Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PODŁOŻON

Następne hasło: PODŁOŻYĆ »

PODŁOŻONY (16) part praet pass pf

podłożony (12), podłożon (3), podłożony a. podłożon (1).

Pierwsze i drugie o jasne; w formach złożonych -ony; formy niezłożone z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja

sg
m	N	podłożony, podłożon	f	N	podłożonå, podłożon(a)	n	N	podłożon(e), podłożono

pl
N	m pers	podłożeni
A	subst	podłożon(e)
inne formy
pl N subst f - podłożon(e); pl N subst n - podłożony

sg m N podłożony (6), podłożon (2); ~ (attrib) podłożony (1); ~ (praed) podłożon (2) FalZioł, Leop, podłożony (1) KochPhaen. ◊ f N (praed) podłożonå (1), podłożon(a) (1). ◊ n N podłożon(e), (1), [(praed) podłożono]. ◊ pl N m pers podłożeni (3). subst f podłożon(e) (1). n (praed) podłożony (1). ◊ [A subst podłożon(e).]

Sł stp s.v. podłożyć, Cn s.v. spodni, odspodni, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w. s.v. podłożyć.

Znaczenia

1. Podsunięty, włożony, postawiony pod coś; znajdujący się pod czymś (8)
2. Poddany, podporządkowany (4)
- W przen (4)
3. Narażony na niepomyślne zdarzenia, podległy im (1)
4. Podrzucony, podmieniony (o dziecku) (2)
*** Bez wystarczającego kontekstu (1)

1. Podsunięty, włożony, postawiony pod coś; znajdujący się pod czymś; suppositus Vulg; subiectus Mącz; subdititius, suppositius Cn (8): A gdi będzie [gębka] z ocztem podłożona/ powciąga rzecży przyrodzonych niewieſcich. FalZioł IV 59c; Calep [1015]b.

podłożon(y) czemu (3): Leop Num 6/18; Płucá dwoy vrząd máią/ Sercućiem miáſto wezgłowia podłożony/ ná ktorych leży SienLek 16v; MIéſzáńcá tego [tj. gwiazdozbioru centaura Chyrona] pátrzay pod dwiemá známiony: Mąż niedźwiadkowi/ á kóń wadze podłożony. KochPhaen 17.

podłożon pod kogo, pod co (żywotne) (1): Then kamień thoż ſprawuie niewiaſtam y wſzytkiem inſzem zwierzętom: gdy będzie pod nie podłożon FalZioł IV 48b.

Wyrażenia: »przed oczy podłożony« (1): Epidicticon, Latine, Demonstrativum, Okazáliſte/ yákoby przed oczy podłożone. Mącz 106c.

»ogień podłożon(y) (jest)« = podpalony; ignis suppositus Vulg; ignis subiectus Mącz (2): weźmie kápłan włoſy iego á wrzući ná ogień/ ktory podłożon ieſt offierze ſpokoyney. Leop Num 6/18; Mącz 163a.

2. Poddany, podporządkowany (4):

[podłożony komu: páná moiego Iezuſá Chriſtuſá ſyná Bogá żywego [...] tu ty ſobie wſſytki podłożone rzetzy wedle woley ſwey ſpráwuiącego y rządzącego [...] tego tám w ten tzás tzćię/ chwalę/ ważę WergerRej Hv; BudArt X.]

W przen (4):

Wyrażenia: »możności [czyjej] podłożony« (1): Y wſzytki rzecży ná ſwiecie od ciebie ſtworzone/ Są Pánie możnośći twoiey wiecżnie podłożone LubPs bb3.

»podłożony pod nogi [czyje], za podnożek nogam [czyim]« (2:1): ále ten iedenże raz ofiárowawſzy ofiárę zá grzech ſiedzi wiecżnie ná práwicy Bożey/ odtychmiaſt cżekáiąc/ áż będą podłożeni nieprzyiaćiele iego zá podnożek nogam iego [donec ponantur inimici eius scabellum pedum eius]. Leop Hebr 10/13; Iż ten Pan ták krolowáć będzye/ iż będą podłożeni pod nogi iego wſzyſcy ſprzećiwnicy iego. RejPos 231v, 232.

3. Narażony na niepomyślne zdarzenia, podległy im [czemu] (1): Pátrzayże záſię nędzna ziemiá iákiey nędzy á przypadkom vſtáwicżnie ieſt podłożona. RejZwierc 152v; [On Biſkup Aarońſki miał w ſobie tę możność/ Cżuć doległośći ludzkiego vbłądzenia y zlutować ſie/ iáko ten kthory też ſam ieſt podłożony tym krewkoſciom. GilPos 313v].

4. Podrzucony, podmieniony (o dziecku) (2): Suppositus [...], Podłożony/ fáłſziwie podrzucony. Mącz 312a; Supposititius Quod suppositum est, et alterius loco pro vero et nativo positum – Podłożoni, podrzuczoni. Calep [1035]b.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Subditus, Suppositus – Pod łozoni. Calep 1015b.

Synonimy: 1. podemkniony, podetkniony; 2. poddany, podległy; 3. narażony, podległy; 4. podrzucony.

Cf NIEPODŁOŻONY, PODŁOŻYĆ

MŚ, AL