[zaloguj się]
[pdf]

PŁAKANIE (63) sb n

Oba a jasne; e pochylone.

Fleksja
sg pl
N płakanié płakaniå
G płakaniå
A płakani(e)
I płakanim, płakani(e)m
L płakaniu

sg N płakanié (18); -é (1), -(e) (17). ◊ G płakaniå (19). ◊ A płakani(e) (9). ◊ I płakanim (8), płakani(e)m (2); -im CzechEp; -im : -em SkarŻyw (5:1), SkarKaz (2:1). ◊ L płakaniu (6). ◊ pl N płakaniå (1).

Sł stp notuje, Cn s.v. płacz i płaczliwy, Linde w objaśnieniu s.v. płacz, płaczliwy.

1. Wylewanie łez spowodowane najczęściej żalem, smutkiem, rozpaczą, cierpieniem, wzruszeniem, a niekiedy bólem lub chorobą; fletus Mącz, Cn; lachrymae Mącz; planctus Vulg; collacrymatio, comploratio, comploratus, eiulatio, eiulatus, lacrymatio, lessus, plangor, ploratus, ulula Cn (62): TA niemocz [św. Walentego] cżęſto dzieciom poki z ſą: bywa/ ktorey niemoczy ty to znaki ſą. Naprzod/ cżęſte płakanie/ przez ſen lękanie/ wyſkanie/ rozgorewanie/ á k temu czuchnienie z vſt. FalZioł V 43; BielKom C8v; BielKron 114; Cocyrus. Piekielna rzeká/ a luctu dictus, od płákánia wezwána. Mącz 58c; SkarŻyw 200, 580; CzechEp 194; KTo kiedy miał ſłuſznieyſzą przyczynę płákánia? KochFrag 53; płákánie im/ iáko y pierwſzym/ pomocy nie przynieśie. SkarKaz 6a, 385a, 385b [4 r.].

płakanie nad kim, nad czym (4): GDy Pan I E Z V S mowi tey wdowie/ nie płácz: nie gáni áni zákázuie płákánia nád vmárłym. SkarKaz 385a, 385a marg, b, 638a.

płakanie z kim (1): ſmutne y płáczące ćieſzmy/ nie tylo ſłowy/ ále pomocą iáką możem/ płákánim z nimi/ iáko mowi Apoſtoł/ ćieſzmy ie. SkarKaz 385b.

płakanie czyje [w tym: pron poss (4), G sb i pron (3), ai poss (1)] (8): BierEz Q4v; Dawidowę pokutę y pokorę/ Sálomonowę mądrość/ Ezechiaſzowe płákánie/ Ioſuego ofiary/ [...] przed ocży nam ſtáwi zakon ſtáry y nowy. SkarŻyw A4v, 173, 262 marg; GórnTroas 55; SkarKaz 381b, 385b; PudłDydo Bv.

W tytułach dzieł (2): Płákánie ſwoie o dniu ſądnym takie nápiſał [św. Efrem]. De die iudicij lámentátio. SkarŻyw 120; Płákánie Ierem: 9. SkarKazSej 705b marg.

W połączeniach szeregowych (7): Dzis cij twoia prátzá ieſt pożytecżná/ plakanijé przyiemné/ wżdychanijé wdzięcżné/ żalowanijé doſytz dzialaiącé ij ocżyſciaiącé. OpecŻyw 191; Mącz 18a; SkarŻyw 114, 172, 291, 383; O byſmy nie vtracáli niewinnośći ktorą nam Chryſtus ná chrzćie dáie. [...] á do wtorego chrztu: nie z wody ále z płákánia y pokutowánia y ſpowiedźi ś. vtrat náſzych wetowáć vmieli SkarKaz 516b.

W przeciwstawieniach: »płakanie ... radość, śmieszki, wesele« (3): Niech ćierpi ćiáło/ ktore vżywáło roſkoſzy: ony długie śmieſzki/ niech ſię vſtáwicżnym płákánim nágradzáią SkarŻyw 140; Sieybá byłá w płákániu: á żniwo w weſelu. SkarKaz 639b, 639a.

Fraza: »płakanie ustało« (1): płákánie vſtáło: á żniwu y pożytkom końcá nie máſz. SkarKaz 639b.
Zwrot: »do płakania pobudzić« (1): [matka] oddáłá ią [Eufrazyję] oney ſtárſzey: y płácżąc á bijąc pierśi ſwoie odchodziłá/ wſzytkich do płákánia pobudziwſzy. SkarŻyw 224.
Wyrażenia: »gorzkie płakanie« (1): Pádniże przęd nogámi Bogá naywyżſzego/ [...] Słyſzał on twe nárzekánie/ Widział y gorzkie płákánie WisznTr 29.

»płakanie hojne« (1): Doznaż káżdy ná ſobie wzdychánia ſerdecżnego/ drudzy płákánia hoynego SkarŻyw A3v.

»ustawiczne płakanie« (2): Mącz 382c; Záłował ſię człowiek/ iż nędze ná tym świećie ćierpiąc/ poćiechy nie miał/ y w vſtáwicznym płákániu y wygnániu zoſtawał. SkarKaz 488b.

»wielkie płakanie« = planctus magnus Vulg [szyk 2:1] (3): [Nathanael] w płákániu wielkim/ prágnął y prośił o Meſyaſzá y viſzcżenie ſzcżeśliwych onych cżáſow/ ktorych przyść miał SkarŻyw 383, 581; WujNT Act 8/2.

»żałosne płakanie« (1): y wnowym zakonie nád Szcżepanem płácż wielki vcżynili: nierozumiey áby tám było żáłoſne płákánie: ále był tylo zacny á wielki/ nakłádem y ludzką wielkośćią ozdobiony/ pogrzeb. SkarŻyw [197].

Szeregi: »płakanie i łykanie« [szyk 1:1] (2): hoynieyſze łzy wylewáli y vgáśić ſię płákánim y łykánim niemogli/ ſerce do P. Bogá podnoſząc/ áby [...] duſzom ich miłośćiw być racżył SkarŻyw 263, 121.

»płakanie i łzy« (1): Płákánim y łzámi práwie vſtáwicżnymi/ modlitwy ſwoie polewáłá SkarŻyw 160.

»modlitwa i płakanie« (1): [św. Lucyjan] więtſzą cżęść żywotá ná modlitwie y płákániu trawił/ á błogoſłáwieńſtwá płácżących ſzukał. SkarŻyw 46. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»narzekanie, (i) płakanie« [szyk 2:1] (3): [św. Maryja z Egnijej] po kazániu chćiáłá nogi cáłowáć káznodzieiom: cżego gdy iey bronili/ cżyniłá wielkie nárzekánie y płákánie SkarŻyw 581; WisznTr 29; PudłDydo Bv. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»płakanie i pokuta« [szyk 2:2] (4): Anielſkie słowá wzruſzyły lud do pokuty y płákánia. SkarŻyw 557 marg, 173, 262 marg; SkarKaz 638a.

»skruszenie i płakanie« (1): Modlitwę iego [św. Ephrema] ſamá náuká rozrywáłá: w ktorey miáł wielki dar ſkruſzenia/ y płákánia. SkarŻyw 118.

»smutek i (a) płakanie« (3): Consenescere moerore et lachrymis, Od ſmutku á vſtáwicznego płákánia ſtárzeć ſie. Mącz 382c; SkarKaz 385a, b.

»wołanie i płakanie« (1): Zorobabel z Neemiaſzem/ [...] z dźiwnym weſelem/ y ludu wſzytkiego wołánim y płákánim/ on dom przez kápłany poświęcáli. SkarKaz 454a.

»wzdychanie, płakanie« (1): SkarŻyw A3v cf »płakanie hojne«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»płakanie i zasmucenie« (1): Płákánie też y záſmucenie ſerdeczne nád grzechámi y nędzámi náſzemi y ludzkiemi/ y práwa pokutá do niebá prowádźi SkarKaz 638a.

»płakanie abo żałoba« (1): był ieſzcze w zakonie przyrodzonym zwyczay/ dni pewne y czáſy po vmárłych do płákánia ábo żáłoby náznáczáć. SkarKaz 385a.

W przen (3): Przyimi tych trochę łez moich z pokuty/ iákoś od Mágdáleny przyiął/ ktora ćię lepiey vczeſtowáłá płákániem/ niżli Pháruż on potráwámi ſwemi. SkarKaz 161a.
Wyrażenia: »chleb płakania« (1): Tu chleb płákánia/ chleb czeládny gruby/ y twárdy: á tám zgotowano wſzytkie roſkoſzy ſynowſkie/ y wieczne do wiecznego pokoiu. SkarKaz 551b.

»krwawe płakanie« (1): [Eneasz] tak w ſwey niewdzięcżnośći bárzo ſtoi trwále. Iż áni weſtchnie ná me krwáwe płákánie/ Ani go ruſzyć może cięſzkie nárzekanie. PudłDydo Bv.

2. Chorobliwe łzawienie oczu (1): Lema in oculis lachryma congelata, Latine lippitudo, Płákánie álbo ćieczenie vſtáwiczne z oczu. Mącz 188b.

Synonimy: 1. lament, lamentowanie, łkanie, łzy.

Cf PŁACZ, PŁAK, PŁAKAĆ

JR