[zaloguj się]
[pdf]

ROZSĄD (7) sb m

rozsąd (5), rosąd (2); rozsąd ForCnR (2), BielKron, Mącz (2); rosąd ZapWar, SeklWyzn.

o jasne.

Fleksja
sg pl
N rozsąd rozsądy
G rozsądu
A rozsąd

sg [N rozsąd.] ◊ G rozsądu (1). ◊ A rozsąd (5), ◊ pl N rozsądy (1).

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

1. Rozstrzygnięcie sporu; werdykt (4): Iednego cżáſu ſtáłá ſie zwádá miedzy dwiemá źiemiány o dziedzynę/ ták áż ſie ná ſię tárgnęli/ pozwał ieden drugiego przed Libuſę o rozſąd. BielKron 318v.

rozsąd czyj (1): sktorych przyczyn prosza myly panovye aby mya V.M. raczyly oddeslacz nalaskavy rosąth krolya iego mylosczy a thego czaszv mnye zaklady nye przyczyskacz o thą rzecz ZapWar 1528 nr 2457.

Zwrot: »[miedzy kim a miedzy kim] rozsąd uczynić« (1): [Nieszczęście (= osoba dialogu) do sędziów] łatwie miedzy mną ij ſąſiady memi/ a miedzy tym ſwowolnym młodźieńcem prawy rozſąd vcżynicie. ForCnR D4v.
Wyrażenia: »prawy rozsąd« (1): ForCnR D4v cf »rozsąd uczynić«.

»sprawiedliwy rozsąd« (1): [rzecze sędzia:] Wy ſtrony ktoreſcie tu ſtanęły/ patrzáycie abyſcie ſie przed ſądem pocżeśnie mieli/ á bez vrągania a ſwáru/ ſprawiedliwego rozsądu cżekali ForCnR D4.

2. Opinia, ocena; zdanie; iudicium Mącz (3):

rozsąd o czym (1): Mącz [176]c; [Lácny o tey rzeczy rozſąd KorczRozm H4].

Zwroty: »rozsąd dać« (1): Spectator etiam, Ten który co oględuye/ áby vmiał rozeznáć y rozſąd dáć. Mącz 405a.

»dawać [komu] na rosąd« (1): I ynich ieſt wiele niechrzeſcijańſkich przyſiąg ktorich teraz dla przedłużenia y koſcioła chrzeſcijańſkiego ſgorſzenia/ nievipiſvię iedno ty teras dawam w.K.M. na rozeſnanie y prawdziwy roſąd SeklWyzn a4v.

Wyrażenia: »rozsąd ludzki« (1): Varia sunt iudicia hominum de hac, Rozmáyite ſą mniemánia á rozſądy ludzkie o tey rzeczi álbo rozmáićie o tym dzierżą. Mącz [176]c.

»prawdziwy rosąd« (1): SeklWyzn a4v cf »dawać na rosąd«.

Szeregi: »mniemania a rozsądy« (1): Mącz [176]c cf »rozsąd ludzki«.

»rozeznanie i rosąd« (1): SeklWyzn a4v cf »dawać na rosąd«.

3. [Fraza: »to jest nie moj rozsąd [cum inf]« = nie do mnie to należy: Tedy ie [luteranów] też podobno niewinnie winują/ abo też cżaſęm potwarzaią. (–) To ieſt niemoy rozſąd potępiać kogo. RejKat 48.]

Synonimy: 1. rozprawa, rozstrzygnienie; 2. baczenie, mniemanie, opinija, rozeznanie, sąd, zdanie.

Cf ROZSĄDEK

LW