[zaloguj się]
[pdf]

POCIESZNY (67) ai

pocieszny (65), pocieszen (1), pocieszny a. pocieszen (1).

o oraz e jasne.

comp pocieszniejszy (4), pocieśniejszy (1) SkarKaz.

Fleksja
sg
mNpocieszny, pocieszniejszy fNpociesznå, pocieszn(a) nNpocieszn(e), pocieszno
Gpocieszn(e)go Gpocieszn(e)j Gpociesznégo, pocieszniejszégo
Apocieszny Apocieszną Apocieszn(e)
Ipociesznym I Ipociesznym
L L Lpociesznym
V Vpocieszn(a) V
pl
N subst pocieszné
G pociesznych
A subst pocieszn(e)
L pocieszniejszych
inne formy
sg m a. n I - pociesznym

sg m N pocieszny, pocieszniejszy (4). ◊ G pocieszn(e)go (2). ◊ A pocieszny (4). ◊ [I pociesznym.] ◊ f N pociesznå (4), pocieszn(a) (1). ◊ G pocieszn(e)j (4). ◊ A pocieszną (3). ◊ [V pocieszn(a).] ◊ n N (attrib) pocieszn(e) (6), (praed) pocieszno (1) WysKaz. ◊ G pociesznégo, pocieszniejszégo (11); -égo (2), -(e)go (9). ◊ A pocieszn(e) (5). ◊ I pociesznym (1). ◊ L pociesznym (1). ◊ m a. n I pociesznym (1). ◊ pl N subst pocieszné (6); [-é], -(e) (6). ◊ G pociesznych (1). ◊ A subst pocieszn(e) (11). ◊ L pocieszniejszych (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Przynoszący ulgę, ukojenie w smutku lub innej przykrości, dodający otuchy, przynoszący nadzieję; consolatorius Mącz, Vulg, Calep, Cn; consolabilis Calep, Cn [przeważnie jako określenie wyrazów oznaczających tekst, jakąkolwiek fabułę, treść, naukę, morał] (40): RejKupSekl a5v; DiarDop 108; LubPs V5v marg; KrowObr 187; ná ktorym [testamencie] ſynowi ſwięte á pocieſſne náuki dáie/ iákoby ſie przećiwko Bogu/ yludżiom [!] záchowywáć miał. Leop Tob 4 arg; oczekiwáią ná przyſzłym Seymie Piothrkowſkim/ zdrowego y poćieſznego głoſu/ w ninieyſzym ſmuthku Twym OrzRozm A3v; Mącz 400b; SarnUzn H6; Day Boże/ byś co przynioſł poćieſznego. KochOdpr B3; SkarŻyw 201 marg, 227 marg, 373, 511, 542; MWilkHist Iv; KRólewno lutnie złotéy/ y rymów poćieſznych/ Ochłódo myśli teſznych: Ty ſámá powiédz/ á krés náznácz/póki mamy Płákáć/ gdy przyiaćielá miłégo ſtradamy? KochPieś 39; Calep 248a [2 r.]; LatHar 248, 463; PowodPr 47; A potym o przyczynách tych o zmartwychwſtániu wywodow ták wielkich/ o pokoiu y bliznách ran Páńſkich/ poćieſzne wam náuki z dáru Bożego przynieśiemy. SkarKaz 204a, 551b, 609a; VotSzl B2.

pocieszny komu (3): KrowObr 48; BudBib Ps 76/9; O PRAWDZIWEY Scżęśliwośći y Błogoſłáwieńſtwie iáko onego doſtąpić/ y w nim żyć ná świećie możemy/ z Piſmá świętęgo [!] y inych Autorow náuki bárzo poćieſzne á miłe ludźiam nabożnym. KołakSzczęśl kt.

W połączeniu szeregowym (1): y vſłyſzał potrzebną/ poćieſzną/ y prawdziwą [...] naukę. SkarŻyw 290.

W przeciwstawieniu: »straszny ... pocieszny« (1): ma nadobnie á pocżćiwie páná vpomináć/ przywodząc mu ná pámięć piſmo ſwięte/ y ſtráſzne y pocieſzne przykłády z niego. RejZwierc 42v.

W charakterystycznych połączeniach: pocieszny(-a, -e) głos (3), kazanie, nauka (6), obecność, poselstwo, prośba, przykład, rymy, tajemnica, utwierdzenie, widzenie (3), wzywanie; co pociesznego (4), nic; barzo pocieszny (2), dziwnie, mało, skutecznie, wielce; jasny a pocieszny, potężny i pocieszny, zdrowy i pocieszny.

Wyrażenia: »pocieszne [= kondolencyjne] listy« (1): Consolatoriae literae, Pocieſzne liſti. Mącz 400b.

»pocieszna łaskawość« (1): Boć ſtráchem przeráżona [dusza moja] vćieka od ogromney ſpráwiedliwośći twoiey/ do poćieſzney łáſkáwośći twoiey LatHar 154.

»pocieszna nadzieja« (1): Toć ieſth pocieſzna nádzyeiá/ będzyeli od nas wdzięcżnie przyięta/ á nie będzieli zániedbaná. LeszczRzecz A5.

»słowo(-a) pocieszne« = verbum consolatorium Vulg; eloquium PolAnt [szyk 4:3] (7): Toć ſą iaſne a pocieſzne ſłowa s. Pawła/ ołaſce bożei/ y o dobrych vcżynkach SeklWyzn b4v; KrowObr 48; Leop Zach 1/13; BudBib Ps 76/9; Ná oſtátek rzekł ſłowo poćieſzne on ſtárzec Páphnucemv: Nie ſmęć ſię/ Synu miły SkarŻyw 15, 173, 501.

Szeregi: »dobry, pocieszny« (1): Thedy odpowiedział Pan Angiołowi ktory mowił we mnie ſlowá dobre/ ſlowá poćieſſne [verba bona, verba consolatoria]. Leop Zach 1/13.

»pocieszny a miły« (2): tedy tu o tym pocieſzne á miłe náuki z ſtárego y nowego zakonu y z inych kśiąg ná krotce ſą wybráne KołakSzczęśl A2v, kt.

»pocieszny a zbawienny« (1): nye o piſáney ewányeliey to tylko rozumyeyąc/ ále o wſſelkim poſelſtwye poćyeſſnym á zbáwyennym/ od Bogá/ bądź ná piſmye/ bądź vſtmye KromRozm III B7v.

a. [O ludziach (też Bogu, Maryi): A záſie tu vbogiey Grzeſznicy okazał ſie być łáſkáwym ſpowiednikiem/ y pocieſznym Káznodzieią LuterMalPos III 79.

W połączeniu szeregowym: Aboym ſyn Bozy [...] Narodził ſzię nam z dziewicze, y ſtal ſię nam przyaczieliem y brathem poczieſnym, laſkawym, mÿloſnym ArgWykład 120.

W przen: szdrowaſz Przes czyą nąm ſwyathloſcz ſwyeczyla. [...] o poczyeſchna rozo TekstyPol 36/145.]
2. Przynoszący radość; radosny; miły; też: korzystny, pożyteczny (27): OpecŻyw 169v; Ia ieſtem Gábriel ktory ſthoię przed Bogiem/ á ieſthem poſlan ábym mowił do ćiebie [tj. do Zachariasza]/ á żebymći te rzecży poćieſſne powiedział [haec tibi evangelizare]. Leop Luc 1/19; Vbłogoſłáwi was płodem y potomſtwem poćieſznym. KarnNap F4v; CzechRozm 113; Oczko 21; Phil C3; GrabowSet A2; KochFrag 50; KołakCathOkuń A2v; Bacżyſz iáko to krotko trwáło co tu [na świećie] poćieſzno było WysKaz 47; A ktoryż ray poćieśnieyſzy być może? SkarKaz 161b, 207b, 633b, 635b; [Pánny niedocżekáły/ ſlubu poćieſznego. KmitaTreny C3v; Sam więcéy oyćiec prágnie dáru poćieſznégo VergKoch 12].

pocieszny komu (5): RejPs 143v; LeovPrzep G; nic ſie poćieſznego tey Koronie nie dźieie: iedno vſtáwicżne Interregná/ trwogi/ woyny/ y mniemánia woien PowodPr 24; SkarKaz 1a; SkarKazSej 671a; [SenekaGórn 80].

N sgf w funkcji orzecznika [komu] (1): A choćiażbym też nic nowego tu [tj. w tych księgach] nieprzyniosł/ przedſię/ gdy kto cżego dobrego álbo naśláduie/ álbo ſzuka/ tedy to poćieſzna onemu cżłowiekowi być ma [iucundum est homini]/ ktory Rzecżypoſpolitey wſzego dobrego zycży [!]. ModrzBaz 1.

W połączeniach szeregowych (2): Iż iáko to tám v nich miła/ poćieſzna y weſoła rzecż byłá/ tákie Páná młodego do ślubu z łożnice wyprowádzenie CzechEp 167; SkarKaz 1a.

W przeciwstawieniach: »straszliwy (2), ciężki, trudny ... pocieszny« (4): A gorá Sion to ieſt zebránie wiernych rozráduie ſie/ vſlyſſawſſy ony ſpráwiedliwe wyroki/ ſtráſliwe złym/ á poćieſzne pokornym vzrzavſſy páná ſwego wmożnoſći iego RejPs 143v LeovPrzep G; SkarKazSej 671a.

W charakterystycznych połączeniach: pocieszny(-a, -e) dar, dobrodziejstwo, dzień, koniec, mieszkanie, nawiedzenie, płod, posługa, potomstwo, potrzeba, powodzenie, raj, rzecz (4), ślub, wiek, wyrok; co pocieszn(iejsz)ego (2), nic (3); do końca pocieszny, dziwnie, mało; długi a pocieszny, pewny i pocieszny.

Wyrażenia: »pocieszna nowina« (1): Scżęśliwy cżáśie dźiśieyſzey godźiny Zechmy docżkáli poćieſzney nowiny Oto iuż przyſzedł dawno pożądány/ Gość niewidány. KmitaPsal A2.

»pocieszny skutek« (2): LatHar 623; Gdyby to było/ podobnobyſmy też poćieſznieyſze ſkutki: náſzego ſeymowánia odnośili. PowodPr 67.

Szeregi: »dobry a pocieszny« (1): maſz pewną nadzieię dobrego kończą á pocieſznego w cżęſliwem [!] porodzeniu. FalZioł V 18d.

»pożyteczny (a. [użyteczny]), (i) pocieszny« (1): nic ná nas ćięſzkiego nie kłádąc/ nic trudnego/ y owſzem o rzecz nam ſámym bárzo pożyteczną y poćieſzną nas proſząc: ábyſmy zgodę y ſpolną iedność zámiłowáli SkarKazSej 671a; [Dobrodźieyſtwá dawaymy, któréby co dáléy, to bárźiéy vżyteczné, poćieſzné tym co proſzą były SenekaGórn 80].

W przen (1):
Wyrażenie: »pocieszna droga« (1): Gotuyże theż ſobie potrzeby powoli/ poki cie tu ieſzcże Pan twoy chowáć racży/ ná tę ſwięthą á pocieſzną drogę twoię RejZwierc 136.
a. O człowieku (tu: o Maryi): pełna radości (1): Zabyezy temu Marya ſludze {ſz}wemu wthen dzyen począczya yako matka poczyeſzna y podvyſſzy yego myedzy yego blyſſzymy PatKaz I 2.

Synonimy cf POCIESZLIWY.

Cf NIEPOCIESZNY, POCIESZLIWY

RS