwierdzáć. Mącz 477a, 116a, 175a, 321b, 477a, 491a; SienLek 54v, 57, 57v [3 r.], S[ss]4; RejZwierc 100 marg, Bbb3; Cżego iż ſie ſam przez ſie domyſlić nie możeſz/ tedy ſie temu bárzo dziwuię/ á zwłaſzcżá/ iż w tobie nie ládá iáką pámięć bacżę CzechRozm 200v; ModrzBaz 88; SkarŻyw 293 marg, 411 [2 r.]; StryjKron A; LatHar 662.

pamięć czyja [w tym: pron poss (28), G sb i pron (5), ai poss (16)] (49): OpecŻyw 187; RejPs 169v, 188v; RejKup o8; LubPs X4v; KochSat B3v; KwiatKsiąż Hv, K4v; Mącz 379d; GórnDworz Bb5; RejPos 71, 252; Obrázy pámięć náſzę ku niebieſkim rzecżam wzbudzáią. WujJud 48 marg, Mm7v; Nád to ieſzcze/ j pamięć onychże to piſárzow niemało iym do tákich omyłek pomogłá. BudNT przedm b4v; GrabowSet G3v, S4; Zábaẃ y nápełni rozerwáną/ y do świátá ſkłonną pámięć moię/ temi rzecżámi/ ktore tobie ſą przyiemne LatHar 395, 18, 642, 673; PowodPr 6; SkarKaz 423a. Cf »pamięć ludzka«.

W połączeniach szeregowych (22): PatKaz I 5v; WOdka Bzowego kwiatu ieſt dobra tym ktorzi ſą wnątrz na moczach poruſzeni/ iako na rozumie/ na pamięci/ na bacżnoſci/ na mowie FalZioł II 4a, I 29d; GlabGad B3, O8; przytym znac wnim wielki rozum/ niepoſlednią naukę/ pamięć niepoſpolitą/ wymowę dźiwną MurzHist Kv; BielKom E8v; KwiatKsiąż L2v; SarnUzn B6, E4v; SienLek 28v; GrzegŚm 30; RejZwierc 75v, 100; CzechRozm 162; bo máiąc náukę y pámięć y dowćip/ [...] kazánim ſwym pożytek wielki cżynił SkarŻyw 292, 372; GrabowSet E4v; DO tey ſerdecżney y wnętrzney modlitwy/ ktorą rozmyślaniem názywamy/ trzy ſię częśći álbo śiły duſze náſzey ſchodzą: Pámięć/ rozum/ y wola. LatHar 662, 18, 204, 676.

W porównaniach (3): Iuż ia to iáko w ſkárbie záchowam w pámięći RejWiz 22v; co z piſmá świętego vſłyſzał/ to ná pámięći/ iáko ná wyrytym kámieniu chował SkarŻyw 56; bo był cżłek rozumu oſtrego: pámięć miał iáko kśięgi SkarŻyw 543.

W charakterystycznych połączeniach: pamięć czysta, dostateczna, nie lada jaka, lipka, młoda, niepospolita, rozerwana, [do czego] skłonna, starością zaszła, stateczna, trwała, wielka (2), zatłumiona; pamięć krzepczy się, mnoży się, nie może pojąć, pomieszać się musi, rozmyśla, nie sprosta ku pojęciu [czego], umacnia się, [komu] zginęła; pamięci (by(wa)ć) [jakiej] (14), nie mieć (2); pamięci możność (2), okwitość, postanowienie, twierdzenie, uspokojenie, zamieszanie (2), znamię (2); do pamięci przypuścić; pamięci oddać się, podpomagać, poruczać, szkodzić, ku pamięci pomagać (2); pamięć [jaką] czynić (2), kazić, martwić, mdlić, mieć (13), napełni(a)ć (2), naprawi(a)ć (9), odmienić, ostrzyć, polecać, poruszać, posilać (4), potwierdzać (twierdzić) (6), przywodzić, przywracać (5), psować, ratować, uweselać, wyrażać, wzbudzać (2), wzmacniać, zabawi(a)ć (4), zmylić, na pamięć się uskarżać; na pamięci poruszony; w pamięci rozmyślać.

Frazy: »ile pamięć będzie mi służyła« (1): Słuchayćie co zá roſkoſz onych wiekow byłá/ Powiem ile pámięć będźie mi ſłużyłá. Prot D2v.

»([co a. ile]) pamięć (z)niesie (a. może znosić), może strawić« (4:1): Iedno iuż nie wſzitkiego moia pamieć nieſie KochSat B3v; Zawżdy tedy niechay wiele vcżniowie nauk cżytaią/ [...] czoby mogłá ich pámięć ſtrawić KwiatKsiąż K4v; Ale ktho może wſzytki ſztuki/ wizytki haki/ ktoremi chłopi ná białegłowy idą wylicżyć. thák tego ieſt wiele/ [...] iż áni pámięć iednego znielie/ áni ięzyk tey pracey zdoła. GórnDworz Bb5; GostGosp 1; GrabowSet G3v.

»pamięci nie zstanie« (2): RejWiz 36; Gdy mu rzecży y pámięći iáko ſtáremu/ nieztało: chćiał ná diſputácyey/ z onych kśiąg ná dowody ſię zdobywáć SkarŻyw 119.

»pamięć ustaje (a. ustanie), wątleje« [szyk zmienny] (2:1): Labat memoria, Wątleye mi pamięć Mącz 180b; GrabowSet B4v; Stárzy nie mamy ſię iuż czego ſpodźiewáć. Poczyna w nas vmieráć żołądek/ żyły/ nogi/ boki/ głowá/ pámięć vſtáie. SkarKaz 422b.

Zwroty: »pamięć odjąć (a. odejmować); pamięć odjęta« (3;1): Venenis erepta memoria, Czáry komu pámięć odyęta. Mącz 479c; CzechRozm 162; Obżárſtwo á opilſtwo pámięć odeymuie WerGośc 244; Ták wiele mnie żáłośći z ſmutkiem ogárnęło/ Ze mi władzą y pámięć z bacżeniem odięło. GrabowSet E4v.

»na pamięci schodzić, zeszły; schodzi mi na pamięci« = tracić pamięć, memoria deficere Mącz [szyk zmienny] (2:1;1): ZAden/ ná ktorego ſą pewne dowody á znáki/ nie może być wolen od męki/ iedno then ktorego Práwo piſáne cżyni wolnym/ iáko ſą [...] Stárzy/ ná pámięći y ná rozumie zeſzli/ niewiáſty brzemienne GroicPorz ii; Hinc oblivionem cibi subrepere aiunt, Powiedáyą że ták ná pámięći ſchodźi yż co yádł nie pámiętá. Mącz 352c, 115a [2 r.].

»na pamięć się spuszczać (a. spuścić)« = polegać na pamięci [szyk zmienny] (3): BudNT przedm b4v; Regeſtrá záraz piſáć: opátrznie y rządnie ie chowáć: ná pámięć ſie nie ſpuſzcżáć GostGosp 48, 22.

»pamięć stracić; pamięć stracona, zginęła« [szyk zmienny] (2;2:5): á potym oną wodą myiay cżeſto nacieraiącz tył głowy/ przywracza ſtraczoną pamięć á złą naprawia FalZioł I 17a; Gdy vwarzyſz macierzą duſzkę w wodzie á trochę oleyku rożanego przycżyniſz/ tym [...] pamięć zginęłą naprawiſz FalZioł I [138]d; Theż [euforbijum] cżyni vżytecżne kichanie wywodzącz z głowy flegmiſte wilkoſci/ á zwłaſzcża kto pamięć ſtraci FalZioł III 4a, I 17a, 65c, 109c, 125a, b, III 33c.

»zapić pamięć« (1): zápomniałeś torby W piwnicy, kiedyś ſobie miodkiem gárdło płokał. [...] Nie ſróm ćię nikczemniku? trzemá Pełnemiś zápił pámięć? CiekPotr 77.

Zwroty w znacz. ‘pamiętać’, ‘zapominać’ itp.: »w pamięć (sobie) brać, wziąć, włożyć, chować; na pamięć (sobie) brać, wziąć, wzięcie« = zapamięt(yw)ać; affigere a. infigere a. mandare (animo et) memoriae, memoria complecti a. comprehendere a. percipere a. prosequi, in animo inscribere, scribere in animum Mącz; meditari Modrz [szyk zmienny] (14:8:3:1;5:3:1): PatKaz III 147; BielŻyw 30; ktoreyżeto rady nawięcey doſtaniemy, cżytaiąc á wpamięć ſobie bierząc [...] mądre nauki takowych przodkow naſzych kthorem wiſſzey namienił BielŻywGlab nlb 15; KromRozm III F5; wyęc ſie wiercą [...] około regiſtrow/ nye wyedząc yáko máyą co cżynić/ cżęſto mylą/ dla tego iż wſſytkyego w pámięć włożyć nye mogą GliczKsiąż I4, I7v, L3; LubPs Z5 marg, ee4v marg, ee5v marg; BielKron 44, 354v; KochSat B4; Memoriam et imaginem patris tui tibi propone Weźmi ſobie ná pámięć Cnotę y záchowánie oyca twego. Mącz 165c, 37a, 126d, 206b, 213a, 215b (12); Co ſobie ná pámięć bráć mamy s tey náuki ſwiętey. RejPos 306v, 173, 216, 306v, 315; ModrzBaz 12, 13v, [16]; SkarŻyw 478; StryjKron 707.

»na pamięć da(wa)ć« [w tym: komu (1), czyją (1)] = kazać zapamiętać [szyk zmienny] (2): RejKup o8; Okázuiąe to/ iákim on Pánem ieſt [...]. A też nam dawáiąc to ná pámięć/ iáko ieſt záwżdy płatne v niego pokorne á vniżone ſerce cżłowieká ſkruſzonego. RejPos 255v.

»[komu] w pamięć kłaść« = kazać zapamiętać (1): dodawa mu tákyey rády kthorą mu wpámyęć kłádzie/ áby cnotę miłował GliczKsiąż N5.

»pamięcią osięgnąć« = zapamiętać:; comprehendere memoria, mandare memoriae Mącz (3): Mandare memoriae, Ná pámięć wźiąć/ Pámięcią ofięgnąć Náuczić ſie. Mącz 206b, 215b, 318a.

»do pamięci przypuścić« = zapamiętać (1): Abowiem ſą iedni co pilnie ſłucháią ludzkich rozmow poććiwych [...]/ ále áby to ſobie álbo rozważáć/ álbo do ſtátecżney pámięći przypuśćić mieli/ [...] nicz o tym nie myſlą. RejZwierc 91.

»przyść, przychodzić, wniść, przypaść na pamięć; przychodzić, przyście ku pamięci« [w tym: komu (37), u kogo (1)] = zostać, być przypomnianym, ktoś sobie przypomniał, przypomina; in mentem venire Vulg, Mącz, Modrz; venire in memoriam PolAnt, Modrz; cogitatione complecti, reminisci, subire mentem a. in mentem; reminiscentia; tangere animum memoria Mącz; recordari Vulg; [szyk zmienny] (30:9:1:1;1:1): Teraz mi ná pamiecz weſlo RejKup y5v; MurzHist D3v; Ná pámięć nam przychodzą one Ogorki/ Málony/ Luk/ y Cebula/ y Cżoſnek Leop Num 11/5, Matth 5/23; BibRadz Apoc 16/19; BielKron 39v; Reminiscentia, Spomnienie/ prziście ku pámięći. Mącz 215d, 7a, 105d, 215d, 304a, 372c, 439c; Przyſzło mi tu ná pámięć co wam teraz powiem Prot C4; SarnUzn C2; A on Bábilon wielki przyſzedł ná pámięć v Bogá RejAp 138v, 139, Ddv; GórnDworz Bb2; HistLan B4v; BudBib Kaw A2v; CzechRozm 3, 14, 53v, 87v, 93v; ModrzBaz 53, 88; KochOdpr D2v; Calag 148b; SkarŻyw [197], 498; CzechEp *3; GórnRozm E4, Lv, L2; KochWr 39; nie ſzkodá/ gdy ná pámięć przyidźie/ o to y o owo ſpytáć ſie. GostGosp 158, 1; OrzJan 8; Przeto ieſli ćię boiaźń BOZA nie odwodźi Od wyſtępku: Niechayżeć ná pámięć przychodźi Sąd BOŻY, męká ćięſzka/ karánie ſromotne KlonWor 12, **2v, 68.

»przywieść w pamięci« = przypomnieć sobie (1): lekce poważáiąc Monárchi poſtronne/ Co przywiedźie [lege: przywiedźcie] w pámięći wam do tego ſkłonnie [lege: skłonnej]. Záczął był walkę znácżną z onym mężem wielkim/ Skanderbegiem CzahTr F3v.

»przywodzić (a. przywieść) (się), przytoczyć, przywodzący, przywodzenie na pamięć; przywodzić (a. przywieść) ku pamięci, w pamięć« [w tym: komu (46)] = przypominać (przypomnieć), być przypominanym, przypomnieć się; admonere, reducere in memoriam Vulg; commemorare, memorare, subicere, suggerere Mącz; inculcare, in memoriam revocare Modrz [szyk zmienny] (62:1:1:3;4:1): RejPs 140v; Prziwodzi nam ſwięty Paweł napamiecz ze tu niemamy wieczniey oyczyſny SeklKat R2v, P3v [2 r.]; RejKup Eev; Przywodzenye ná pámięć pirwſzych dobrotliwośći páńſkich LubPs S4v marg, R5 marg, Xv marg, ee4v marg; KrowObr 26v, 47, 216, 226v; RejWiz 5; Leop 2.Mach 8/19; BibRadz Ez 21/23, 24, Os 12 arg; OrzRozm F2v; vpominał ſwe Rycerſtwo/ przywodząc im ku pámięći krzywdy/ ſzkody/ y rozlewánie vſtáwicżnie krwie niewinnych ludźi BielKron 383v, 197 [2 r.], 223, 253; KwiatKsiąż M3v; Vindicare ab oblivione hominum, Rátowáć zápámiętánia luckiego/ to yeſt/ wznowić zaś á ku pámięćy przywieść. Mącz 86a, 86c, 145b, 163a, 215b, c [3 r.]; SarnUzn G3v; RejPos 24, 35, [36], 71, 118v (9); RejPosWiecz2 95v; RejZwierc 42v, 85v; WujJud 47v; BudBib I 369a marg; Tom chćiał łáſkom wáſzym przypomnieć. Nieiżbych nieumieiętne vcżył/ [...] álie żebych vmieiętnym w pámięć przywiodł ono pyſmo ktorym Sálomon pokázuie/ że Pan Bog/ śmierći nie ſtworzył BiałKaz A4; CzechRozm 20, 199v, 216, 221; ModrzBaz 47, 140; SkarŻyw 74, 557; Terazby cżás był/ [...] Przywieść ná pámięć/ iákich ktora ſtroná Fortelow przećiw drugiey vżywáłá KochSz A4v; Nie ták ćię łatwie vnieśie pychá y gorna myśl/ kiedyć ſię ná pamięć przywiedźie Bog wielce poniżony. LatHar 259; gdzie [w modlitwach] napożytecżnieyſza świátu/ wćielenia Syná Bożego nowiná/ cżęſto ſię ná pámięć przywodzi LatHar 512, +5v, 79, 317, 509 [2 r.], 525, 587, 654; WujNT Rom 15/15; WysKaz 9; GosłCast 49; czyśćieś vcżyniłá/ Y ześ mi tę na pámięć/ kraſę przytocżyłá. PaxLiz D2.

»na pamięć (sobie) przywodzić (a. przywieść), przytaczać, przywodzenie; sobie ku pamięci, w pamięć przywodzić« = przypominać (przypomnieć) sobie; meminisse PolAnt, Mącz; recognoscere Mącz, Calep; ad memoriam reducere HistAl; recordan, redire ad cor PolAnt; commemorare, recolere, recomminisci, reducere in memoriam, memoriam replicare Mącz; recordationem accipere Vulg [szyk zmienny] (57:3:2;2:2): RejPs 63v, 112v, 113, 176v, 220; dla tego wáſzey boskiey miłoſci pokornie proſimy/ áby ná pamięć przywiodſzy náſzę ſlużbę racżylibyſcie nam dopomoc HistAl E6; MurzHist L2; KromRozm II i3v; GliczKsiąż D8v, F2; Co ſobie ná pámyęc s tego Pſalmu przytacżáć mamy. LubPs T6v marg, L3v, R2 marg, T2v marg, X4 marg, Y2 marg, aa3 marg; Ten słup dla tego muſiał być oſobliwy/ iż ktorzy mimo oń chodźili/ przywodźili ſobie tym w pámięć pomſtę Bożą. BibRadz I 10d marg, Deut 4/39, Ps 24/7; KwiatKsiąż P3; Mącz 60b, 96d, 215a, c, 251a, [305]c, 348c; SarnUzn C4v; GórnDworz H6v, Z6v; RejPos 35, 58 [2 r.], 87v, 147v, 215 (13); HistLan Ev; KuczbKat 205; RejZwierc 81, 184; CzechRozm 214; KarnNap B4, C4v, D4; niezlicżone przykłády opuſzcżáiąc/ káżdy ſobie ná pámięć przywieść może nie dawnego Papieżá Iuliuſzá ſpráwy NiemObr 168; WerGośc 257; WerKaz 279; Calep 899b; Phil P; OrzJan 75, 92; LatHar 649, 702; WujNT 2.Tim 1/5, s. 770; SarnStat 863; Y troie dźiś ziáwienie Páná náſzego Iezuſá Chryſtuſá ſobie ku pámięći przywodźim. SkarKaz 513b; GosłCast 30.

»puścić (a. puszczać, a. spuścić, a. wypuścić) z (swej) pamięci« = zapomnieć (zapominać) [szyk zmienny] (10): Bowiem on ſpámięći ſwey nigdy nas niewypuſći/ á vbłogoſláwi nas ták iáko był vbłogoſláwił pokolenye Izrael y pokolenie Aaron. RejPs 169v; LubPs X4v, dd5; In oculis aliquid habere, Záwżdy ná oczu mieć/ álbo nie ſpuśćić z pámięćy. Mącz 259b; SkarŻyw 198; Oycowſkié mężtwo téż precz puść z pámięći GórnTroas 49; Cherubinowie/ z Seráphiny/ święći/ Zaſtępy w niebie: prośćie: by z pámięći Bog wiecżny/ puśćił/ moie nieprawośći Pierwey/ niż źiemi odda/ nędzne kośći. GrabowSet S3, Q3, S4, X3.

»na pamięci tkwieć, utknąć« [w tym: komu (2), czyjej (1)] = być (za)pamiętanym, ktoś pamięta (zapamiętał); animo manere, memońae a. in memoria insidere Mącz [szyk zmienny] (2:1): Quae perpetuo animo meo fixa manebunt, Które mnie záwżdy ná pámięci tkwieć będą. Mącz 126d; Dum memoriae insidant, Aż ná pámięći vſiędą/ vtkną. Mącz 379a, 379d.

»na, w pamięci trwać« [w tym: czyjej (2)] = być pamiętanym, ktoś pamięta [szyk zmienny] (2:1): A gdy nam opowieda wolą Páńſką/ [...] to krociuchno trwa ná pámięći náſzey RejPos 252; HistLan A2v; A pátrz iáko chuć ochotna v káżdego y wdzięcżna bywa/ y dłużey cżáſem w pámięći trwáć może/ niżli ſámá vcżinność RejZwierc 96v.

»w pamięci trzymać, zatrzymanie« = pamiętać [szyk zmienny] (1:1): KwiatKsiąż K2; Náucżyćielá ſwego pytał cżęſto/ coby to był Bog: á co mu powiedziano/ to mocnie w pámięći trzymał. SkarŻyw 200.

»z pamięci wyniść, wychodzić (a. schodzić), wypaść (a. wypadać), zginąć, wylecieć, [wybić się]« [w tym: wyniść, wylecieć (1)] [w tym: komu (22), czyjej (8)] = zostać, być zapomnianym, ktoś zapomniał (zapomina); esse in oblivionem, recedere a corde PolAnt; memoria delabi a. elabi, e memoria excidere Mącz; oblivioni subiacere, in oblivionem verti JanStat [szyk zmienny] (24:4:10:4:1): RejPs 167v, 179, 181v, 188v; Ano ſnaċ Pawłowe Pjſmo Iúż drugym ſpamieczi wyſſło RejKup x3v, o6v, ſ6, T, x5; MurzHist Bv; Ná wyeki s pámyęći ludzkyey thá miłośc nye zginye LubPs dd5, E4; RejWiz 7, 41, 133; BibRadz Deut 31/21, Iudith 13/24; E memoria exeidit, Zápámiętałem [= zapomniałem]/ wyſzło wylieciáło mi z pámięćy. Mącz 215b, 180c [2 r.], 196a, 256d; BielSpr 46; BudBib Iudith 13/24; PaprPan I, N, Ddv; ModrzBaz 88, 105; SkarJedn 266; CzechEp 87; CzechEpPOrz *2v; NiemObr 71; ActReg 22; Phil K4; Z Pámięći ſchodzą cżáſy/ żywotá náſzego GrabowSet Ev; LatHar 562; A żeby té Dekréty Królewſkié z czáſem z pámięći ludzkiéy niewypádły [id ne labentibus saeculis, oblivionis confundatur erroribus JanStat 23]/ zwykli ie ku wiekuiſtey pámięći Liſty y piſmem wárowáć. SarnStat 908, 909, 998, 1066; SkarKaz 383a; [BibRadz Dan 2/8 (Linde)].

»w, przy, na pamięci (swej) zachow(yw)ać (a. chować)« = (za)pamiętać [szyk zmienny] (5:4:2): LubPs aa4; Kiedy co potrzebnego w rozmowach ſłychamy/ Iż to przy ſwey pámięći długo záchowamy. RejWiz 68, 22v; á ieſlibyſmy wſzyſtkich pamietać niemogli/ tedy ty wzdą ktoreſmy zanalepſze ſobie obrali doſtatecżniey mamy wpamięći zachować. KwiatKsiąż L2v; Iáko przy pámięći co ieſt potrzebnieyſzego záchowywáć mamy. RejZwierc A5, 15v, 16; RejPosWstaw [412]; SkarŻyw 56; GrabowSet M2v; Gdy ćię miły towárzyſz odbieżał nie z chęći/ Ieſzcze go widzę chowaſz mocno ná pámięći. ZbylPrzyg B3.

»przy, w pamięci zosta(wa)ć« [w tym: komu (1)] = być zapamiętywanym, ktoś zapamiętal [szyk zmienny] (1:1): Gdy ſie iuż wſzitkie ſmyſły vſpokoią tedy podobienſtwa rzecży, przedtim ſmyſlamy obacżonych, iako widzianych, ſłychanych, maczanych etc. zoſthawaią w pamięci GlabGad L3v; máło po tym byś nawięcey przecżedł y przeſłuchał ieſliżeć to przy pámięći nie zoſtánie RejZwierc 15v.

»w pamięci zostawić« = zapamiętać (1): ktorem [pisanie] ia według wskazania wm MMPana essentią wpamięci zostawiwszy odesłał ActReg 127.

Wyrażenia: »długa pamięć« (1): Prawdáć ieſt iż ná on cżás mogłá być v káżdego dłuſzſza pámięć/ bo ſie thák w on cżás głowá ludziom nie mieſzáłá iáko dziś. RejZwierc 100.

»dobra, trwała, niezła pamięć« [w tym: dobra, trwała (1)] [szyk 10:3] (11:2:1): FalZioł I 77b, V 104v; był żyw LXII. lecie, pamięci będąc dobrey vmarł. BielŻyw 90; Ocży iaſkrowate [...]/ Acżkolwie rozum dobry y obrotny znamionu⟨ią⟩ y też pamięć nie złą, wſzakoż thaci bywaią obmowni, á chcząci wiele nowin wiedzieć. GlabGad N7, N6, P3; Tenax memoria. Trwáła pámięć. Mącz 446c; Valet memoria, Ma dobrą pámięć. Mącz 473d, 495d; SienLek 35; BielSpr 6v. Cf Wyrażenia przyimkowe.

»gotowa pamięć« [szyk zmienny] (1): Exprompta memoria. Gotowa pámięć. Mącz [325]c; [TerentMatKęt C2].

»krotka, niedługa pamięć« [szyk 2:1] (2:1): Ocży cżarnawe á mierney wielgoſci, zna ſpokoynego, [...] dobrego rozumu, ale pamięci nie długiey GlabGad N6v; Memoriola vacillare, Słábą á krótką pámieć mieć. Mącz 471d; RejZwierc 241.

»pamięć ludzka, człowiecza« (15:1): ſprawiedliwoſć iego nigdy ſpámięći ludzkiey niezginie RejPs 167v; LubPs dd5; HistLan A2v; BielSpr 46; SkarJedn 266; CzechEp 87; SarnStat 908. Cf W przen: »w pamięć wbi(ja)ć się«, »z pamięci wybijać«, »w pamięci ludzkiej żyć«.

»pamięć skażona, zapsowana« (1:1): [opium] pamięć ſkażoną [...] martwi FalZioł I 95a, I 29c.

»zła, niedobra, słaba, nietrwała, podła pamięć« [szyk 14:4] (12:2:2:1:1): Też kto ma złą pamięć albo prawie ſtraczoną tak vcżiń FalZioł I 17a, I ‡2a, 17a, 77a, b, 125b, V 58; GlabGad M5v, M6, N7, O8, P7v; Ieſt [struś] złey pámięći gdy iáycá zniefie ſámicá/ zágrzebie ie w piaſek ćiepły/ zápomni ich tám iż ſie ſámy wylągą BielKron 271; Memoria falli, Nie dobrey pámięći być. Mącz 215b, 471d; Iż ná wielu [...] Synodziech/ wiele tych bywáło/ ktorzy ſie więc ná ſie ſámych/ y ná podłą pámięć ſwą [...] vſkárzáli/ [...] przeto ia/ vſługuiąc w tym ich/ y moiey też ſłábey pámięći/ [...] ſpiſałem rozmowy te CzechRozm A4v; Sliſkie ſą myśli ludzkie: pámięć nietrwáła [memoria vacillans] [...]. Przeto wſzytkie myśli y poſtánowienia niebędąli piſmu/ iáko iákiemu ſtrożowi/ porucżone/ łácno zginą ModrzBaz 88.

Szeregi: »pamięć a (i) baczenie (a. obaczenie); pamięć z baczeniem« [szyk 2:1] (2;1): RejPos 71; bo ſie drugi zápomni zwłaſzcżá niebywálec/ ſtądże nie wie co ma cżynić w onym zámieſzániu/ ále ktory ma dobrą pámięć á bacżenie/ łácno prziydzie do ſwoich poznawſzy ſwoię chorągiew. BielSpr 6v; GrabowSet E4v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»dowcip ani pamięć« (1): Ztądże to mamy/ że ták wiele praw y vſtaw nácżyniono/ iż żadnego dowćip áni pámięć [industria aut memoria] nie ſproſta ku poięćiu wſzytkich. ModrzBaz 97. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»mozg i pamięć« (1): [kubeby] mozg y pamięć poſilaią FalZioł III 16d.

»rozsądek i pamięć« (1): po tym poznać rozſądek dobry y pamięć/ cżym ſie raz obráźi/ áby ſie tego drugi raz vſtrzegł. GostGosp 18.

»pamięć, (i, a) rozum« [szyk 6:5] (11): BielŻyw 30; GlabGad G8, M6; RejJóz P8v; GroicPorz 17; RejWiz 17; RejZwierc 15v, 100; GostGosp 8; LatHar 665; A Oćiec iuż na zmyſłách ſzwánkował y w mowie. Co kto rzekł: záwſze mowił/ Ták ieſt, on zchorzáły: Iáko gdy kto ma pámięć y rozum nie cáły. KlonWor 70. [Ponadto w połączeniach szeregowych 19 r.]

»pamięć i umysł« (1): RejZwierc 23v cf W przen.

Wyrażenia przyimkowe: »za dobrej pamięci« = mając jeszcze dobrą pamięć (1): Chcę zá dobrey pámięći rozrządzić ſwe rzecży. HistLan E.

»przy dobrej pamięci« (1): yſz then slachetny pán Marczyn pyechowſky ſzela Bęndąncz przidobym [!] sdrowyą y przidobri pamyęczi. [...] darowal swoyę wſzytkyę czeſzcz ymyęnya: [...] ſzynowy swemu Maczeyewy ZapKościer 1586/69.

W przen (41): mozg ſtroż pamięci BielŻyw 137; donoś wſzytko do onego wſzech ſmyſłow woytá á do woytowey/ to ieſt do rozumu á do pámięći RejZwierc 15v; Tákże też bácżny cżłowiek cokolwiek widzi/ ſłyſzy/ álbo przecżyta/ tho też zebrawſzy co s potrzebnieyſzych ziołek ma znieść do onego vliku/ to ieſt do rozumu/ á nadobnie pámięcią ono zálepić y zápiecżętowáć/ iżby to tám długo trwáć mogło. RejZwierc 16; Drugi záſię będzie thák niedbáły że záſpi á zapije wſzytki cżáſy ſwoie/ á nie tylko pamięć ále y rozumu cżáſem wytopi s ſiebie. RejZwierc 100; Owa kto chce bydź dobrym goſpodarzem/ trzebá mu [...] rozum mieć domá/ y pámięć GostGosp 8; Ich [występków i złości] zbytnia licżbá/ pámięć pogwáłćiłá GrabowSet A4.
Zwroty w znacz. ‘pamiętać’, ‘zapominać’ itp.: »haftować na pamięci« = zapamiętywać (1): ále ſie przypátruy ludziom y ich kſtałtom á obycżáiom/ [...] á háwtuy ie ſobie moczno iáko wzory ná pámięći y ná vmyſle ſwoim RejZwierc 23v.

»do pamięci przykować« = zapamiętać (1): przethoć podawan ty APOPHTEGMATA/ [...] iż wżdy ſobie przecżedſzy/ y s tego y z owego wirſzyká możeſz ſobie co vpodobáć á do pámięći przykowáć. RejZwierc 209.

»w pamięć (sobie) wbić, wlepić, wpoić, wpojony« = zapamiętać, zapamiętany (2:2:1:1): Toć ſlowá Lutrowe [...]. A dobrze byś ye dobrze wpámyęć wlepił KromRozm I Kv; GliczKsiąż K2v; wielka okwitość rzecży weſpołek wpámięć wpoiona/ y łatwię natychmiaſt wypada/ y ná potym mgleiſzą możność pamięci cżyni. KwiatKsiąż K4v; RejZwierc 90v; wſzákże oſobliwie te mieyſcá piſmá ś. w pámięć ſobie wbić potrzebá WujNT przedm 2; KlonWor 4.

»w pamięć wbi(ja)ć się, wlepić się, wpajać, wlany« [w tym: komu (7), „człowieczą” (1)] = sprawi(a)ć, aby ktoś zapamiętał, zostać zapamiętanym; imprimi animo Mącz [szyk zmienny] (6:1:1:1): Bowiem natrwalſze y naſtalſze bywaią one rzecży ktore w młodym wieku [...] w pamięć cżłowiecżą bywaią wlane BielŻywGlab nlb 13; Mącz 321b; tym ſie nam bárziey máią wlepić w pámięć ſłowá ktore ná on cżás Bog mowił SarnUzn C8, D4; A ták to ſwoie w wiernych mieſzkánie Pan Kryſtus/ [...] raz po raz powtarza/ á w pámięć im [apostołom] wpaia RejPosWiecz2 93; bo co z młodu widzi/ ſłyſzy/ tho mu ſie ſnádnie wbije w onę młodą pámięć iego RejZwierc 7, 7, 7v; Krotkie modlitwy/ ktore inſzy chorym wbijáć w pámięć mogą LatHar 652.

»wstąpić na pamięć [przed kim]« = ktoś sobie przypomniał (1): Modlitwy y iáłmużny twoie wſtąpiły ná pámięć przed Bogiem [ascenderunt in memoriam in conspectu Dei] (marg) To ieſt, wſpomniał Pan Bog ná modlitwy y iáłmużny twoie. Hebráiſm. (–). WujNT Act 10/4.

»z pamięci (ludzkiej) wybijać (się), wygładzić, wyjmować, wynieść, wytrzaskać, wytrzeć, zagubiony, zgładzony, wykorzenion, wymazany« [w tym: zagubiony, zgładzony (1)] = (s)powodować (całkowite) zapomnienie, ktoś (całkiem) zapomniał, być zapominanym; abolitus Mącz [szyk zmienny] (2:1:1:1:1:1:1:1:1:1): ſpráwnie by miáłá być ſpamięći vymázana káżda ich ſpráwá RejPs 163v; Obruit eum oblivione vetustas, Dawność czáſu wyniosłá go z ludzkiey pamięći. Mącz 362a, 261d; Thákże gdy lud żydowſki miał wybáwić z niewoley Egipſkiey/ tedy y tám oſobliwy znák zoſtáwić racżył/ áby ſie nie wybijáło ludzyom s pámięći ono dobrodzieyſthwo iego RejPos 32; ále iego nadobne vpominánie á roſtropne rozważánie/ choćby też było y s pogróżkámi iákiemi/ tedy pożytecżnieyſze ieſth niżli owego co wytrzáſka wſzytko iáko grom y s pámięći y z obycżáiow ludzkich. RejZwierc 77v; Lecż onę rozność że zá proſtego ſtanu cżłowieká dáć dźieśięć grzywien/ á zá śláchćicá ſto grzywien ábo gárdło/ okrućieńſtwo iákieś wymyśliło nie mądry Zakonodawcá. á przetoż z porządney Rzecżypoſpolitey ma być wyrzuconá/ y z pámięći ludzkiey wykorzenioná [diversitas ... ex omni memoria hominum exterminanda [est]]. ModrzBaz 73; Bo łácnieyby tym Haeretykom Słońca pálcem dośiąc/ [...] á niſzli tę prawdę [...] z pámięći ludzkiey wygłádzić. SkarJedn 84; Wytárłeś z ludzkiéy pámięći Ich imióná chłubliwé. KochPs 12; CzechEp 285; [świat] z pámięći nam ſmierć wyimuie ArtKanc S16v.

»wygładzić, zagnać z pamięci« = całkiem zapomnieć (1:1): Wſpomni ná ſwoie miłośierdźié wieczné/ A méy młodośći poſtępki wſzeteczné Wygładź z pámięći KochPs 34; Cóżkolwiek pádnie ná nas z lichégo kłopotá/ Z czáſem znikomym zágnáć to z pámięći ſwoiéy GosłCast 42.

»z pamięci [czyjej] wypłynąć (a.wypływać)« = zostać być zapomnianym [szyk zmienny] (2): rowniem ták wypłynął Z ich pámięći/ iákobych iuż ná wieki zginął. KochPs 42; LatHar 639.

»sobie w pamięć zaszrobować« = zapamiętać (1): ále ono czo vyrzyſz pocżćiwego á pięknemi cnotámi záfárbowanego/ to ſobie [...] mocno w pámięć záſzrobowáć maſz RejZwierc 19.

»w pamięci ludzkiej żyć« = być pamiętanym (2): GórnDworz V4v; tá ktorá z Chryſtuſem żyie w niebie y w ludzkiey pámięći żyć będzie SkarŻyw 198.

Przen (1): Ty [tj. księgi] tedy [...] miáſto wtorey pamięćy iżeby były miany y dobrze zachowany każdemu rádzę. KwiatKsiąż Hv.
a. Tłumaczenie imienia greckiej bogini Mnemosyne (3): Iedná z dźiewiąći/ Kálliopą zową: Ktorą cną [lege: cna] Pámięć ſwemu/ Iowiſzowi Władogromnemu/ ſpłodźiłá Krolowi. GrochKal 3.
Wyrażenie peryfr.: »Pamięci corki« = Muzy [szyk 1:1] (2): A to węzeł ieſt mocny/ y nád inſzé trwáły/ Który pięknéy pámięći córki zawiązáły. KochFr 87; KochProp 5.
2. Pamiętanie, zapamiętywanie; memoria Mącz, PolAnt, Modrz, Calag, JanPrzyw, JanStat; commemoratio Vulg (306): Ale y oni ktorzy go [Chrystusa] ſlucháli/ mogli ſye ná pámyęći omylić: Bo nye rychło po zmartwych wſtányu Páńſkim piſáli. KromRozm II c3v; áby znácżno było co Duch święty przez Apoſtoły piſał/ á co ludzie dla rátunku pámięći przypiſowali. BudNT przedm d3; PAmiętamy [...] ziákiem nabożeńſtwem oycowie náſzy [...] powiádániá żywotow świętych ſłucháli/ ziáką ie pámięćią y chućią dziatecżkom y cżeladce ſwey przekłádali SkarŻyw A2; KochAp 9; SarnStat 551.

pamięć czego (31): RejPs 113; A yákoż ktemu poznányu przychodźi? [...] przez znáki/ ktore ſam ſwym dowćipem/ álbo z náuki mądrych ludźi á godnych wyáry poymuye. A ty ſą myſlenye/ mowá/ [...] pámyęć przeſſłych rzeczy/ wyádomoſć przyſzłych KromRozm III B7; á to co cżłowiek dobrego miał/ ábo widział ná ſwiecie/ wſzytko zginie/ chybá pamięć tylko zoſtánie/ á iákoby obraz onego lubego wieku/ gdy cżłowiek był młody GórnDworz H5v, H6; SarnStat 11. Cf »pamięć jest«, »pamięć mieć«, »pamięć (s)tracić«, »na pamięci zostawać«, Wyrażenia przyimkowe, W przen: »pamięć wygładzać«.

pamięć czyja [w tym: ai poss (30), pron poss (10), G sb i pron (8)] (48): wyerni boze proſſącyα abi [...] ſyα ſmylowal nad wſſitkymy timy ktore ya wſwey pamyαcy mam. BierRaj 19; Diar 36; LubPs Zv; RejPs 167; GrzegŚm 61; A mądrzy walecżnicy záwżdy śiwe á poważne ludzi/ ktorzy y widáli/ y ſłycháli/ y cżynili/ tedy ná lektykach álbo ná kolebkach każą zá woyſki woźić/ á ich rády á pámięći vżywáią. RejZwierc 145; BielRozm 34; ArtKanc S11; GórnTroas 69; GrabowSet T4v; PowodPr 6. Cf »pamięć ludzka«. Wyrażenia przyimkowe.

W połączeniu z przymiotnikiem [= o jakich rzeczach] (3): a wſzakoſz też ku zachowaniu ſtaroświeckiey pamięći Xięgi piſm ſą barzo potrzebne KwiatKsiąż G4v; Straćił wcżoráyſze pámięći/ Bo ſie mu chmiel we łbie kręći BielKom E8; SkarŻyw 293.

W połączeniach szeregowych (2): KromRozm III B7; ſtháry [...] dáleko ſie záwżdy więcey może przygodzić z rádą á s pámięcią á z bywáłoſcią ſwoią/ niżli wiele młodych co nie nie vmieią RejZwierc 163v.

Frazy: »pamięć jest« [w tym: czego (2), [na co], o czym (2), (tego) że, iż (3); u kogo (1), w kim (2)] = pamięta się, ludzie pamiętają, ktoś pamięta [szyk zmienny] (7): LibLeg 11/158; BiałKat 348v; WujJudConf 31v, 32; tę kilká kart piſm Ianá Kochánowſkiégo do rąk W.M. poſyłam: [...] áby v W.M. byłá pámięć onégo towárzyſtwá Wuiá W.M. z pánem Kochánowſkim KochCzJan A3; pámięć ieſt/ że y zá nieboſczyká Królá Zygmuntá [...] tákże też weſpółek té vrzędy z Dignitárſtwy bywáły SarnStat 335 [idem] 78; [Lecz potem gdy do ćiemnice w ſadzon był/ máłé iuż dbánié człowieká poſpolitégo było o nim/ y máła pámięć byłá ná naukę iego. BiałPos 40 (Linde)].

»[o czym] pamięci nie masz« = nikt nie pamięta (1): Przytym mieśćie ieſth grob/ zową s. Aureliey/ nád brzegiem rzeki/ ále więtſze podobieńſtwo że tho ieſt grob pogáńſki/ zacnego iákiego Rzymiániná z domu Aurelianow/ według nápiſu pogańſkiego/ kiedyſz o tym piſmá áni pámięći nie maſz. BielKron 286.

Zwroty: »(by(wa)ć) w, na, [przy] (dobrej) pamięci« [w tym: komu (10), u kogo (6), czyjej (6)] = być pamiętanym, ktoś pamięta; esse in memoria Vulg; memorari PolAnt [szyk zmienny] (26:7): March1Wiet Av; GlabGad L5; LibLeg 11/185v; IEſt mi to dziſz napamięczy Iako wſzkolach vczono dziecy. SeklKat A3v; Diar 36; DiarDop 117; LubPs Zv, bb, bbv; Leop Is 65/17; BibRadz Is 65/17; LeovPrzep Fv; GórnDworz Dd7; BiałKat 153v, 366; Wołánie tho ziáwione Ianowi nic inego nie ieſt/ iedno iż kreẃ niewinnie wylana záwſze ieſt świeża nápámięći Boſkiey GrzegŚm 61; MycPrz II A2v; Bo ia widząc go ná wſzem być ták vcżćiwego/ Chcę by w pámięći wiecżney były ſpráwy iego. PaprPan S2, A2, G4, L2v, L4v, Y2v, Ddv, Ee; SkarJedn A5; KochEpit A3; ActReg 135; GórnTroas 69; GrabowSet M4v, Q2v; KołakSzczęśl B3v; Mikołay Sienicki, iáko długo w Rzeczypoſpolitéy kwitnął, wymówcá zacny: to iest w pámięći ludzkiéy. SarnStat 454; [My v.m. tho oznayamy [!] [...] ze tha rzecz nam, wyadoma nyeieſth any przypamyęczy by kyedy przed vrząd naſch then tho Sthaniſlaw pana Sthorcha przepozwal ZapWpolActCon 1543 9/254v].

»pamięć [w tym: czego (5), o czym (1)] mieć« = pamiętać [szyk zmienny] (6): Lethargus, Spiąca chorobá/ niemoc gdy yeden vſtáwicznie á vſtáwicznie ſpi nie máyac żadney pámięćy o przeſzłych rzeczách. Mącz 189c; HistLan B3v; SkarJedn 108; ActReg 135; iż należy ná opátrznégo Páná przeſzłych rzeczy pámięć máiąc [ex praeteritis habere memoriam JanStat 33]/ pilno przeglądáć przyſzłé SarnStat 369 [idem] 382.

»pamięć [na co] mieć« = mieć wzgląd (1): ROxulanirus pámięć ná docżeſne rzecży/ Miał/ á ći ſławę dobrą máią w pilney piecży PaprPan L2v.

»na, w (dobrej a. lepszej) pamięci mie(wa)ć« = pamiętać, in mente habere Vulg, PolAnt; custodire a. tenere memoria, habere in memoria, percipere animo Mącz; bonam memoriam habere Vulg [szyk zmienny] (40:27): BierRaj 17, 19; OpecŻyw 173v; BielŻywGlab nlb 14; RejPs 75v, 86, 155v, 176; LibLeg 11/82v; SeklWyzn 3v; RejKup i4v, i7; MurzOrt Bv; [apostołowie] Myeli dobrze ná pámyęći [...] páná Yezu Kryſtá przykazánye/ iż im nye piſáć/ ále vczyć á kázáć roſkazał. KromRozm II h2; Diar 22; GliczKsiąż Q2v; LubPs aa, bb; Toć nawiętſze do gniewu ty przycżyny były/ Ktorych ia iuż tám dawno nie mam ná pámięći RejWiz 184v, 47, 49, 80v; Leop Tob 4/6, Ps 76/6; BibRadz 2.Mach 15/8, II 37a marg; BielKron 133; ábowiem niemożemy powiedzieć yżebyſmy to vmieli czego wpamięći niemamy KwiatKsiąż K2; Mącz 75d, 348b, 446a; SienLek 114; GórnDworz 16; HistRzym 54, 106v; RejPos 315; BielSat G4v; GrzegŚm 64; HistLan F5; KuczbKat 270; RejPosWstaw 44 [3 r.], [1433]; Wſzákóż miéy to ná dobréy pámięći/ kiedy będźieſz Staw álbo cokolwiek inſzégo ważył: czyń ná podobnych mieyſcách znáki Strum Cv, G2, H4v, L3v; KochOdpr B3; Oczko 33v; SkarŻyw 544; KochTr 24; KochFr 87; ReszHoz 134; WerKaz 290; BielSen 18; ArtKanc F19, K11, T4v; BielRozm 34; GrabowSet T4v, V2v; KołakSzczęśl A4; WujNT 1.Thess 3/6; WysKaz 3; SkarKaz 421b; GosłCast 39.

»od pamięci ludzkiej odpadać; być z pamięci ludzkiej odniesion« = być zapominanym (zapomnianym) przez ludzi, a memoria relabi JanStat (1;1): wſzytko z odmiennoſcią cżáſow ſnádnie s pámięći ludzkiey może być odnieſiono. RejZwierc A2; SarnStat 249.

»pamięci, do pamięci, w pamięć poda(wa)ć (a. odda(wa)ć) (się)« [w tym: czyjej (2), do kogo (1)] = sprawić, że zostanie zapamiętany, zostać zapamiętanym [szyk zmienny] (3:2:1): Ktorych [dni wesołych] w ten cżás pułnocne kráie záżywáły/ Y w nieśmiertelną pámięć do ludzi podáły. KołakCath Cv; KołakCathOkuń A2; Iż ſpráwy świátá tego zápamiętáłyby ſie prędko/ by ich piſmem y przypiſániem świádków wiecznéy pámięći nie oddawano [memoriae commendaret aeviternae JanStat 795]. SarnStat 1052; PowodPr 6; VotSzl C; Naprzod Argonauticam nauigationem podał do pámięći ludzkiey on ſtárowiecżny Orpheus KlonFlis A3.

»ku lepszej, pilnej, ustawnej pamięci przywodzić (a. przywieść)« = przypominać (przypomnieć) [szyk zmienny] (1:1:1): LubPs ff2v marg; Powiedzże mi o cżymći ieſzcże ſie myſl kręći/ Abychći wżdy co przywiodł ku lepſzey pámięći. RejWiz 35v; A toć to ieſt to niewymowne dobrodzieyſtwo Syná Bożego/ ktore piſmo wſzytko známienicie wyſławia/ á ku vſtáwney pámięći przywodzi RejPosWstaw [213]v.

»pamięć (s)tracić« [w tym: czego (1), na co (1), o czym (1), jaką [= o jakich rzeczach] (1)] = zapomnieć; commemorationem amittere Vulg [szyk zmienny] (4): BielKom E8; Leop Sap 19/4; Wielki to cud był w nim záprawdę/ iſz ná świeckie wſzytki rzecży z ktorymi zroſł od dziećińſtwá pámięć ztráćił: á w tych duchownych [...] ták mocną mieć mogł. SkarŻyw 293, 293.

»na pamięci [czego] zostawać« = coś jest pamiętane (1): Hoc recidit in memoriam pueritiae tuae. Aż ná pámięći dziećinnych lat zoſtawa. Mącz 29c.

Wyrażenia: »dobra pamięć« [w tym: mieć na, w dobrej pamięci (11), być w dobrej pamięci (3)] = dobre pamiętanie; recens memoria Mącz (16): abi Iordan thi wſziſtky rzeczi kthore za wiznanyem Syenkowem dobrei pamyeczy [tj. Sienka, który dobrze pamięta] przi panv Iſkrziczkyem bili zoſthali panv Voyewodzye wroczil abo zaplaczil. LibLeg 11/138v; Diar 22; DiarDop 117; LubPs bb; Ale żeby to ſkończenie świátá káżdemu ná lepſzey pámięci było: krotkiemi ie rymámi polſkiemi wypiſuię. LeovPrzep Fv; Mącz 348b; SienLek 114; RejPosWstaw 44 [2 r.]; Strum Cv, G2, H4v, L3v; SkarJedn A5; ReszHoz 134. Cf »ku lepszej pamięci przywodzić«.

»dobra pamięć« [zawsze: mieć na, w dobrej pamięci, być w dobrej pamięci] = dobre, miłe wspomnienia; memoria bona Vulg (3): bo oná łaſká á lutoſć páná yego miłoſćy twego/ wdobrey mi pámyęćy yeſt/ bo gdym yechał do polſki/ á będąc bliſko Krákowá/ támem z rzeczámi ſwoimi w wielkiem błocie záwiąznął/ iego miłoſć pan twoy [...] wolał ſobye zmieſſkáć á mnie zbłotá wyrwáć. March1Wiet Av; BielKron 133; WujNT 1.Thess 3/6.

»krotka pamięć« (1): tak by ſnadz być miało Kto z kim bywa w przygodzie by ſie pamiętało Ale to krotka pamięć kogo ſzcżęſcie vnielie Iuz patrzą ſobie rownych oni pirwſzy w leſie RejJóz K5.

»pamięć ludzka« = memoria Modrz, JanStat; memoria humana JanPrzyw [szyk 21:5] (26): LibLeg 6/156v, 11/158, 185v; Wſpomniſz ná iego ſpráwy/ ktore ſie tocżyły/ Iáko w luckiey pámięći/ záwżdy ſławne były. RejZwierz 51; iż gdyby thego nie było od pierwſzych ludzi ſpiſano/ [...] ludzkie duchy álbo vcżynki cnotliwe poſpołuby z świátá z ćiáły zchodziły bez pámięći ludzkiey. BielKron 334; KwiatKsiąż G4v; Mącz 115a; iż oná [sława] nie trwa dáley/ iedno do iednego/ ábo do dwu cżłowiecżych żywotow/ iż pámięć ludzka máło dálſzy kres wynieść może GórnDworz G5; WujJudConf 31v; ModrzBaz [16]v; SkarŻyw A2; NiemObr 73; KołakCathOkuń A2; SarnStat 11, 454, 1036, 1056, 1185; KlonFlis A3. Cf »od pamięci ludzkiej odpadać«. Wyrażenia przyimkowe, W przen: »wcisnąć się w ludzką pamięć«.

»nieśmiertelna pamięć« (2): KołakCath Cv; pod chorągwią y tytułem ſławnego imienia W.M. [...] do wiecżney á nieśmiertelney pámięći z druku one [księgi] ná świát puſzcżam KołakSzczęśl A2v.

»na pamięci [czyjej] postawion« = być pamiętanym przez kogoś (1): Bo ſnadz iuż na wieczney pámięći boſkiey bywa ſpráwiedliwy poſtáwion RejPs 167.

»świeża pamięć« [szyk 8:1] (9): LibLeg 11/158; Diar 36; GórnDworz Dd7; HistLan B3v; PaprPan L4v; Przed tymi nie mogł nic zmyſláć. Zwłaſzcżá w tym co ſami znáią y świeżą pámięćią y ſwoią przytomnośćią/ iż ták było/ świadcżą. SkarJedn 108, 108; ActReg 135 [2 r.].

»wieczna (a. wiekuista) pamięć« = aeterna a. sempiterna memoria JanPrzyw; memoria aeviterna JanStat [szyk 60:9] (69): OpecŻyw 173v; RejPs 167; LubPs aa; BiałKat 348v; PaprPan A2, G4, S2, Y2v, Ee, Ddv; KołakCathOkuń A2; KołakSzczęśl A2v, B3v; zwykli ſą ludźie piſmem to opátrowáć/ czego wieczną pámięć mieć chcą. SarnStat 11, 941, 1052, 1067; VotSzl C. Cf Wyrażenia przyimkowe.

»pamięć wierna« (1): [Bóg] W ſwey pámięći wierney/ ſłowá ſwoie máiąc/ Wſzytko iśćić będźie GrabowSet T4v.

»zachowanie pamięci; pamięcią zachowany« = pamiętanie, pamiętany (1;1): KwiatKsiąż G4v; Słuſzna rzecz ieſt: áby ſpráwy ludzkie/ któré zá laty giną/ [...] były wyrażoné piſmem pod świádectwem/ w których ſtróży żadnémi czáſy nie ſtárzeią ſie/ ále záwżdy wieczną pámięćią nieodmienné bywáią záchowáné [iugis perhennatione memoriae incommutabiles servantur JanStat 842]. SarnStat 1067.

Szeregi: »z pamięcią baczenie« (1): Abowiem ſtąd nawiętſze/ przypada ćwicżenie/ Kto ma ná przeſzłe rzecży/ s pámięcią bacżenie. RejZwierz A4.

»pismo ani pamięć« (1): BielKron 286 cf »pamięci nie masz«.

»pojęcie i pamięć« (1): do nauki ſpoſobny/ y prętki ku poięćiu/ y pámięći ſię ſtáwił/ y rowienniki ſwoie przechodził. SkarŻyw 458.

»świadectwo i pamięć« (1): iż niektore Kśięgi ſtárego Teſtámentu od ſtárych Doktorow ſą názwáne Apokryfá/ to ieſt niepewne á ſkryte/ o ktorych w Kośćiele Bożym pewnego świádectwá y pámięći ludzkiey niebyło. WujJudConf 31v.

»uważenie i pamięć« (1): Która to propoſicia/ áby ſię vważeniu y pámięći wáſzey od dáć lepiey mogłá: zamknę ią w te trzy główne cżęśći. PowodPr 6.

»pamięć ani wiadomość« (1): ále niemáſz ich [niektórych ksiąg] in Canone/ to ieſt/ że pámięći o nich żadney áni wiadomośći pewney w Kośćiele Bożym miedzy wiernymi nie było. WujJudConf 31v.

»pamięć i wyrozumienie« [szyk 1:1] (2): Bo y tu poiąć cáłéy rzeczy trudno, y ku pámięći, y ku wyrozumieniu ieſcze trudniéy iest. SarnStat *6, *4.

Wyrażenia przyimkowe: »dla pamięci« = ad memoriam JanStat (28): PIſárze terminuią nie tylko dla pámięći, ále y dla znáku: áby Prothonotarius Káncelláriiéy wiedźiał iáko ma [...] formowáć Act. SarnStat 1261.

~ dla pamięci czego (1): dla kthorey pámięći zwyćięſtwá/ Auguſtus záłożył miáſtho nad morzem/ kthore przezwał Nikopolim/ to ieſt miafto zwyćięſtwá. BielKron 273v.

dla pamięci czyjej (4): BielSpr 28v; [ustawiamy] że nadáléy do trzećiégo dniá Prokuratorowie Controuerſiȩ oddáwáć powinni ſą/ á to dla pámięći vrzędników SarnStat 812, 249. Cf »dla ludzkiej pamięci«.

Zwrot: »dla pamięci (za)pisać (a. wpisać, a. spisować), zostawić na pismiech, napisany (a. wypisany)« [szyk zmienny] (5:1:2): michmi opowyedanye yego [...] dlya pamyeczy wkxygy [!] zamkv krzemyenyeczkyego zapyſſacz kazaly LibLeg 11/157; A nam záſię to wſzytko oni ludzye ſwięći/ zoſtáwili ná piſmiech/ dla lepſzey pámięći. RejWiz 155; UstPraw kt, I; BielSpr 28v; Strum A2v; SkarJedn 93; Adversaria — Kſziega wktorąm dla pamieczy czoſzie trafy bez porzątka piſzemy. Calep 29a.
Wyrażenia: »dla dłuższej pamięci« (1): RejZwierc A2 cf »dla ludzkiej pamięci«.

»dla lepszej, snadniejszej pamięci« [szyk 8:1] (7:2): RejWiz 155; Summá s tey wſzytkiey Ewányeliey/ ná náuki krotko/ dla lepſzey pámięći/ zebrána. RejPos 4, 11, 24v, 27v, 34; RejPosWstaw 22; OEKONOMIA SZLACHECKIEGO STANV, We 12. tytuléch methodicè ſie zámyka: á to dla pámięći ſnádnieyſzéy, y obiáſnienia lepſzégo SarnStat 644, 494.

»dla ludzkiej pamięci« (1): czo nie bywa dla ludzkiey dłuſzſzey pámięći piſmem podpárto/ wſzytko z odmiennoſcią cżáſow ſnádnie s pámięći ludzkiey może być odnieſiono. RejZwierc A2.

»naznaczenie dla pamięci« (1): Hypomnema – Naznaczenie dlą pamieczy, wikląd. Calep 495a.

»dla pamięci potomnej« (1): Aby ſpraw zá czáſu náſzégo przypádłych ſtárość nie zátłumiłá/ ználeźiono to ieſt: áby dla pámięći potomnéy [ad memoriam posteritatis JanStat 755] piſmem y świádki obwárowane były. SarnStat 997.

»dla wiecznej (a. wiekuistej) pamięci« (6): UstPraw I; Zá to dobrodzyeyſtwo [...] ſłup mu [Rzymianie] vcżynili w Wulkanowym koſciele dla wiecżney pámięći. BielKron 106, 205; RejZwierc 87v; Gdyż ſpráwy Páńſkié máią bydź dla wiekuiſtéy pámięći [futurorum memoriae JanPrzyw 3] potomnym ludźióm bez wſzelákiégo zgwałcenia obwieſczáné SarnStat 881, 1003. ~

»wedla pamięci« (1): áby wedla pámięći korygował ſędźia co przed nim mówili SarnStat 812.

»z pamięci« = nie posługując się tekstem; memoriter Mącz (9): Liecż mi kto zwas muſy ſſeptacz Bocz yá niebędę pamietacz Czjſcz nievmjem/ a ſpamieczy. Syła ſię wſtrachu wykręczy RejKup t6; Memoriter, Z pámięći/ króm xiąg. Mącz 215c, 386a.

~ W przeciwstawieniu: »z pamięci... z pisma« (1): Memoriter exponere aliquid, Z pámięći á nie z piſmá co przed kim przełożić. Mącz 215c.

Zwrot: »z pamięci mowić, powiedać (a. powiedzieć)« = recitare, memoriter recitare a. narrare a. pronuntiare, dictata reddere Mącz [szyk zmienny] (3:2): Dictata reddere, To co przed tym pronunciowano powiedzieć z pámięcy. Mącz 86c, 53c, 215c, 254b; nie ſpytáć niemogł/ ná co by mu/ z p[á]mięći wſzytko mowiąc/ niedoſyć vcżynił. SkarŻyw 411. ~

»z pamięci« = pamięciowo, bez zrozumienia (1):

~ W przeciwstawieniu: »z wyrozumienia ... z pamięci« (1): áby dziecyę tego cżytánia náucżyło ſie nie zwyrozumienya ále s pámyęći. GliczKsiąż 18. ~

»z [czyjej] pamięci« = jak ktoś zapamiętał (1): piſze Woláteranus żeby żywo przywieźion do Adrynopolá á tám vmárł/ álé Márynus co tho piſał z oycowſkiey pámięći pewnieyſzy ieſt. BielKron 251.

»k(u) pamięci« = ad memoriam Mącz, JanPrzyw, JanStat (17): LubPs dd5v marg; Ten Demetryus zwykł był z śrebrá odlewác kſztałty onego zacnego koſćiołá Dyány/ y przedawał ie ludziom iż ie ſobie ná pierśiách ku pámięći nośili BibRadz II 77a marg; RejPos 186, 202v.

~ ku pamięci czego (3): Ad memoriam nominis nostri, Ku pámięći záchowánia náſzego. Mącz 249b; W Imię Boże/ Amen. Ku wieczney pámięći téy rzeczy. SarnStat 1066, 1015.

Wyrażenie: »k(u) wiecznej (a. wiekuistej) pamięci« [w tym: jako początek tekstu ustawy (9)] = ad perpetuam memoriam JanPrzyw, JanStat (12): LAnd miáſto [...] międzi inemi nie ieſt poſlednieyſze. Prze ony zacne ſwoie ſpráwy ſtárodawne/ Ktore k wiecżney pámięći y dziś tám ſą ſławne. HistLan A2v; W Imię Boże/ Amen. Ku wiecznéy pámięći. SarnStat 11; A żeby té Dekréty Królewſkié z czáſem z pámięći ludzkiéy niewypádły/ zwykli ie ku wiekuiſtéy pámięći [aeviteme memorandum JanStat 23] Liſty y piſmem wárowáć. SarnStat 908, 908, 941, 995, 1015, 1036 (11). ~

»na pamięć« = aby pamiętano; pro memoria JanPrzyw, JanStat; ad memoriam JanStat (51): prośili Rzymiánie Márká vcżniá ſwiętego Piotrá/ áby ty ſłowá piſał ktore Piotr s. powiedał/ á ſpiſawſzy im rozdał ná náukę y pámięć BielKron 142v; BudBib Mal 3/16.

~ na pamięć czego (11): RejFig Aa5; BielKron 13v; Weſelćie ſię ſpráwiedliwi w Iehowie/ á wyznawayćie ná pamięć świątobnośći iego [et conſitemini memoriae sanctitatis eius]. BudBib Ps 96/12; Gdźie chceſz ábyſmyć zgotowáli ieść Páſchę? (marg) to ieſt, báránká ná pámięć Páſchy. (–) WujNT Matth 26/17; SarnStat 4, 885, 998, 1085, 1104, 1123, 1210.

na pamięć komu (9): BielKron 432v; HistRzym 11; bo oni roſkázuią dobre y złe przygody/ thák ſwoie iáko inſzych w kſięgi wpiſowáć/ ná pámięć świátu BielSpr 46. Cf Zwrot.

na pamięć czyją (6): Niechay będzie ten Ołtarz poſwięcony Bogu wſzechmogącemu [...] ná imię y ná pámięć/ Swiętego Iácká álbo Fránćiſká/ álbo Dominiká. KrowObr 101; Kthemu ieſzcże chćiał Pruſki Miſtrz zbudowáć klaſztor [...] zá zdrowie y ná pámięć kſiążąth Polſkich y ich przodkow BielKron 370, 376v; RejZwierc 50; A to záwſze cżyńćie ná pámięć moię RybGęśli B4v, B4v.

W połączeniu szeregowym (1): SLyſzałeś [...] ty wdzięcżne ſłowá Páná ſwego/ [...] ktore káżdemu wiernemu ſwemu ná pámięć á na rozważánie/ y na pilne roſzcżytánie zoſtháwić racżył. RejPos 174.

Zwrot:»na pamięć zostawi(a)ć« [w tym: komu (6)] = pro memoria derelinquere JanStat, JanPrzyw [szyk zmienny] (8): RejAp AA4; RejPos 174, 199, 259, 281; RejZwierc 210; któré [księgi król Kazimierz] z Pręłaty y z Pány ſwémi niegdy w Wiślicy ná Séymie Wálnym wydał/ y ná pámięć wieczną zoſtáwił. SarnStat 406, 886.
Wyrażenie: »na wieczną pamięć« [w tym: jako początek tekstu ustawy (13)] = pro memoria sempiterna JanStat, JanPrzyw; ad perpetuam memoriam JanStat [szyk 29:4] (33): RejZwierz 48; Druzus Germánicus naprzod to miáſto miánowáł [!] ſwym przezwiſkiem/ pothym ná wiecżną pámięć wezwał Ceſárſkim imieniem Ceſár Auguſtá BielKron 287v, 114v, 215, 285v, 345; HistRzym 11; Máttheuſz ſwięty nápiſał nam ná pámięć wiecżną ony ſwięte á wdzyęcżne ſłowá iego RejPos 256, 259; HistLan A2v; RejZwierc 50; W Imię Boże Amen. Ná wieczną téy rzeczy pámięć. SarnStat 4, 183, 368, 370, 381, 406 (22).
Szeregi: »na cześć a na pamięć« (1): Thedy mieſzcżánie Tárſcy miłość Apollonową ku ſobie vyźrzawſzy/ iemu ná cżeść á ná wiecżną pámięć/ obraz iego pośrod miáſtá poſtáwili. HistRzym 11.

»na sławę a pamięć« (1): O ſwiętey pámięći ſłowá/ á mieſiby ie ſobie mocarze ſwiátá tego piſáć nád łoſzki ſwemi/ á tákiemi ſie ſłupy oſtáwiáć ná wiecżną ſławę á pámięć ſwoię. RejZwierc 50.

»na znak i na pamięć« (1): K tey obietnicy [o Krystusie] przydał Pan Bog Abráámowi obrzeſkę/ ná znák pokoiá y ná pámięć obietnice BielKron 13v. ~

»na pamięć« = dla zapamiętania (2): przeto czie proszę abi proszyl yego K.m. zebi my bily widany czy oktorem yvsch slal. ktorich na pamiecz M a M. Kroliv lyſtek swoy yvsz na wſyadanyv przes Logophetha swego poſlal my LibLeg 11/12v.

~ Szereg: »na pamięć a na ćwiczenie« (1): kthory ſobie przeſzłych rzecży nic nie waży/ tylko ie ſobie ná pámięć á ná ćwicżenie rozmyſla RejZwierc 138v. ~

»na pamięć« = nie posługując się tekstem, wzorem itp.; memoriter Calag, Calep (18): Iedno ia tu ná pámięć/ ſwe dilekty [= tych, których szanuję] licżę/ Co im wſzego dobrego/ iáko ſobie życżę. RejZwierz kt; ácżkolwiek kſięgi piſáne zakonu bożego były ſpalone [...]/ wſzákże Ezdrás wfzytki kſięgi Moiżeſzowe y ine znowu ná pámięć nápiſał BielKron 96v; Moſkwá ſnadź/ bárzo ſie w thym máło ćwicży/ á wżdy ſzáchy náder dobrze vmie: ſnadź y ná pámięć [tj. bez szachownicy] ie grawa/ w drodze iádąc. GórnDworz M5; CzechEp 166; ActReg 33; Nomenclator — Ten ktori na pamicę [!] każ dego może mianowac. Calep 702b, 651a.

~ Zwroty: »na pamięć (na)uczyć się, uczyć« = ediscere Calag, Calep; discere memoriter, infigere a. mandare memoriae Calag [szyk zmienny] (5:1): Mącz 311c; Calag 58b; Zleby pewnie było/ kiedyby ie [świadków] ták nágotowáno/ iáko ie teraz gotuią/ y ná pamięć co máią mowić vczą/ do ſądu prowádźić miano. GórnRozm H2; A cżemuż bacząc w niey [Wulgacie] omyłki/ gdy ſłyſzy y widźi/ iż kto świádectwo ktore/ inácżey niż w niey ieſt/ ábo niż ſię zdawná ná pámięć náucżył przywodźi/ nie záraz ſię do źrzodeł vćieka/ y onych ſię nie rádźi/ tákli w nich ieſt/ ábo nie? CzechEp 267; NiemObr 135; Calep 348b.

»na pamięć umieć« (5): KwiatKsiąż H4; Trzeći mowią/ iż ná cżás Zydowie nie iedno piſáne proroctwa mieli/ ale też y tákie/ ktore ná pámięć vmieli BudNT Hh4, przedm b4v; SkarŻyw 142; CzechEp 229. ~

»w pamięć ludzką« = aby ludzie pamiętali (3): Nápiſał Sálomon potomkom ſwym w pámięć ludzką kſięgi BielKron 78v.

~ Zwrot »po sobie w pamięć ludzką zostawić« (2): [Jazon] chcąc co oſobliwego po ſobie w pámięć ludzką ná ſwiecie zoſtáwić/ vmyſlił żeglowáć á doſtáć złotego runá w Kolchis kroleſtwie BielKron 53v, 127. ~

»po pamięci« = na pamięć, nie posługując się tekstem (1):

~ Zwrot: »nauczyć się po pamięci« (1): Chczeſzli byc prędki w liczbie Naucz ſie tey wſzytkiey figuri po pamięci KłosAlg B2. ~

W przen (6): Chcąc tedy rzecż zániecháną y práwie wludzkiey pámięći vmárłą ożywić [...]: vdałem ſie ná wyłożenie żywotow świętych Bożych w ięzyk náſz Polſki. SkarŻyw A2; O śmierći thoć ieſt gorzka pámięć twa/ cżłowieku ſercá weſołego. ArtKanc S11.
Zwroty: »wcisnąć się w ludzką pamięć« = zostać zapamiętanym przez ludzi (1): Ták ia/ o zacny królu/ twym imieniem/ [...] Swé podłé rymy zdobię/ ábych mógł przy tobie/ Wćiſnąć ſie w ludzką pámięć KochFrag 42.

»pamięć [czego] wygładzać« = powodować zapomnienie (1): Ze ná świećie rodzą ſye tákowé źiołá/ Których ſmák pámięć domu wygładza zgołá. KochPieś 52.

Wyrażenia: »księgi długich pamięci« [prawdopodobnie nawiązanie do Mal 3/16] = długie pamiętanie (1): Bo wten czás obroći ſie miłoſćiwie pan náſz ku prozbie pokornych ſwoich/ [...] ták iż ſie to będzie godziło nápiſáć w kxięgi długich pámięći/ dla potomkow náſſych [Scribantur haec in generatione altera Vulg Ps 101/19] áby ſie też nápotem vczyli chwalić páná ſwego. RejPs 149.

bibl. »księgi na pamięć« = pamięć boża, to że Bóg pamięta (1): Nápiſano (też to w) kśięgi (na) pámięć [et scriptus est liber memorialis; kxięgi pamiątki Leop] przed nim BudBib Mal 3/16.

Przen (2):
Wyrażenie: »pamięci nieskończone, wieczne« [szyk 1:1] (1:1): Chwalcie ſpoł zemną/ Páná/ ludźie święci/ Niech/ nieſkońcżone nioſą to pámięći/ Ze dobroć iego/ niebioſá przewyżſza GrabowSet R4, G4.
3. Okres czasu, jaki może zapamiętać żyjący człowiek; memoria Mącz, Modrz (41):

pamięć czyja [w tym: pron poss (29), ai poss (6), G sb (3)] (38): Quae ad posteritatis memoriam pertinerent, Któreby do potomków náſzych pámięći doſtawáły/ álbo ná któreby mogli náſzy potomkowie pámiętáć. Mącz 447d; Toć ſą przykłady ſtárodawne/ á od náſzey pámięći dálekie ModrzBaz 113v, 127v; Oczko 9. Cf Fraza, Wyrażenia przyimkowe.

Fraza: »pamięć ludzka znosi« = ludzie ogarniają pamięcią (1): Do czego y Zygmunt Auguſt [...] pilnie ludzi wiódł y vpominał/ co pámięć ludzka ieſcze znośi SarnStat *4.
Wyrażenia: »pamięci dzisiejszej« = za naszych czasów (1): Ták też Piteus Achileſowi Fenicen/ y ſámey pámyęći dziſieyſſey Oswyecony á práwy Krol Węgyerſki tem obycżáyem nábył ſobie preceptorá Nouikámpianuſá GliczKsiąż L6v.

»stara pamięć« = dawne czasy (1): opuſzczę ſtárą pámięć/ ále zá ludzkiey pámięći pátrzay co Herbortow poginęło OrzRozm S.

Wyrażenia przyimkowe: »od pamięci [czyjej]« = jak długo ktoś pamięta (1):
~ Wyrażenia: [»od pamięci mojej«: Od pamięci mojej stracił ociec mój 16 set zł na czerwcu InwMieszcz 1562 nr 108.]

»od pamięci ludzkiej« (1): od pámięći luckiey tákie Woyſko wtych tám polách dálekich y puſtych niebywáło/ ieſli się nápowieśći luckiey niemylę/ iáko w ten cżás. BiałKaz L3; [LustrKrak I 64]. ~

»za pamięci« [w tym: czyjej (30); w pl (1)] = jak długo ktoś pamięta; memoria (Abl.) Modrz (31): KromRozm III N7v; iákochmy to iuż y zá ſwych pámięći wielekroć widzieli álbo ſłyſzeli. RejAp 137; Ale z iákiéyże to wżdy miáry ći ludźie głupi to powiádáią? z téy y z tákiéy która ſie zá pámięći oyców náſzych dźiała OrzJan 116.

~ Wyrażenia: »za ludzkiej pamięci« (2): OrzRozm S; ktory [pan Jan grabia z Tarnowa] do wyſokich cnoth ſwych/ [...] do grunthowney dzielnośći w rzecżach woiennych/ iákowa w żadnym Polaku/ zá ludzkiey pámięći nie byłá/ [...] przyłącżył y to/ iż [...] GórnDworz K3v.

»za naszej, m(oj)ej pamięci« = memoria nostra (Abl.) Modrz [szyk 22:3] (22:3): KromRozm I Dv, L; KromRozm III Av, C6v; RejWiz 51v; ODrowąż ſławny/ ten sſzedł/ zá náſzey pámięći RejZwierz 51v; BielKron 230v, 274v, 439v, 448v; RejAp 58v, 59v; RejZwierc 38, 40, 185 [2 r.], 255; przypomnię tu krociucżko co ſię zá moiey pámięći ná Podláſzu nad świętemi Ewánieliami od tákiego mędrcá zſtało. BudNT przedm b7; ModrzBaz 79v, 127v, 132v; KochPieś 28; JanNKar B; ZA méy iuż pámięći, v wſzyſtkich Królów Polſkich dom W.M. był w wielkiéy miłośći SarnStat 478; SkarKazSej 693b.

»za świeżej pamięci« = niedawno (2): A ſnadz zá ſwieżey pámięći Co dziwow czynili ſwięći RejRozpr B3; RejZwierc 255.

Szereg: »za czasow a pamięci« (1): Co ſie to okazáło [...] iuż y zá cżáſow á pámięći náſzey. RejAp 58v. ~

»nad pamięć ludzką« = jak nikt żyjący nie pamięta (1): W ten cżás Kometá wielka byłá/ kthora trwáłá bliſko dwu mieſiącu [...]: známionowáłá ſuſzą wielką/ ktora zá niey byłá nád pámięć ludzką. BielKron 422v.

»w pamięci ludzkiej« = jak długo ludzie pamiętają (1): ták ich ſrogo bez odporu ſplundrował/ y zwoiował/ iż co nigdy w pámięći ludzkiey przed tym ſię nie tráfiło/ przez ſto tyſięcy ludzi [...] wyprowádził. StryjKron 747.

4. To, że ludzie pamiętają o tym, kogo a. czego już nie ma; wspomnienie; sława; memoria HistAl, Vulg, Mącz, PolAnt, Modrz, JanPrzyw, JanStat, Cn; recordatio JanStat, Cn (293): Potym [Jonatan] z wielką pochwałą pámięći vmárł BielKron 88; BiałKat 278v; Tych co zmárli/ nic nigdźiéy nie zoſtánie. Iuż kto ſie doſtał w łódkę Charonową/ Niemáſz go/ zginął z pámięćią/ y z głową. GórnTroas 30; Tą [cnotą] on możny Pſálmodźiey [...] Trwa w pámięć póki Słońce świeći nie obrány. RybGęśli D4; GosłCast 9.

pamięć czego (18): RejPs 42v; Fortunna pámyęć Pánye wyelkyey thwey dobroći/ W ſercu y w vſcyech ludzkich wyecżnye ſie nye ſkroći LubPs ee6v, hh5; Leop Ps 144/7; KuczbKat 270; Pátrzże iáko to Trádycyą y Ceremonią nieiáką pięknie wyráżono/ áby tym lepiey pámięć tich dobrodźieyſtw w vmyślech ludzkich przebywáłá. WujJud 42; PaprPan Ee3v; A niech nigdy v ćiebie nie będę práwdźiwy/ Ieśli ná brodźie tákiéy nie wypráwię ſztuki/ Ze ná wieki ponieśie pámięć moiéy ruki. KochBr 153; KołakSzczęśl B4v; SarnStat 998. Cf Frazy, Zwroty.

pamięć od kogo (1): Bernath Pretwic Stároſtá Barſki pámięći od nas wſzech Polakow y ſławy godny BielKron 424v.

pamięć komu (1): S cżego Bogu chwałá będzie/ Y Kſiążętom pámięć, wſzędzie. GliczKsiąż Av.

pamięć o kim (2): przeto też o nim [Tytusie] pamięć tak sławna ieſt/ iako Domicianowa brzidliwa. KwiatKsiąż G2. Cf pamięć o kim ze zdaniem przydawkowym dopełniającym.

pamięć o kim ze zdaniem przydawkowym dopełniającym (1): O Heretykách dziśieyſzych/ ieſzcże ieſt świeża y żywa pámięć iż známi byli y od nas wyſzli SkarJedn A3v.

pamięć po kim (1): Sławę wiecżną á pamięć po ſobie miłuiąc/ Y wiele głoſow w Niebo zá ſobą wotuiąc. KołakCath A3v.

pamięć czyja [w tym: G sb i pron (28), pron poss (10), ai poss (1)] (39): RejPs 112v; RejJóz Q4; Záwżdy nyech ma Pan ná pyecży ty złe nyebożątká/ Iżby roſproſſoná byłá pámyęć ich do ſſcżątká LubPs Zv; KIedy mu Spártánowie ſłup wielki vlali/ Ná nim iego figurę złotą vdzyáłáli. Kazał gi wnet obálić/ mowiąc/ że zacnego / Nie táka pámięć ma być/ s ſłupu widomego. RejZwierz 38v, 38v marg, 42; (nagł) Bingium. (–) THo mieyſce ieſth/ gdzie ſie zbiegáią rzeki Renus y Náhezá/ trzymáło ſwoię pámięć y imię od národzenia Páná Kryſtuſá áż do tych cżáſow. BielKron 284v; KwiatKsiąż G2; RejPos 322; RejZwierc A2, A2v, 52v, 161; y dam ie ná pośiędzienie/ żeby niebyło pámięći ſynow Hammonowych miedzy narody [ut non memorentur filii Hammon inter gentes] BudBib Ez 25/10, Eccli 45/1; ModrzBaz [16]; KochPs 41, 63; Pámięć ſpráwiedliwego wbłogoſłáwieńſtwie/ á imię złośliwych ſprochnieie SkarŻyw A5v, 374. Cf Frazy, Wyrażenie przyimkowe, W przen: Zwrot.

G sg w funkcji przydawki dopełniaczowej: »[jakiej] pamięci« (4): BiałKaz L3v; Wam wolno dáć y niemym rybóm głos łábęći/ O Pánny/ o Iowiſzów/ o pięknéy pamięći Cny narodźie. KochMuza 26. Cf »święta pamięć«, »wieczna pamięć«.

W porównaniu (1): á roſciągáliſcie nań páſzcżeki ſwoie/ będąc ſámi [...] ſyny łżywymi/ kthorych iáko wiátr pámieć będzye roſproſzoná. RejPos 322.

W charakterystycznych połączeniach: pamięć fortunna, godna, łaskawa, nędzna, piękna, wielka, zła; pamięć chwały, cudów, dobroci, dobrodziejstw(a) (2), domu, klejnotu, poświęcenia, sprawiedliwego, świętobliwego majestatu, wdzięczności, zacnego, zacności; pamięć książętom; pamięć się nie skroci; pochwała pamięci; pamięci nadstawić, pragnąć, życzyć; uczynić cześć pamięci; pamięć mieć na pieczy, miłować, nieść za sobą, odnawiać (odnowić) (2), oświęcić, ozdobić, ponieść, trzymać, wyprawować, wyznawać, zjednać (2); mieć pamięć [czego]; pamięcią nagrodzić.

Frazy: »nie masz, nie będzie pamięci« [w tym: komu (2), czyjej (1); u kogo (1)] = non est memoria PolAnt (2:1): byłem iáko mąż bez śiły. [...] iáko zábići ſpiący w grobie/ których niemáſz pámięći [quorum non recordatus es] BudBib Ps 87/5[6]; Niemáſz pámięći pierwſzym/ á (tákież) y potomnym ktore [!] będą. Nie będzie im pámięći v onych ktorzy będą potym. BudBib Eccle 1/11.

»pamięć słynie« [w tym: czego (1), czyja (1)] (2): Sſtałem ſye práwye yáko cyeń ktory prętko ginye/ [...] Także y nędzna pámyęć ma nye długo thu ſłynye. LubPs Zv; SkarŻyw 422.

»pamięć trwa (a. może trwać)« [w tym: czego (1), czyja (1)] [szyk zmienny] (2): RejPs 73; Pámięć twoiá w iéy ſercu záwżdy będźie trwáłá/ Póki teſkliwa duſzá nieodbieży ćiáłá. KochFr 70.

»pamięć nie umrze (a. umrzeć nie może)« [w tym: czego (1), czyja (1)] (2): ktorzy [przodkowie naszy] ieſzcże y dziś/ prze ſwe zacne á poważne ſpráwy/ iáko żywi miedzy námi ſłyną/ á pámięć ich nigdy vmrzeć nie może. RejZwierc 18v; KołakSzczęśl C3v.

»pamięć [czyja] zachowywana jest« (1): pámięć ich záchowywána byłá pozoſtáłym po nich potomkom. WujJudConf 200v.

»pamięć (za)ginie (a. zaginąć może)« [w tym: czyja (3)] = o kimś się zapomina (zapomni); memoria intercidit Mącz (4): RejPs 148v; Mącz 29b; KochPs 13; ktorzy [poganie] ludzie mężne y záſłużone rzecżypoſpolitey áby ich pámięć nieginęłá/ obrázy/ piſmy / y ſławieniem potomkom podáwáli. SkarŻyw A5v.

»w zapomnienie dana jest pamięć [czyja]« (1): vmárli nie dáley niewiedzą áni máią więcey odpłáty/ bo w zápomnienie daná ieſt pámięć ich. BielKron 81v.

»pamięć (z)ostanie (a. zostawa)« [w tym: czego (3), czyja (1)] (5): RejPs 44v; LubPs V6; A ieſli kto w złey ſławie márnie s ſwiátá zginie/ Y pámięć zła zoſtánie y niebo precż minie. RejWiz 75v; BielKron 333v; Ale Smyſł ieſt ſprawcą Ludzkiego przyrodzenia/ ieſt theż wiecżny y nieśmiertelny/ bo iego pámięć wiecżnie zoſtáwa ná świećie. BielSpr b3v.

Zwroty: »mie(wa)ć pamięć« [szyk zmienny] (5): Też to wiecżey ſpichy ſtroył Kedy tam ty Foſky broył Aby miał na Swiecże pamieċ RejKup aa8v; RejWiz 91v; RejZwierz 38v; RybGęśli D3v; SkarKazSej 657b.

»pamięć (u)czynić, narzędzie, sprawić« [w tym: czego (1)] [szyk zmienny] (10:1:1): BierEz F2v; LubPs Z4v; RejWiz 3; RejZwierz 44v; A tyś ſwych ſpraw ktoreć miáły wiecżną pámięć vcżynić w popiele zagrzebionych odbieżał RejZwierc 161, B2v, 23, 23v, 161v; BielSpr b3v; BiałKaz I2v; Chcąc też by táką pámięć thu vcżynił ſobie/ Coby Krolowie wiecżnie trzymáli przy ſobie. Zá Herb kroleſtwu temu thu Orłá zoſtáwił PaprPan Dd.

»pamięć (po sobie) zostawić (a. zostawować)« [w tym: czego (1)] (4): Prorok opowieda iż pan náſz nam wſſem łáſkáwą pámięć poſobie zoſtáwił wnáukách zakonu ſwego RejPs 165v; SkarŻyw 358; Sławę tylko á pámięć tu ná wiecżne látá zoſtáwuiąc/ z ſtolicą zácnym Succeſorom/ A ſámá poſtępuię ku Niebieſkim chorom. KołakCath A3v; JanNKar Cv.

»w pamięci zostawić« (1): Prodere litteris, prodere memoriae, Popiſáć potomkóm W ſwiętey pámięćy zoſtáwyć. Mącz 92d.

Wyrażenia: »długa pamięć« (3): Thylko proſzę moich miłośćiwych pánow áby tho odemnie W.W. iáko od życżliwego ſławy y długiey pámięći W.W. wdzięcżnie przyięto było RejZwierc A2v, A2; SarnStat 1210.

»dobra, znamienita pamięć« [szyk 2:1] (2:1): HistAl A6v; Bo kto ſie złe záchowa/ złą też ſławę miewa/ A kto dobrze dobrą też záwżdy pámięć miewa. RejZwierz 38v; Tą [cnotą] Cocles moſtobronny/ tą Curtius y tą Regulus má bezſęnny [!] pámięć známienitą. RybGęśli D3v.

»pamięci godny« = memorabilis Modrz, Calep; memoratus PolAnt, memorandus Modrz [szyk 37:16] (53): A on mu dáł na to iście pamięci godną odpowiedź MurzHist P2; LubPs kt, N6v, P4v, X2v, ee4v; I piſał náprzećiwko poſtánowieniu tego Papieża/ wáſz ieden Biſkup/ ſlowá godne pámięći KrowObr 105v; RejZwierz 1, 114; BibRadz *4v; BielKron 333v, 375, 415, 421v, 424v; SarnUzn B6v; Hiſthoria pámięći godna kthora ſye prawdziwie przytreſiłá w Landzye Mieſcye Niemieckim HistLan A2v; RejZwierc 252v; RejPosWstaw 41v; BudBib b, Esth 9/28; BiałKaz L3; StryjWjaz kt; CzechRozm 97; A godnieyſze pámięći zacne ſpráwy iego/ Niż Artochmeſá z woyſká Xerxeſá możnego. PaprPan Cc2, A4, B3, V2, Ee2; Wiecżney pámięći godna rzecż ieſt [memorandum est]/ á ku wſpominániu żáłoſny przykład Włádźisłáwá Krolá Węgierſkiego ModrzBaz 21v, 89v; SkarJedn A5; StryjKron 406 [2 r.], 477, 752, 782; NiemObr 81, 142, 168; GórnRozm D3v; Azaſz niegodzien wietznei pamieci Zbigniew Oſolinſki PaprUp K3v, D, F4, I; Calep 651a; WujNT 93; SarnStat 106, 1036, 1056, 1185; SiebRozmyśl E2; PowodPr 11.

»nieśmiertelna pamięć« (1): od tey ſwiętey cnoty [...] cień zálátuie/ y tu ieſzcże zá żywotá y po ſmierci. A ſnadź ieſzcże máło nie więczey po ſmierći káżdemu ſwemu cżyniąc nieſmiertelną pamięć. RejZwierc 23.

»sławna (jest) pamięć« = clara memoria Modrz [szyk 5:1] (6): BibRadz *4v; O ktorą [poczciwość] ią [Lukrecję] przypráwił krolewic wſzetecżny/ Iey ſprawił ſławną pámięć/ ſobie vpad wiecżny. RejZwierz 44v, 114; KwiatKsiąż G2; RejPos 321v; ModrzBaz [16].

»świeża pamięć« (1): SkarJedn A3v cf pamięć o kim ze zdaniem przydawkowym dopełniającym.

»święta pamięć« [w tym: świętej pamięci (1)] (4): Mącz 92d; O ſwiętey pámięći ſłowá/ á mieliby ie ſobie mocarze ſwiátá tego piſáć nád łoſzki ſwemi RejZwierc 50; Vczyń cześć powinną z chęći/ Iego naświętſzéy pámięći. KochPs 41; StryjKron 752.

»wieczna (jest) pamięć« [w tym: wiecznej pamięci (1)] [szyk 26:8] (34): Ezop zá tę łaſkę wdzięcżną/ Vcżynił mu pámięć wiecżną: Báśni wſzyſtki ktore ſkłádał/ Kreſuſowi ie przypiſał. BierEz F2v; Stroyze radzęć dobrą ſlawę ſobie Ktora by tu po tobie zoſtała Wiecżną pamięć twoię odnawiała RejJóz Q4; LubPs kt, V6, Z4v; BibRadz *4v; SarnUzn B6v; RejZwierc 23v, 52 marg, 161 [2 r.], Aaa4, Bbbv; BielSpr b3v; BiałKaz I2v, L3; PaprPan V2; ModrzBaz 21v; KochPs 63; iey krotki żywot wiecżną ſię pámięćią w mym piſaniu nágrodzi SkarŻyw 198, 358; StryjKron 782; GórnRozm D3v; PaprUp F4, K3v; wſzyſtko to ſą śmiertelne rzecży/ ktorych dumy Poeckie nie máią ná piecży. Wiecżney pámięći prágną/ wiekom zábiegáią RybGęśli B3; SarnStat 79, 106, 863, 1036, 1056, 1185, 1207; SkarKazSej 657b.

»zacna (jest) pamięć« (2): RejPos 321v; A toli odnieśli Polſcy Krolowie słuſzną miárkowánia wewſzem ſwego y cnoty ſwey zapłátę/ á przetoż y teraz sławna á zacna ieſt ich pámięć [clara eorum memoria]/ y káżdemu wdźięcżna/ w vśćiech ludzkich záwżdy brzmi/ y nápotym nigdy niebędźie zámilcżána. ModrzBaz [16].

»zaszła pamięć« (1): Memoriam intermortuam renovare, Záſzłą pámięć odnowić. Mącz 232d.

»pamięć żywa« [szyk 2:1] (3): Ktora [sława poczciwa] cżyni káżdemu wiecżnie pámięć żywą. RejWiz 3, 91v; SkarJedn A3v.

Szeregi: »chwała i pamięć« (3): GliczKsiąż Av; LubPs hh5; ziednał ſobie v każdego chwałę y ſławną pamięć BibRadz *4v.

»nieśmiertelność i pamięć« (1): y przez nię [mądrość] mieć będę nieśmiertelność y pámięć wieczną. SkarKazSej 657v.

»powaga i pamięć« (1): IScie zacne á wielkiey powagi y pámięći godne w thym Pſalmie ſie proroctwo zámyka o kroleſthwie Páná Kriſtuſowym. LubPs P4v.

»pamięć, (a, i) sława« [szyk 8:3] (11): BielKron 424v; Poććiwy iáko ſobie ma pámięć á dobrą ſławę cżynić. RejZwierc B2v, A2v, 161v; BielSpr b3v; Godni rowney pámięći ſławy obá z brátem. PaprPan Ee2; StryjKron 752; KołakCath A3v [2 r.]; KołakSzczęśl C3v; SarnStat 79.

»pamięć i uważanie (a. uważenie)« [szyk 1:1] (2): Słowá godne pámięći/ y vważánia/ ktorymi K.A. zgánił wſzytkie wywody/ onych dawnych Oycow NiemObr 142; PowodPr 11.

Wyrażenie przyimkowe: »ku [czyjej] pamięci« (1):
~ Szereg: »ku sławie i pamięci« (1): áby tá twoiá zácżęta w dobrych á pocżćiwych ſpráwach młodość/ roſłá y kwitnęłá w tobye/ ku cżći pánu Bogu/ naprzod/ á potym ku pocyeſze ſławnemu narodowi twemu/ á ku dobrey ſławie y pámięći twoiey RejZwierz A3. ~
W przen (11): A káżdy ſthan który chce mieć wiecżny ſłup ſwey pámięći/ niechże go wykuie s cnot RejZwierc 52v; pámięć niezbożnych prętko ſię wśmierdnie. SkarŻyw 374.
Zwrot: »pamięć zgładzić (a. wygładzić, a. wygładzać), zetrzeć, wykorzenić, zamazać, zgasić« [w tym: czyją (8), czego (1)] [szyk zmienny] (4:2:1:1:1): ſtára ſie áby wykorzenił pámięć ich náziemi RejPs 50, 44v; Ktorzy [poganie] on wyerny naród Iákobow pożárli/ A ſrodze ſie do końcá yuż nań thák vpárli/ Aby myeyſce y pamyęć yego wyecżnye ſtárli. LubPs S2v; Práwie chcą z wiernych twoich iuż y duſzę wyſtráſzyć/ Chwałę kościołá twego y pámięć iego zgáśić LubPs hh5, Y3; zgłádzę pámięć Amálechá s ſwiátá BielKron 31v; KochPs 47, 168; Pierwey rzeki k Twym źrzodłom záś náwſtecz ſię liną/ Niż náſz Homer/ y iego Rápſodiae zginą. [...] Y inni [poeci] ktorych pámięć zámáżą te látá/ Co też koniec przynioſą iuż więc złego świátá. RybGęśli B3.
α. G sg w funkcji tytułu pośmiertnego: »[jakiej] pamięci« (133):
Wyrażenia: »chwalebnej pamięci« (2): iż około wykładu przywileiá Alexándrowégo chwalebnéy pámięći Stryiá náſzégo/ między niémi rózné rozumienié było SarnStat 1005, 1003.

»dobrej pamięci« = bonae memoriae JanStat (10): ZapWar 1513 nr 2063; OpecŻyw przedm C3; zwłaſzcża yż ten żołtarz naprzod był wyłożon na żądanie iey miłoſci matki/ wielmożney theż dobrey pamięci paniey Katharzyny na ten cżas Woiewodziney Pożnańskiey WróbŻołtGlab A2, A2 [2 r.]; KrowObr 31 [2 r.]; LeovPrzep b; BudBib b; ſłuſzny zwycżay który był chowan zá czáſu dobréy pámięći Witowdá wielkiégo Kśiążęćiá Litewſkiégo/ [...] niech będźie chowan SarnStat 1078.

»pamięci nieśmiertelnej« [szyk 1:1] (2): Nie tymći ſtárzy oni Monárchowie/ Ceſárze/ y Krolowie/ [...] á oſobliwie Sygmunt on pirwſzy świętey á nieśmiertelney pámięći Oćiec Iego Krolewſkiey Miłośći/ ſławy v wſzego świátá nábywáli WujJud 16v; JanNKar Bv.

»sławnej (a. przesławnej) pamięci« [w tym: z wyrazem określanym w interpozycji (1)] = felicis memoriae JanStat, JanPrzyw; piae memoriae JanStat (40): Diar 65; GliczKsiąż L6v, L7; GroicPorz e4v; Kárzeł ſławney pámięći Ceſarz Krześćiáńſki. RejZwierz 1; BielKron 345v; GórnDworz R2, Gg4; GrzepGeom L; KwiatOpis B4v; BudBib b; BudBibKaw A2v; Tegoż Roku Ian łaſki ſławney pámięći práwy Oyczyc Oyczyzny Arcybiſkup Gnieznienſki vmárł StryjKron 757, A6, 288 [2 r.]; iż zá ſławney ſtárych Krolow Polſkich pámięći/ [...] záwżdy wolność tá káżdemu záchowána byłá CzechEp 12, 406; CzechEpPOrz **; ReszPrz 12; KołakCath kt, A3; WysKaz )?(3; którą źiemię/ ácz przeſławnéy pámięći Król Kázimiérz Dźiad náſz [...]/ od Korony Polſkiéy [...] odiętą mieć chćiał SarnStat 1187, *4, 6, 13, 100, 164 (17).

»pamięci świeżej« = niedawno zmarły (1): Człowiek ón wielki/ pámięći świéżéy/ [...] Ibráim Báſzá/ nigdy/ póki żyw był/ zápomnieć tego niemógł/ że ſie z oycá krześćiániná rodźił OrzJan 36.

»świętej pamięci« [w tym: o królach polskich (65)] = divae memoriae JanPrzyw, JanStat; piae memoriae JanPrzyw; bonae a. divinae a. felicis a. sanctae memoriae, felicis recordationis JanStat [szyk 66:4] (70): GroicPorz bbv; BielKron [3323]; OrzQuin G4v; GórnDworz B8; WujJud 16v; Kazánie ná pogrzebie Swiętey pámięći Zacnego Sigmuntá Auguſtá BiałKaz kt, Iv, I4 [2 r.], L3v, M3v; Táki był on święty Krol IANuſz Zygmunt w Węgrzech/ á tu v nas on wiecżney ſławy godny PAN/ świętey pámięći Pan MIKołay Rádziwił Ołycſkie y Nieświſkie Kśiążę BudNT przedm a4v; ModrzBaz kt; StryjKron 757, 782; ActReg 40, 106, 116; KochCz A2v; Nie będźie [cesarz turecki] [...] ták ſzalony nigdy/ áby opuśćić miał mieyſce/ y czás ták pogodny/ iákiégo nigdy przedtym nie miał áni Amurathes przeciw ſtryiowi/ áni Mahomet przećiw oycu pámięći świętéy [...] wáſzéy kró: M. OrzJan 77, 90; wźięli naprzod ná to dozwolenie y przeżegnánie od Grzegorzá XIII. świętey pámięći Papieżá WujNT przedm 3; JanNKar D2; Sądy Ziemſkié niech będą ſądzoné z Kśiąg Státutów Królá Káźimiérzá świętéy pámięći SarnStat 911, *8, 11, 12, 13, 53 (40); náoſtátek y świętey pámięći Krolowi Stephánowi/ nie ćięſzko było przez cáłe trzy látá Moſkiewſką ziemię woiowáć VotSzl B, B4v, C2v, C3, C3v, C4v; SapEpit Bv.

»wiecznej pamięci« [szyk 4:1] (5): Czáſu niemam po temu/ ábym wiecznéy pámięći Męże godné zwyćięſtwá onego/ tu przed wámi teraz wſpomináć miał OrzQuin Rv, Rv; [posyłam] kart piſánych kilká pozoſtáłych onégo pámięći wiecznéy Kochánowſkiégo Ianá/ któré ieſcze dotąd świátá niewidźiáły. KochFragJan 3; JanNKar A2v; TO maſz Stephaná Rycerzá godnego, Wieczney pámięći Krolá wlaecznego [!]. KlonKr F3v.

»zacnej (a. przezacnej) pamięci« (4): czáſu tegoż Alexándrá y Zygmuntá przezacnéy pámięći Oycá náſzégo Królów Polſkich SarnStat 1060 [idem 1189], 1186, 1189; że po ześćiu z tego świátá brátá mego nieboſzczyk Zacney Pámięći Iego M. Pan Stániſlaw Stárzechowſki Podkomorzy Ziemie Lwowſkiey/ piſmá y kśięgi iego ná ſwoy dozor y opiekę wźiął SzarzRytJSzarz nlb 2.

Szereg: »pamięci i sławy« (1): Z czym iákom ſie przed onym wiecznéy pámięći y nieśmiertelnéy ſławy Królem Wielkim Stephanem [...] vſtnie y liſtownie opowiádał: wiele tákich co o tym wiedzą JanNKar A2v.
5. Coś, co powstało w celu upamiętnienia czegoś lub co służy do zapamiętania; memoria PolAnt, JanStat, Cn; monumentum (monimentum), memoraculum Cn (16):

pamięć czego (1): A iać/ w twym kośćiele/ dam z ofiarą dźięki/ Pámięć wiekom/ twoiey lutośćiwey ręki. GrabowSet R3.

Ze zdaniem przydawkowym dopełniającym (1): GrabowSet Lv cf Zwrot.

Zwrot: »pamięć dać [komu]« [szyk zmienny] (2): Przy lutniey rym śpiewáiąc/ Pámięć dam świátu temu/ Ze ſerce me vfáiąc/ Lálkę odnioſło GrabowSet Lv, R3.
a. O rzeczach, śladach materialnych (7):
Fraza: »aby [czyja] pamięć namniejsza nie została« (1): Borboniuſzowe wſzyćki dobrá pobrano obdárzenia álbo ápáraty kazał [król] wyrzućić w Luteciey/ áby iego pámięć namnieyſza niezoſtáłá BielKron 205.
α. O budowlach (6): Więc ſobie thu ná ſtárość dopiro groby kuią/ álábáſtry/ mármury/ y inſze rozlicżne kámienie łamią [...]/ y mnimáią áby onych ſwych nikcżemnych á záziębłych cżáſow á żywotow mieli tą pámięcią nádſtáwić. RejZwierc 161.

pamięć czego (2): KochTr 14; (nagł) Nagrobek Piotrowi. (–) PAmięć myśliſtwá twego/ Pietrze vćieſzony/ Stoię tu ſłup kámiennynKochFr 119.

pamięć czyja [= o kim] (1): O nędznaſz to pámięć twoiá/ á pátrz długolić trwáć może RejZwierc 161.

pamięć czyja [= przez kogo wzniesiona] (2): BudBib Is 57/7; Na brzegu prędkiéy Dźwiny Cérkieẃ byłá bliſku Witułtowych rąk pámięć KochJez B3.

Szereg: »pamięć i znak« (1): Póki ieſzcze kámienny w polu ſłup nie ſtoię. Leiąc ledwie nie krwáwy płácz przez marmór żywy/ Zalu ćięſzkiégo pámięć/ y znák nieſzczęśliwy. KochTr 14.
b. O słowach, pismach (6):

pamięć czego (2): Abowiem zaprawdę piſmo á Xięgi ſą pewną rozmaitych rzecży pamięcią KwiatKsiąż Hv; SarnStat 1087.

pamięć o czym (3): [między królem i zakonem] wſzyſtki niezgody [...] máią bydź vſpokoioné: áni o nich ná potym żadna zmiánká y pámięć [...] niema bydź miáná SarnStat 1068, 1109. Cf Zwrot.

Zwrot: »[o czym] pamięć na potym zostawić« (1): O cżym Hiſtorykowie ſzyroką pámięć ná potym potomſtwu náſzemu zoſtáwili RejZwierc 185.
Szereg: »zmianka (zmienka) i (albo) pamięć« = mentio aut memoria JanStat (3): y ná potym o nich [sporach] żadna zmienká y pámięć bydź niema w ſkárgách/ w vrągániu przed drugiémi oſobámi SarnStat 1109, 1068, 1087.
α. Napis nagrobny (1): Przynamniey ćiáło vcżćiwie w grob włożćie/ A ná nim ſmutną tę pámięć położćie [...] TV LEZY [...] ON STEPHAN z SZOMLA, BATORY RZECZONY. GrochKal 20.
c. O świętach (1): Y będzie dzień ten v was pámięćią [Et erit dies iste vobis ad memoriam] á święcić iy/ będziećie (zá) święto Iehowy BudBib Ex 12/14.
[Zwrot: »obchodzić [czyją] pamięć«: O owym czasie, gdy kościół obchodzi Trzech Mędrców pamięć RybWiersze 14.]
6. Świadomość tego, co się robi lub co się dzieje; przytomność; memoria HistAl, Mącz; mens Vulg, Mącz (32): byłá tey pámięći/ iż lecąc do zyemie rękoma ſie zákrywáłá/ áby ktorey cżęśći ciáłá nágiego nie vkazáłá BielKron 127.

pamięć czyja (1): Komu ſerce ſpętáne/ álbo pámięći Zgubá moiey pomoże? KochOdpr Dv.

Zwroty: »od pamięci odeść, odchodzić, odstąpić, odeszcie (odeście); z pamięci odchodzić« = de memoria immutari HistAl; excessus mentis Vulg; mentem et memoriam amittere Mącz [szyk zmienny] (6:2:2:3;1): ono kichanie ieſt dobre temu komu ieſt ſwiętego walantego niemocz/ albo kto od pamięci odeydzie. FalZioł I 125a, ‡2c, V 51, 51v; RejPs 125; RejKup e7, cc6v; iż Amátiſt [...] nie dopuſzcża tego kto gi noſi s pámięći odchodzić HistAl G3; á przetoż po they trwodze ocućiwſzy ſię/ y z onego odeśćia od pámięći/ á po tákim ſtráchu/ winowałem rozum ſwoy BibRadz Esdr 12/3; Mącz 225c; RejAp 73; bo więc widamy drugie iż ſie ták zácżtą álbo zámyſlą że y od pámięći odchodzą á omdlewáią RejZwierc 12; SkarŻyw 293; WerGośc 236.

»przyść ku pamięci« = odzyskać przytomność (1): Przed ſie oni zonego przeſtráchu przyſſedwſſy ku pámięći nic nieomieſkawáli pobudzáć znowu gniew iego RejPs 116.

»pamięci zbyć« (1): A w téy zbytniéy teſknicy przyſzedł do ſkonánia Pámięći y śił zbywſzy KochPam 88.

Wyrażenie: »pamięć nieodeszła« (1): Zaſię gdy ſą przy takiey vrinie dobre inſze znaki/ iako ſiłá nievpadła/ oddech wolny/ ſpanie/ pamięć nieodeſzła, iedzenie. Taka vrina nicz złego nievkazuie. FalZioł V 4.
Szereg: »baczność ni pamięć« (1): Wſzák iáwnie w káżdym widaſz kiedy łeb záleie/ [...] Iuż tám żadney bácżnośći ni żadney pámięći RejWiz 30.
Wyrażenia przyimkowe: »bez pamięci« = bez przytomności (3): czos ſie iey w głowie kręći Tak ći chodzy by ſzalona/ a prawie beż pamięći RejJóz C5; RejWiz 4, 155.

»bez pamięci« = bez umiaru i opanowania (2): zá iego ſtáło ſię to winą: Mogąc do domu wcżás iść/ nie pić bez pámięći KlonWor 70.

~ Szereg: »oślep i bez pamięci« (1): niech ſie [cesarz turecki] iáko chce ták ſczęſnym rzeczy powodem oślep y bez pámięći vnośi OrzJan 81. ~

»od pamięci« (1): Barzo mi [Józef] zakrąćił głową a dzywnie mi ſie w niey kręći Prawie cżaſem od pamięći RejJóz D4.

»z pamięcią« = w przytomności, jasności umysłu (4): HistLan E; Day nam oſtátniey godźiny/ gdy z tego świátá poydźiemy/ z pámięćią dobre ſpráwienie/ w prawdźiwey Wierze ſkonánie ArtKanc M19v.

~ Wyrażenie: »z dobrą pamięcią« (2): HistLan Ev; y náleźli człowieká onego od ktorego wyſzli czárći/ śiedzącego/ vbránego/ y z dobrą pámięćią [ac sana mente] v nog iego WujNT Luc 8/35.
Szereg: »z pamięcią i z rozsądkiem« (1): Aby z dobrą pámięcią y s ſłuſznym rozſądkiem/ Vmiał dom ſwoy roſpráwić ſtátecżnym porządkiem. HistLan Ev. ~

»z pamięcią« = uważnie (2): ále ſprawce máią im ſercá dodáwáć/ á vpomináć ie áby fobie śmiele pocżynáli: prędko ſtrzelbę nábijáli/ spámięćią/ kámienie miotáli BielSpr 64; Ale Synwagá miedzy wſzyſtkiemi naſpráwiedliwſza/ kto nią spámięćią waży. Strum Bv.

7. Zapis tego, o czym należy pamiętać (11): Pugillaris, [...] Woskowe álbo kamienne xiąſzki które dla nácechowánia pámięći nośimy Mącz 330a, 438a; GostGosp 8.

pamięć czego (1): Pamiecz Pyotrowy Livbomirskiemv roskazania Krola Iego M. kv Krolowey Wengerskiey LibLeg 10/113v.

pamięć do czego (1): Pámięć do Szkut porządnego łádunku. GostGosp 88.

pamięć komu, czemu [= dla kogo przeznaczona] (3): LibLeg 10/113v; TV niemáſz nic innego/ iedno bácżnemu rozſądkowi pámięć GostGosp 1, 6.

pamięć na co (1): A miedzy innemi rozchody/ ná ſolny rozchod ma bydź pámięć GostGosp 16.

pamięć czyja [= dla kogo przeznaczona] (2): O czym maſz wysſzéy o pámięći Sędźiégo. SarnStat 791, 789.

W połączeniu z przymiotnikiem odrzeczownikowym [= o czym] (1): Pámięć cżynſzowa. O ś. Marcinie cżynſz ma bydź odbieran GostGosp 70.

Szereg: »nauka i pamięć« (1): Náuká Vrzędnikowi/ y pámięć/ ktorą ma cżęſto cżytáć/ y ták długo áżby to wſzyſtko pámiętał y cżynił. GostGosp 6.
8. W Starym Testamencie część darów ofiarnych, tzw. „ofiara przypomnienia”, czyli w szczególny sposób przyrządzona i spalona ofiara z pokarmów; memoriale PolAnt [czego] (2): Y przynieſieſz obiátę ſtych (rzecży) vcżynioną Iehowie/ [...] Y weźmie ofiárownik zoney obiáty pámięć iey/ y ſpali na ołtarzu BudBib Lev 2/9, Lev 2/2.
9. [Rodzaj pierścionka: pierścionki 4 złote to jest sygnecik, pamięć i 2 z białymi główkami InwMieszcz 1599 nr 304.]
*** Bez wystarczającego kontekstu (10): Murm 48; Mymer1 22v; BartBydg 89; Memoriale, pro Monumento, Znák pámiątki cziyey/ też pámięć. Mącz 215b, 215a, c, 227c, 382a; Calag 216b; Calep 650b.

Cf NIEPAMIĘĆ, PAMIĄTKA, PAMIĘTA, PAMIĘTANIE

MP