Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PIĘTR

Następne hasło: PIĘTROWAĆ »

PIĘTRO (60) sb

piętro, przętro n (43) piętr, przętr m (16); m LibMal, Mącz (8), Calep (3), GostGosp, SarnStat; n : m BartBydg (2:2); m a. n ModrzBaz (1).

piętro (42), przętr (11), piętr (5), przętro (1), piętro a. piętr (1); piętro Murm, Mymer¹, BartBydg (2), RejWiz (2), Leop, RejZwierz (2), BibRadz (2), Mącz (2), GórnDworz, RejPos, GrzegŚm, BudBib (7), Strum (14), SkarŻyw, WujNT (4); przętr BartBydg, LibMal, GostGosp, Mącz (8); piętr BartBydg, Calep (3), SarnStat; przętro KlonFlis; piętro a. piętr ModrzBaz.

o jasne.

Fleksja

	sg	pl
N	piętr, piętro	piętra, przętry
G	piętra, przętru	pięter
A	piętro, przętr	piętra, piętry
I	piętrem	piętry
L	piętrze	piętrach

sg N piętr (7), piętro (6). ◊ G piętra (12), przętru (1). ◊ A piętro (9), przętr (3). ◊ I piętrem (1). ◊ L piętrze (2). ◊ pl N piętra (4), przętry (3). ◊ G pięter (1). ◊ A piętra (8), piętry (1). ◊ I piętry (1). ◊ L piętrach (1).

Sł stp, Cn: piętro, przętro, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Górna kondygnacja budynku (33)
- Przen (3)
- a. Kondygnacja w arce Noego (4)
2. Strop, dach (8)
3. Podłoga (3)
4. Próg piętrzący wodę (15)
- a. Żeremia bobrów (1)
5. Ława w łodzi (1)

1. Górna kondygnacja budynku; galeria, taras; contignatio PolAnt, Mącz, Modrz, Calep, Cn; solarium BartBydg, PolAnt; interceptale BartBydg; tabulatum Mącz; coenaculum Vulg (33): BartBydg 75b, 145b, 146; LibMal 1550/151; RejWiz 56, 70v; Contignatio, Przętr/ piętro też zową niektórzi Mącz 455d; BudBib 3.Reg 6/5, Ez 41/12, 13, 14, 15; Siáno/ słomá/ y tákie páźdźierze/ áby w mieśćie bliſko tych mieysc gdźie ognie cżynią/ á zwłaſzcżá ná piętrách wyſokich/ nie były chowáne. ModrzBaz 83v; Calep 252a; Dla zgonin y plew ná oborze przętry máią bydź GostGosp 48; wſzedł Piotr ná gorę domu (marg) ná zwierzchnie piętro domu (–) modlić ſię WujNT Act 10/9, przedm 34; SarnStat 497; [gromada węgla [w] węgielnicy nad węglem, na przetrze drew gromada sosnowych InwMieszcz 1587 nr 278; Piętro/ aliás przętr/ et przętro/ Laquear, contignatio. Volck Qqq4, Qqq4, Vvv v].

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (7): Hinc dicimus in primo, secundo, tertio tabulato, Na pirwſzym wtorim trzecim przętrze Mącz 438b, 455d [2 r.]; GrzegŚm 27; Drugi raz cżárt ią aſz z trzećiego piętrá ná doł zrzućił. SkarŻyw 226; WujNT Act 20 arg, 20/9.

W charakterystycznych połączeniach: piętro domu, mieszkania, na oborze; piętro pierwsze, trzecie (6), wtore, wysokie; piętro budować, uczynić; z piętra skoczyć, spuścić, zrzucić.

Zwrot:»spaść z piętra« (3): GrzegŚm 27; młodźieniec imieniem Eutychus [...] ſpadł ná doł z trzećiego piętrá [cecedit de tertio coenaculo] WujNT Act 20/9, Act 20 arg.

Przen (3):

Zwrot: »z piętra [ = wyniośle] mowić« (3): CHociać ták s piętrá mowi/ ále wierz mi tego/ Nie zámieſzka dołożyć/ co ieſt przyſtoynego. RejZwierz 54v, 70v; GórnDworz E8v.

a. Kondygnacja w arce Noego (4): BibRadz I 4 marg, Gen 6/16; Mącz 465d; y drzwi ſkrzynie z boku iey vcżyniſz: piętrá ſpodnie/ wtore/ y trzećie vcżyniſz w niey BudBib Gen 6/16.

2. Strop, dach; laquear Vulg; tabulatum Mącz, Calep; lacunar Calep (8): Contabulo, Pokłádam tárćicami/ przętr czynię. Mącz 438b, 438b, 455d; iáko Lukaſz s. piſze/ iż áż przez piętro [per tegulas Vulg Luc 5/19] domowe muſieli go [paralityka] ſpuśćić z gori przed oblicżność Páńſką RejPos 233v; Calep 578a, 1044a; [Tabulatum Bne Przętr/ Przętro Mieyſce ktorędy kápie ArtNom H3].

Wyrażenie: »ode tła aż do piętra« (1): ode tlá do^mv áż do piętrá obił śćiány drzewem (cedrowym) BudBib 3.Reg 6/15.

Szereg: »strop abo piętro« (1): tramy domow náſſych Cedrowe/ ſthropy (ábo piętrá) náſſe Cypryſowe. Leop Cant 1/16.

3. Podłoga; pavimentum Murm, Mymer¹, BartBydg (3): Pauimentum eyn eſtrich ader fuſzbuͦne. Pyętro. Murm 132; Mymer¹ 31; BartBydg 109.

4. Próg piętrzący wodę (15): Vczyńże z tych deſzczek Piętrá w téy ſkrzyni/ obracáiąc deſzczki ná przék. Strum Kv; Drugié Piętro vłożyſz nád tym piętrem/ tákże ná wzwyż czwiérć łokćiá. Strum K2, Kv, K2 [4 r.], K2v [5 r.], M3, M3v.

W charakterystycznych połączeniach: piętro spodnie (2); piętro uczynić (2), ułożyć (2); piętro na palach.

a. Żeremia bobrów (1): Rybogony Bobr gdy ná brzegu wody/ Buduie przętrá y oſobne grody/ Z olſzyny ſobie cżyni indermáchy/ Y dźiwne gmáchy. KlonFlis E3v.

5. Ława w łodzi (1): Transtra, Láwy álbo przętry ná których ſiedzą żeglarze wiosły robiąc. Mącz 462d.

Synonimy: 1. gada, pokład; 2. taflowanie.

Cf CZTERPIĘTRY

DDJ