[zaloguj się]
[pdf]

ROZRZĄDZIĆ (31) vb pf

o jasne.

Fleksja
inf rozrządzić
praet
sg pl
1 m -m rozrządził m pers rozrządzilismy, -smy rozrządzili
2 m -ś rozrządził m pers
3 m rozrządził m pers rozrządzili
plusq
sg
3 m był rozrządził
imperativus
sg
2 rozrządz
impersonalis
praet rozrządz(o)no
participia
part praet act rozrządziwszy

inf rozrządzić (9). ◊ fut 3 sg rozrządzi (1). ◊ 3 pl rozrządzą (1). ◊ praet 1 sg m -m rozrządził (2). ◊ [2 sg m -ś rozrządził.] ◊ 3 sg m rozrządził (5). ◊ 1 pl m pers rozrządzilismy, -smy rozrządzili (3). ◊ [3 pl m pers rozrządzili.] ◊ plusq 3 sg m był rozrządził (6). ◊ imp 2 sg rozrządz (1). ◊ impers praet rozrządz(o)no (1). ◊ part praet act rozrządziwszy (2).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

1. Rozplanować, rozdysponować zgodnie z planem; przygotować; disponere HistAl, Vulg; distinguere, ponere PolAnt; describere, prospicere Mącz [w tym: co (13)] (15): Bogacż s ſługámi káżdy ſie dzień ſądzi/ Vboſzſzy wſzytko w godzinie rozrządzi. RejZwierc 226v; A od Ieśiennych niepogod wołow ſtrzedz [...]: á cżeládźi z pilnośćią doglądáć: karmią też rozrządźić. GostGosp 80.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Describere pecuniam in civitates, Ile które miáſto ſzácunku ma dáć rozráchowáć rozrządźić/ roſpráwić. Mącz 375a.

W połączeniu szeregowym (1): Mącz 375a cf Ze zdaniem.

Zwrot: »rządnie rozrządzić« (2): Vrzędnik ma to rządnie z wiecżorá rozrządźić y Włodárzom roſkazáć/ áby ſwych robot doglądáli/ káżdy w ſwey wśi w ktorey roſkázuie GostGosp 10, 80.
Szereg: »sposobić i rozrządzić« (1): A ſpomnyewſſy Moizeſſá/ yáko on był ſlużbę Bożą v żydow ſpoſobił y rozrządźił/ poſpolity lud od nyey oddaliwſſy/ dáley piſſe: [...] KromRozm II i.
a. Rozporządzić swym majątkiem (3): Chcę zá dobrey pámięći rozrządzić ſwe rzecży. A zda mi ſie że wſzytko tym porządniey będzie/ Gdy ſie tá ſpráwá ſtocży przy mieyſkim vrzędzie. HistLan E.

rozrządzić kogo [= podzielić mienie między kogo] (2): ieſliże iuż koniec żywotá twego proſzę rozrządz wżdy nas. Náthychmiaſt [...] zgromadziwſzy wſzytki kſiążętá ſwoie kázał piſac teſtáment. HistAl N2; Prospicere liberis suis, Opátrzić ſwe dzieći rozrządzić rozpráwić. Mącz 406b.

[Zwrot: »dom swoj rozrządzić«: á on ná śmierć ſkazány/ prágnął tego áby ſię z ſwymi powinnymi pożegnáć mogł/ y dom ſwoy rozrżądźić PlutBBud 57v.]
b. O Bogu: stworzyć według swego planu (6): Nie możeć mieć ieden wſzego/ Podług rządu niebieſkiego. Dobrzeć wſzyſtko rozrządzono/ Kożdego ſwym obdárzono BierEz N4v; Z rozſądkiem Pan ſpráwy ſwoie wykonał od początku/ á od pierwſzego ſtworzenia rozrządźił káżdą cząſtkę ich. BibRadz Eccli 16/25; ktory [Pan] odmiány czáſow y dni świętych rozrządźił. Ten iedny dni zacnieyſze vcżynił y poświęćił/ á drugie poſpolite dni vcżynił. BibRadz Eccli 33/8, Iob 34/13; [Ale wſzyſtkieś rzecży [Boże] pod miárą/ pod licżbą/ y pod wagą rozrządżił. Leop 1575 Sap 11/21 (Linde)].

rozrządzić czym (1): Niebo [Gen 1/1]) Niebo/ Ziemiá/ Przepáſći/ Wody/ tu ná tym mieiſcu zá iednę y zá iednáką ſię rzecz rozumieią/ to ieſt/ zá zmieſzáną/ grubą/ á nie kſzthałtowną máterią ktorą był Bog ſpráwił/ á potym ſlowem ſwem [r]ozrządźił. BibRadz I 1a marg.

W połączeniu szeregowym (1): A gdy wſzytko ſtworzył/ ſpráwił/ rozrządził/ y poſtánowił wedle myśli ſwoiey/ iużći theż tedy vmiał ſtworzyć y poſtánowić wſzytki pociechy y rádośći thym wiernym ſwoim. RejPos 321v.

2. Wyznaczyć, przydzielić; ordinare HistAl; distribuere PolAnt; instruere Mącz [w tym: kogo (5)] (6): Wten cżás Darius Ceſárz [...] rozrządziwſzy pięć ſeth hetmánow nád ſwemi vfy/ przyciągnąwſzy położył ſie nád rzeką Tygrys. HistAl E4.

rozrządzić do czego (2): Szkuty drugie gdy kto chce naprzod poſłáć/ rozrządźiwſzy ludźi do łádunku/ áby rázem łádowáć v káżdego Szpichlerzá GostGosp 94, 8.

rozrządzić gdzie (1): ktore [tj. kapłanów i Lewitów] był Dawid rozrządźił w domu Páńſkim/ áby ſpráwowáli ofiáry palone Pánu BibRadz 2.Par 23/18.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): BibRadz 2.Par 23/18 cf rozrządzić gdzie.

Zwrot: »rządnie rozrządzić« (1): [włodarz] tákże y Kmiotki do káżdey roboty ma rządnie rozrządźić GostGosp 8.
a. O szyku wojskowym: rozstawić w określonym miejscu (2): Legiones instruere, Rozrządźić/ rozſzykowáć. Mącz 423a.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia w zdaniu nadrzędnym (1): káżdy záſie z tych Beglerbekow y z tych drugich przełożonych: máią ſwoie ktorym też roſkázuią y rozrządzą ie/ gdźie ktory ma ſtać/ niektorzy ná Cżole/ drudzy ná rogách/ drudzy po ſtronách BielSpr 54v.

3. Nakazać mocą swej osoby, swego urzędu, ustanowić do powszechnego przestrzegania; disponere PolAnt, Vulg; ordinare PolAnt, JanStat; mandare PolAnt; regulare JanStat (10):

rozrządzić co (1): A iż ten pokóy y zgodá z wielkim rozmyślániém y vważeniém przyiętá ku ſtałému y mocnému porządku chowánia byłá przywiedźiona/ onę przez oſobné káżdéy rzeczy opiſánié rozumieliſmy zá rzecz potrzebną rozrządźić. SarnStat 1087. Cf Ze zdaniem.

rozrządzić komu (2): O Skłádániu lepak ná święte/ iákom rozrządził zborom Gálátſkim/ ták y cżyńćie. BudNT 1.Cor 16/1, Tit 1/5. Cf [Zwrot.]

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: [to]; aby (4), jako (1)] (5): ROzrządźiliſmy/ y chcemy zá zwyczay bydź chowano: áby w źiemiách Ruſkich ſześćkroć do roku Ziemſkié Roki były ſądzoné. SarnStat 729, 901, 903, 1102, 1216; [HerbOdpow V6].

W połączeniu szeregowym (1): zá władzą y mocą tegóż ninieyſzégo Séymu Wálnégo/ [...] vſtáwiamy/ zámknęliſmy y rozrządźili/ iákóż przez ninieyſzy [sejm] vſtáwiamy [...] tákową popráwę y obyczay SarnStat 1216.

[Zwrot: »[komu] ustawą rozrządzić«: ale iáko/ á kiedy/ wſzyſtko Chrzeſcijáńſtwo ma poſcić; to nam Apoſtołowie ſwymi Vſtawámi rozrządzili. HerbOdpow V6. ]
Szereg: »ustawić i rozrządzić« (2): Abowiém chwalebnie był przerzeczony Przodek náſz z Prȩłaty y z Pány Króleſtwá náſzego vſtáwił y rozrządźił [statuerat enim et ... ordinaverat JanStat 722]: áby wſzyſcy y kożdy z oſobná obywátele Koronni ćiągnący ná woynę [nigdy w miastach nie stawali] SarnStat 901 [idem] 903. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
a. O Bogu (2): Przybytek świádectwá był v oycow náſzych ná puſzczy/ iáko był rozrządźił Bog WujNT Act 7/44; SarnStat 998; [BibRadz Act 7/44].

Synonimy: postanowić; 1. rozprawić, rozrachować; b. sposobić; 2.a. rozszykować; 3. rozkazać, rozprawić, ustawić.

Formacje współrdzenne cf RZĄDZIĆ.

Cf ROZRZĄDZENIE, ROZRZĄDZONY

ZCh, SBu