[zaloguj się]
[pdf]

PODLEGAĆ (42) vb impf

o oraz a jasne, e pochylone.

Fleksja
inf podlégać
indicativus
praes
sg pl
1 podlégåmy
2 podlégåsz
3 podlégå podlégają
praet
sg pl
3 m m pers podlégali
n podlégało subst
imperativus
pl
1 podlégåjmy
2 podlégåjcie
conditionalis
sg pl
1 m bym podlégåł m pers
3 m by podlégåł m pers by podlégali

inf podlégać (11). ◊ praes 2 sg podlégåsz (2). ◊ 3 sg podlégå (11). ◊ 1 pl podlégåmy (1). ◊ 3 pl podlégają (4). ◊ praet 3 sg n podlégało (1). ◊ 3 pl m pers podlégali (4). ◊ imp 1 pl podlégåjmy (2). ◊ 2 pl podlégåjcie (1). ◊ con 1 sg m bym podlégåł (2). ◊ 3 sg m by podlégåł (1). ◊ 3 pl m pers by podlégali (1). ◊ part praes act podlégając (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Uznawać czyjeś zwierzchnictwo nad sobą, być podporządkowanym; być pod czyjąś władzą; dominatu a. imperio teneri, subiacere, subici Cn [w tym: komu, czemu (23)] (25): Bo Witołt Kieyſtutowic [...] ſádził ſie też ná wielkie Xięſtwo Litewſkie/ za niegodną y nieſłuſzną rzecz poczytaiąc/ Skirgáyłowi nikczemnemu y ſobie w dzielnośći nierownemu podlegáć StryjKron 482; KochZuz 28; SkarKaz 607b [2 r.], 608a, 611b; iáko Piotr ś. náuczył/ áby káżdy vrzędom/ krolowi/ y ſprawcom iego podlegał SkarKazSej 687a, 690b [2 r.], 695b.

W przeciwstawieniu: »podlegać ... rozkazować« (1): Gdyż Kryſtiáńſka rzecż ieſt podlegáć/ á nie roſkázowáć PowodPr 34.

Zwrot: »zwierzchności podlegać« (1): Tego tedy Páſterzá zwierzchnośći/ dla zátrzymánia iednośći rádźi záwſze podlegáli Katholicy ReszList 185.
Szeregi: »podlegać i poddanym być« (1): Lecz rodzay Chryſtuſow [...] [jest] z Bogá/ ktoremu podlegáć y poddánym być/ á ſwey woley odſtępowáć/ dobry ſyn vśiłuie. SkarKaz 489a.

»posłuszny być i podlegać« (1): Poſłuſzni bądźćie y podlegayćie ſtárſzym wáſzym. SkarKazSej 698a.

»nie służyć ani podlegać« (1): Druga wolność ieſt dobra: obcym pánom y pogáńſkim krolom nie ſłużyć/ áni im podlegáć/ iedno ſwoim SkarKazSej 692b.

Przen (1): Cżłowiek rozumny/ honeſtum ábo cnotę/ má zá Páná ktoremu podlega. PowodPr 61.
a. Być podporządkowanym jakiejś jurysdykcji (9): Cżemuſz tedy zakonowi ná niewiáſty ſkáżone/ y niecżyſte dánemu/ ty Pánno bez ſkázy podlegaſz SkarŻyw 112; SarnStat 854; [Chrystus] Dał vrzędom ſwoim moc [...] áby z ich ręku wſzyſcy wierni niebieſkie dáry/ bráli/ á ich rozſądkowi/ około tákich wiecznych dobr bránia/ podlegáli SkarKaz 206b; SkarKazSej 681b.

podlegać do czego (1): A do iurisdyciéy y ángáriiéy tych dźierżáwiec/ do których mocą przymuſzáni bywáli/ żaden Szláchćic wiecznémi czáſy podlégáć niema. SarnStat 1199.

Zwrot: »prawu podlegać« [szyk zmienny] (3): SkarŻyw 2; á iáko ze wſzyſtkich zwierząt ná świećie cżłowiek ieſt naylepſze zwierzę/ ták záśię ieſli niechce podlegáć práwu/ [...] naygorſze/ y nayokrutnieyſze ieſt miedzy wſzyſtkiemi zwierzęty. GórnRozm A4v; SkarKazSej 677b.
Szeregi: »podlegać i obowiązany być« (1): Tákże vſtáwy przełożonych ktorym y ſámi podlegáią y obowiązáni bywáią/ nie tylko Rzecżpoſpolitą záchowywáią/ ále iey ſławę y godność rozſzerzáią. Phil P2.

»służyć i podlegać« (1):iż wolność práwa ieſt nie tylo tyránnom [...] nie ſłużyć/ [...] ále też w iednym ſię kroleſtwie [...] oſádźiwſzy/ práwom y porządkom onego kroleſtwá ſłużyć/ y podlegáć. SkarKazSej 677b.

2. Być potencjalnym lub rzeczywistym przedmiotem jakiegoś działania; obnoxium esse, recipere causum, sub alterius nutu degere vitam Cn [w tym: komu, czermu (15)] (17): áni by ſie drugi rozumiał mieć cáłey władzey/ [...] biorąc to przed ſię/ iż ten ktho podlega cżemu/ iuż nie ieſt zupełnym pánem. GórnDworz Ee5; Co vdźieleniu podlega/ iuż Boſtwem prawdźiwym/ ktore niezmierne ieſt/ być nie może. CzechEp 179; Pánié wienné/ któréby ná dobrách per iureuictum vtráconych/ piérwſzą opráwę y poſseſsią ich miáły/ niż kredytorów práwo: gdyż wedle práwá opráwy niepodlégáią przezyſkóm ná mężu odźierżánych [!]/ máią zoſtáć w poſseſsiiéy opráwy ſwéy SarnStat 591, 637; Bo zda mi ſie/ iż z onym wybránym Miáſtem Ieruzálem/ podlegaſz nárzekániu ſámego Zbáwićielá náſzego PowodPr 5.
a. Być podmiotem karnych działań z mocy prawa (1): Tákieyże poenie podlégać máią/ którzyby ſie ważyli léże mieć álbo ſtánowiſká/ ták w Duchownych iáko y Swietckich máiętnośćiách SarnStat 436.
b. Stosować się do określonych przepisów (2): A wſzákoż té Akcię/ [...] nie máią podlégać téy Conſtituciiéy. SarnStat 148 [idem] 498.
c. Doznawać niepomyślnych zdarzeń lub być narażonym na nie, nie móc uniknąć jakiejś konieczności (9): CzechEp 214; przetoż y potrzebámi rozlicżnymi/ ná tym płácżliwym pádole/ obłożeni być muśimy/ y przypadkom rozmáitym podlegamy LatHar 576; ſławá nákoniec ták dotkliwym vſzcżypkom y przymowkom niezlicżonym podlega. LatHar 602, 248, 577; PowodPr 2.

podlegać pod co (1): A iżeś téż W.K.M. po wielekroć pod tenże krzyż pánſki podlégáiąc/ záwżdyś go W.K.M. z wielką pokorą znośiłá SiebRozmyśl [A2]v.

Zwrot: »podlegać śmierci« (1): bezecna zazdrośći/ Przepadni źiemię/ ábym [...] był v ludźi w powieśći vczćiwéy: A nie podlégał wſzytek śmierći zazdrośćiwéy. KochMuza 26.
W przen (1): ſłuſzny ſąd Páńſki dopuſzcżał głody y zárázy morowe [...]. Lecż iż przed tymi plagámi [...] bogátſzy ktorzy ie zawinili vlegáli/ á mniey winne poſpolſtwo ręce Boſkiey podlegáło PowodPr 7.

Synonimy: 2. służyć; b. poddawać się, stosować się; c. doświadczać, doznawać, kosztować, kusić, probować.

Formacje współrdzenne cf LEC.

Cf PODLEGAJĄCY, PODLEGANIE

AK, AL