[zaloguj się]
[pdf]

POLICZYĆ (76) vb pf

o jasne.

Fleksja
inf policzyć
praet
sg pl
1 m policzyłem m pers
3 m policzył m pers policzyli
imperativus
sg pl
2 policz policzcie
conditionalis
sg pl
1 m bych policzył m pers
3 m by policzył m pers by policzyli
impersonalis
praet policz(o)no, było policz(o)no
con by policz(o)no
participia
part praet act policzywszy

inf policzyć (22). ◊ fut 1 sg policzę (1). ◊ 2 sg policzysz (2). ◊ 3 sg policzy (3). ◊ praet 1 sg m policzyłem (1). ◊ 3 sg m policzył (16). ◊ 3 pl m pers policzyli (5). ◊ imp 2 sg policz (9). ◊ 2 pl policzcie (2). ◊ con 1 sg m bych policzył (1). ◊ 3 sg m by policzył (2). ◊ 3 pl m pers by policzyli (1). ◊ impers praet policz(o)no (6), było policz(o)no (1); policz(o)no : było policz(o)no Leop (1:1). ◊ con by policz(o)no (1). ◊ part praet act policzywszy (3).

Sł stp notuje, Cn s.v. zliczyć, Linde bez cytatu.

1. Obliczyć, zliczyć, porachować kogoś, coś; recensere Miech, Vulg; numerare Vulg, PolAnt; aestimare Mącz; censere a. inire a. recensere numerum, commetiri a. compre(he)ndere numero, digerere in numerum, enumerere, pernumerere, subducere numerum a. rationem, transnumerave Cn [w tym: kogo, co (45)] (46): MiechGlab 53; A kiedy by chciał policzyć, A całą prawdę pobaczyć, Nalazłby więcej ucisku Niżli sławy, albo zysku. BierRozm 11; Obſtąṕcyeſz w okrąg Sion obácżcye mocy yey/ A policżcye wſſytki wyeże co ſą około nyey LubPs Nv, K4v; RejWiz 100; ſtáło ſie że offiárowáli Kxiążęthá Iſráelſcy [...]/ y Vrzędnicy nád tymi ktorych było policżono [qui numerati fuerant]/ dáry przed Pánem Leop Num 7/2; Gdy miáſtá dobudowano/ Brony z záwierano/ ſtraż po ſtáwiáno/ policżono te ktorzy ſie z niewoley náwrócili Leop 2.Esdr 7 arg, 1.Reg 11/8, Num 1/44, 2.Reg 24 arg, 2, 2.Esdr 7/1, 5; A ták Saul zebrawſzy lud policzył gi w Theláim/ y było pieſzego ludu dwá kroć ſto tyſięcy/ y dźieſięć tyſięcy ludu z Iudá. BibRadz 1.Reg 15/4, 2.Reg 24 arg, 1.Par 23/27; BielKron 39, 85v, 99v, 438v; Mącz 5a; RejPos 200; RejZwierc 204v, 237v; Iáko roſkazał Iehowá Moiżeſzowi/ ták ie policżył wpuſtyni Synáyſkiey. BudBib Num 1/19, Ex 30/12, Num 1/18, 2.Reg 24/1; y wywiodł go [Abrahama] Pan Bog známiotku/ y rzekł mu: weyrzy w niebo á polićż [!] gwiazdy ty możeſzli: ták będzie plemię twoie. SkarŻyw 284; ActReg 57.

policzyć wedle czego (1): Od cżłowieká dwudzieſtu lat y wyſzſſey: wſzech zgodnych ku bitwie w Izráelu/ policżćie ie wedle zaſtępow ich BudBib Num 1/3.

W połączeniu z liczebnikiem głównym (1): przetho [Turcy] byli poráżeni ná głowę/ gdzie Muſtáfá poiman ze wſzemi purpuraty/ zábitych policżyli 15. tyſięcy BielKron 246v.

Fraza: »trudno policzyć« (1): námnożyło śie doſyć Kácerzow/ z ktorych káżdy ſwą náukę Piſmem y ſłowem Bożym zdobi/ y ták wielki ieſt ich iuż pocżet/ że ie trudno policżyć. KuczbKat a2.
Przen (13):
Zwroty: »drogi i stopy ([czyje]) (a. stopy drog) policzyć« = wiedzieć wszystko o kimś (2): GrabowSet D4v; Wie P. Bog wſzytko co ma być/ y przyſzłe myśli náſze y poſtępki wſzytki náſze/ iáko Pſalm mowi/ y drogi y ſtopy náſze policzył. SkarKaz 610b.

»policzyć kości« = rozciągnąć na krzyżu tak, że uwidaczniają się kośći [szyk zmienny] (2): Złoſnicy zdradną rádę przećiw mnye zácżęli/ [...] Zwyercyeli ręce moye ſprzebadáli nogi/ A práwye wſſytki kośći we mnye policżyli LubPs F2; LatHar 309.

»policzyć mieczem« = zabić (1): A wy którzyśćie opuśćili Páná [...]/ ktorzy ſtáwiaćie Fortunie ſtoł/ y offiáry cżynićie ná nim: Policżę was miecżem [numerabo vos in gladio] Leop Is 65/12.

»policzyć włos(y) głowy (a. na głowie(-ach)) [czyjej(-ich)] (a. włosy [czyje])« [szyk zmienny] (5): A iáko ſam Pan powiedáć racży/ iż y włoſy kazał policżyć ná głowach tych to wiernych ſwoich/ áby żaden nie zginął bez ſwiętey woley á bez przeźrzenia iego. RejPos 329v, 85, 228, [292]; Ale nam wiernym/ nic do tego wſzytkiego: żeby nas to dolegáć miáło: ponieważ y włoſy náſze Pan policżył. CzechRozm 256.

a) Wyznaczyć koniec (3): Policżył Bog kroleſtwo twoie/ y wypełnił go. Leop Dan 5/26.
Zwrot: »policzyć dni [czego]« (2): Mane, to ieſt: Policżył Bog dni kroleſtwá twego [Vulg Dan 5/26 numeravit Deus regnum tuum]/ y wypełnił ie. PowodPr 75, 76.
2. Uznać za kogoś a. za coś, zaliczyć, włączyć [kogo, co] (29):

policzyć za kogo, za jaki (3): Kamień ktory za nikczemny policzyli [quem reprobaverunt] ćy ktorzy budowali/ ten śię głową v węgła s ſtáł MurzNT Matth 21/42. Cf »za nie policzyć«, »sobie policzyć«.

policzyć miedzy kogo (a. Inter aliquam rem) (10): RejWiz 186v; Przyiechawſzy do Krolá Portugálſkiego [...]/ vkazałem też liſt Krolowi od iego namieſtniká/ gdźie go też miedzy złote Rycerze policżył iednego BielKron 460v; RejPos 61v; day mi mocne ſerce ku wycierpieniu męki tey/ a policż mię miedzy wierne ſługi twoie SkarŻyw 402, 127, 312, 441; NiemObr 172; GrabowSet E4; Może też inter peculatum policżyć vćiśnienie wſzyſtkiey Korony/ ktore ſie dźieie prze niedozorność kontráktow z poſtronnymi PowodPr 78.

policzyć miedzy kim, miedzy czym (3): SZátá piękna/ koſzulá/ poſciel/ Koń vbrány/ To też może policżyć/ miedzy roſkoſzámi. RejZwierz 135; Was niewiem miedzy ktorymi policżyć mamy. Bo widzę że tym y owym folguiećie. WujJud 172v; WujNT 247 marg.

policzyć z kim (4): A ná żądánie moie wyzwoliłeś duſſę moię práwie spádołow ſmierći/ á nieraczyłeś mię policzyć zonemi ktorzy máią być wpuſſczeni wſtudnią ginączey głębokoſći. RejPs 42v; Widząc on ſtárſzy Duchá Bożego w młodzieńcu/ y táką żądzą iego gorącą/ przyiął go/ y z bráćią policżył SkarŻyw 134; SkarKaz 6b. Cf »policzyć w los«.

Zwroty: »policzyć w los [z kim]« (1): Rácżże nas policżyć/ w los z twemi Swiętemi ArtKanc N19v.

»za nie policzyć« = wzgardzić, nie uszanować (1): A trzebá ſię bać/ nie tylko áby nam tá cżęść woſzácowánie nie odeſzłá/ ale aby wielkiey Boginie Dyány kośćiołá zá nic nie policżono [in nihilum reputari] BudNT Act 19/27.

»policzyć w poczet, w liczbę, w poczcie« [szyk zmienny] (4:2:1): RejPos 343; Cżechowic lepak z tą ſektą ſwą/ á ná cżymże więcey wſzelką śiłę/ mowy/ y piſánia ſwego ſádźi/ iáko ná tym/ żeby Pánu Chriſtuſowi/ odiął to cżym ieſt/ á w Pocżet ſwoy iego policżywſzy CzechEp 337, 72; X.K. máło ná tym máiąc/ iż wyznánie/ y nabożeńſtwo náſze/ ták iáko mu ſię vpodobáło vpſtrzył/ y zálećił: ále náoſtátek nas w pocżet ludźi naygorſzych/ y iáwnie nie cnotliwych policżył. NiemObr 150; SarnStat 454; O moy namilſzy Pánie Iezu Kryſte/ [...] nie ſkázuyże mię ná śmierć potępienia wiecznégo/ [...] ále mię rácz policzyć w liczbę wybránych twoich SiebRozmyśl D2; SzarzRyt B2v.

»w rząd [kogo] policzyć« (1): my o to ſłudzy twe miłoſći/ [...] prośimy aby go [tj. tego młodzieńca] rácżył przyłącz/ a w rząd dworzanow ſwych policżićz ForCnR B4.

»[za kogo] sobie policzyć« (1): ktore przód pan Bog dlaych wiary zaſprawiedliwe ſobie policzi/ tedy ich vczinki zadobre prziymuie SeklKat M.

a. Wziąć pod uwagę, uwzględnić [komu] (1): Błogi mąż ktoremu nie policży Pan grzechu [cui non imputabit Dominus peccatum]. BudNT Rom 4/8.
3. Poczytać, przypisać [komu ku czemu] (1): Vwierzył Abráhám Bogu/ y policżono [reputatum est] mu ku ſpráwiedliwośći. BudNT Rom 4/3.

Synonimy: 1. obrachować, porachować, zrachować, zsumować; 2. poczytać, uznać, 3. poczytać, przypisać.

Cf POLICZENIE, POLICZONY

EB