[zaloguj się]
[pdf]

ROZRZUCAĆ (16) vb impf i pf

impf (16), [pf [fut 3 pl, imp 2 sg]].

rozrzucać (16), [rozrucać].

o oraz a jasne.

Fleksja
inf rozrzucać
indicativus
praes
sg pl
1 rozrzucåm
2 rozrzucåsz
3 rozrzucå rozrzucają
imperativus
sg pl
2 rozrzuc(a)j rozrzucåjcie

inf rozrzucać (2). ◊ praes i [fut] 1 sg rozrzucåm (12). ◊ [2 sg rozrzucåsz. ◊ 3 sg rozrzucå.] ◊ 3 pl rozrzucają (1). ◊ imp [2 sg rozrzuc(a)j.] ◊ 2 pl rozrzucåjcie (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. rozrzucić.

1. Z rozmachem ciskać, rzucać przed siebie lub wokół siebie; spargere Mącz, Calep, Cn; sipare Mącz; disicere, dispergere, dissipare Cn (5): Mącz 395d; Spargo, Huc illuc proiicio, dissemino, late diffundo – Rozſiewam, rozrzuczam. Calep 995a.
a. O zastawianiu, zarzucaniu sieci; przen [co] (3):
Zwroty: »sieć rozrzucać« = być kimś w życiu, parać się czymś (1): A wſzákże trzy łodźi ſą naprzednieyſze/ ná ktorych ludźie śieći ſwe rozrzucáią ábo zápuſzcżáią. Rola/ kupiectwo y rzemięſło. KlonFlis A4.

»rozrzucać sieci (a. siatki)« [by przyciągać zwolenników] [szyk zmienny] (2): iácy to máią być rybitwi/ y iáko máią rozrzucáć thy ſwięte ſieći iego [Pana]: [...] w imię nieomylnego á wiecżnie trwáiącego ſłowá iego. (marg) Nocny obłow cżłowiecży. (–) RejPos 176v, 176v.

2. (Z)niszczyć, (z)burzyć, rozwalać (rozwalić), (ze)psuć; dissipare Calep, Vulg, Cn; demoliri Mącz; disperdere Calep; disturbare Cn (2): Demolior, Zrzucam/ rozrzucám/ káżę/ łamię. Mącz 229d; Calep 331b.

[rozrzucać co: [Gdybyś, Aleksandrze, dał te miasta ludziom] więtſzyby był znák mężnégo twégo ſercá/ niżli to przyſtoi/ że pobrawſzy ie/ ták ie rozrzucaſz SenekaGórn 83; kto rozrzuca płot/ wąż go vkąśi. WujBib Eccle 10/8. Cf Zwrot.

Zwrot: »rozrzucać kamień z kamienia« = zrównać z gruntem, rozburzyć: (nagł) Grozby Iunonis przećiw Parysowy. (–) [...] Boć przydą kxiążętá greckie Ktorzy wyſćináią wtroiey ludzie wſzytkie. Rozrzucáią kámień ſkámieniá A żadnego iey niezoſtáwią známieniá. SądParysa B4v.]
a. [Rozgarnąć na boki [co]:
Zwrot: »rozrzucać ogień«: Roździel na części rzekę: nie będzie już miała mocy. Rozrzucaj ogień: zgaśnie. PismaPolit 292.]
b. [Przeżerać, wytrawiać [co]: [pieprz] Guzy y wrzody rozruca/ z żywicą przypráwiáiąc plaſtrzyk UrzędowHerb 372a.]
3. Rozpraszać, wprowadzać nieład, rozbijać jakiś ustalony układ, jedność czegoś; disicere Mącz, Calep, Cn; dispergere, disturbare Mącz, Calep; dissipare Calep, Cn; diruere Calep (8): Disiicio, Rozrzucam/ Roſproſzam. Disiectae naves, Roſproſzone łodzie. Mącz 162b, 404a, 469c; Inconcilio, Turbo, dispergo – Rozrzucząm, rozpedząm, rozriwąm. Calep 522a; Disturbo – Wiwracąm, mieſſąm, rozrzucąm. Calep 335a, 328a, 330b, 333b.
4. Dużo wydawać, szastać pieniędzmi (1):
Zwrot: »pieniądze rozrzucać« (1): Stipem spargere, Pieniądze rozrzucáć/ rozruſznym być. Mącz 416c.

Synonimy: 1. rozmiatać, rozsiewać; a. zapuszczać; 2. kazić, łamać, psować; 3. mieszać, rozmiatać, rozmietować, rozpraszać, wywracać.

Formacje współrdzenne cf RZUCAĆ.

Cf [ROZRZUCAJĄCY], [ROZRZUCANIE], [ROZRZUCANY]

ZCh