Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POMORG

Następne hasło: POMORSZCZYZNA »

POMORSKI (183) ai

Oba o jasne.

pomorſki (154), pomorzki (29); -rſ- : -rz- SarnStat (18:29).

Fleksja

sg
m	N	pomorski	f	N	pomorskå	n	N	pomorskié
	G	pomorskiégo		G	pomorskiéj		G	pomorski(e)go
	D	pomorski(e)mu		D	pomorski(e)j		D	pomorskiému
	A	pomorski(e)go		A	pomorską		A
	I	pomorskim		I	pomorską		I	pomorskim
	L			L	pomorskiéj		L	pomorskim

pl
N	m pers	pomorscy
N	subst	pomorski(e)
G		pomorskich
A	subst	pomorski(e)
I	n	pomorskimi, pomorskiémi
L		pomorskich

sg N m pomorski (22). ◊ G pomorskiégo (18); -égo (1), -(e)go (17). ◊ D pomorski(e)mu (10). ◊ A pomorski(e)go (2). ◊ I pomorskim (2). ◊ f N pomorskå (17); -å (15), -a (1) SarnStat, -(a) (1). ◊ G pomorskiéj (40); -éj (12), -(e)j (28). ◊ D pomorski(e)j (1). ◊ A pomorską (23). ◊ I pomorską (1). ◊ L pomorskiéj (7); -éj (3), -(e)j (4). ◊ n N pomorskié (6); -é (1), -(e) (5). ◊ G pomorski(e)go (3). ◊ D pomorskiému (2); -ému (1), -(e)mu (1). ◊ I pomorskim (1). ◊ L pomorskim (4). ◊ pl N m pers pomorscy (1). subst pomorski(e) (5). ◊ G pomorskich (9). ◊ A subst pomorski(e) (5). ◊ I n pomorskimi (3), pomorskiémi (1); -imi MycPrz (2); -imi : -emi SarnStat (1:1). ◊ [L pomorskich.]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVII w.

Znaczenia

1. Przymiotnik od „morze” (12)
- a. Położony, znajdujący się nad morzem lub w pobliżu morza (11)
- b. Wyrażenie: »wiatr pomorski« = wiatr od morza (1)
2. Przymiotnik od „Pomorze” ‘kraina geograficzna u południowych wybrzeży morza Bałtyckiego’ (171)
- a. [W funkcji rzeczownika: Rodzaj tańca]

1. Przymiotnik od „morze” (12):

a. Położony, znajdujący się nad morzem lub w pobliżu morza; maritimus Vulg, Mącz, PolAnt (11): WróbŻołt 82/8; Opłákuie ſie vpadek Thyru miáſtá pomorſkiego y bogátego Leop Ez 27 arg; Krol Ptolomeus opánował miáſtá áż do Seleuciey pomorſkiey Leop 1.Mach 11/8, 2.Mach 8/11; Pomorſkie rzeki ktore dźielą Moſkwę z Liwlánty y s Szwecżkim Krolem: ty ſą/ Nárwá/ Pluſá/ Coproiá BielKron 432v; Ora maritima, Pomorska kráyiná. Mącz 267b, 209d; Y będzie kráiná pomorſka mieſzkániem zgodnym páſterzom BudBib Soph 2/6, Soph 2/5; WujNT Luc 6/17; Z brzegu ná morze pátrzyć y ná ſzumne wáły Piękna rzecż/ o pomorſkie gdy ſię łamią ſkáły. KlonFlis B2; [á opuśćiwſzy Názáreth/ przyſſedł y mieſſkał w Káphárnáum mieśćie Pomorſkim Leop Matth 4/13 (Linde); StatorGramm F4; Cresc 1571 15, 446; Cycero [...] do Aſturu nieiákiego pomorſkiego mieyſcá myślił iecháć CiceroKosz c2v; Volck 357].

[Zestawienie: bot. »piołyn pomorski« : = Artemisia maritima L. (= Artemisia seriphium Wallr.); bylica nadmorska; półkrzew z rodziny złożonych (Compositae), gatunek zbiorowy halofitu (słonorośla), obejmujący kilka podgatunków, rosnących w obszarach śródziemnomorskim i irano-turańskim, stosowany już w starożytności w celach leczniczych: Piołyn pomorſki/ Abſintium marinum. Wurmſomen/ Meerwermut SienHerb L#c.]

b. Wyrażenie: »wiatr pomorski« = wiatr od morza (1): [Hiszpania jest] Mierna w ćieple y w źimnie/ w rzekách y w deſzcżu/ tylko wiatr pomorſki ná cżás iey przekaża. BielKron 278.

2. Przymiotnik od „Pomorze” ‘kraina geograficzna u południowych wybrzeży morza Bałtyckiego’ (171): LibLeg 8/132; [Wandalitowie] Poſiedli kráiny Pomorſkie/ Sáſkie/ Pruſkie/ y nád Wiſłą obá brzegi BielKron 159; ludzie Słowieńſcy Pomorſcy zwycżaili ſie ſámi ná morze ieździć walcżyć BielKron 339v; Klaſztor w Oliwie milá od Gdańſká w biſkupſtwie Kuiáwſkim zakonu Ciſtercienſow záłożył/ Kſiążę Pomorſkie Sámborius BielKron 357; Boguſzá Sędzia Pomorſki [...] iechał ſkokiem y z Niemierzą towárzyſzem do Sędomierzá krolá Lokietká BielKron 369v, 213v, 291, 292v, 341v, 353 (18); Rugium. Miáſteczko w xieſtwie Pomorskim Camyn po niemiecku. Mącz 360a; w Krákowie [...] poſłowie Kſiążąt Pomorſkich/ Krolowi imieniem pánow ſwych w puł rynku hołd podług zwycżaiu cżynili GórnDworz P4; Katechizm [...] Przez Kśiędzá Walentego Kucborſkiego Archidiakoná Pomorſkiego/ etć. z Láćinſkiego ná Polſkie wyłożony. KuczbKat kt; MycPrz II Bv, Cv, Dv; WierKróc A3v; BiałKaz M; Málborſki y Pomorſki potym Woiewodá/ Z ośḿdzieſiąt iezdnych iechał StryjWjaz B3; Przedmowá Iego M. Kśiędzá Biſkupá/ do wſzyſtkich Plebanow y Kápłanow Kuiáwſkiego y Pomorſkiego Biſkupſtwá. KarnNap ktv, kt [2 r.]; A ktoraby strona te^go rozdzialu, a ugody nie trzimala, przepada Ie^go Msci Panu Woiewodzie Pomorſkie^mu flor. 100 czerwonych. ZapKościer 1580/7v; Ia Bernarth Siedlewski [...] zeznawam Iżem dal Malchiorowi Komorskiemu ſludze Ie^go Msći Pana Woiewody Pomorſkiego Kop cztery cżwartniku Ztyha ZapKościer 1581/25, 1580/4, 8, 9, 14 [2 r.], 15 (26); Malborg podejrzany ieſt ImPanu Kanclerzowi zwiela przyczyn, bo y Granica Margrabska y Pomorska niedaleka ActReg 95, 9; CZás obiéránia Deputatów [...] náznáczamy [...] káżdégo roku/ mieyſcá Woiewodztwu Chełmińſkiému w Rádzynie: Málborſkiému w Sztumie/ Pomorſkiému w Stárogárdźie. SarnStat 866; Przy czym byli y to ſtánowili [...] Ian Chełmińſkiégo/ Gerhárd Pomorzkiégo Kośćiołów Biſkupi SarnStat 1122, 8, 37, 84, 106, 218 (25).

Zestawienia: »Pomorska Ziemia« = (terra) Pomerania JanStat [szyk 56:30] (86): MiechGlab **4v, 43; Látá 1124. Otto Biſkup Bámberſki iechał ná Pomorſkie źiemie/ miaſt nie máło náwroćił. BielKron 282; Winá rzeką Odrą idą do Pomorſkiey źiemie BielKron 291, 291 [3 r.], 291v, 347v, 350v, 531 (55); Ziemiá Pomorſka s Pruſką wnet od nas odeydzie. MycPrz I Bv, I [C]2, II Bv, B[3], Cv; Márgrábiowie Pomorſką źiemię pośiadáli KochProp 8; my Káźimiérz z łáſki Bożéy Król Polſki/ y źiem Krákowſkiéy/ Sędomiérzkiéy [...] Pomorzkiéy/ Pan y Dźiedźic: Obiáſniamy ku wiádomośći wſzyſtkich SarnStat 249; Ziemiá Pomorzká do Korony wſzyſtká należeć ma. SarnStat 1088 marg, 11, 115, 370, 908, 941 (22); KlonKr Ev.

zool. »świnie pomorskie«: Swinie Niemieckie z Polſkimi pomieſzáne nalepſze do chowánia: á Niemieckie rozumieć trzebá/ Zułáwſkie/ Pomorſkie/ Weſtwálſkie/ ácz y Báwárſkie roſłe. GostGosp 120.

a. [W funkcji rzeczownika: Rodzaj tańca: tákże y tańce nowe cżynili/ gonione/ cielęcże/ myſze/ gęſie/ ſkocżne/ Cynary/ włoſkie/ pomorſkie/ płeſzne/ chłopſkie. PostępekPrCzart 61v.]

Synonim: 1. nadmorzny.

DDJ