[zaloguj się]
[pdf]

POŚLADEK (31) sb m

pośladek (29), poszladek (2); pośladek : poszladek KochPhaen (1:2).

Wszystkie samogłoski jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N pośladek pośladki
G pośladku pośladk(o)w
D pośladkowi
A pośladek
I pośladkiem
L pośladku

sg N pośladek (12). ◊ G pośladku (1). ◊ D pośladkowi (1). ◊ A pośladek (4). ◊ I pośladkiem (4); -em (1), -(e)m (3). ◊ L pośladku (6). ◊ pl N pośladki (1). ◊ G pośladk(o)w (2).

Sł stp: pośladek, pośledek, Cn notuje, Linde także XVII – XIX w.

1. Tyłek, zad; anus, podex Murm, BartBydg, Mącz; culus Murm, BartBydg; posteriora PolAnt, Cn; clunis, natis, sedes Mącz, Cn; posterior pars corporis BartBydg; femen, tergum Mącz; postica pars, posticum Cn (30):
a. U ludzi (19): Murm 60; Podex, d⟨icitu⟩r posterior pars corporis, culus, poslyadek, rzicz BartBydg 118, 11; warz ty zioła w niey aż trzecia rżęſć [!] wywre/ wyley to w nacżynie takowe czoby ſie mogł poſladek cżłowieczy włożyć w nie, Pothym ma nad thym cżłowiek ſiedzieć parzącz zadek z poł godziny rano y wiecżor FalZioł V 93; RejFig Aa4; RejZwierz 140; Femen, [...] Wnetrzna á zádnia część mięśiſta ciáłá począwſzy od kroku áż do kolan/ Zadek/ Posladek. Mącz 120c; Marisca, Brzidka/ Nieſmáczna figá/ też nieyáki wrzód nád pośladkiem od drápánia álbo tárcia Mącz 210a, 11d, 173a, 242a, 375b, 378d; Bo ná owy choboty czo ſie w nich poſládek iáko korzec widzi/ co iedno od roboty wynidzie/ vbrałby ſie był zá to dobrze pirwey pocżćiwy ſláchćic y s cżeládzią. RejZwierc 58; [áczkolwiek mi ſię poſládek trzęſie Roſproſzczę gi wtańcu dziſia. SądParysa C4].
Przen: Człowiek leniwy (1): Mulieris podex proverbium. Poſliádek niewieśći/ to yeſt Leniwy Zgniły yáko grzyb Mącz 235d.
α. Odbytnica (4): Też komu poſladkiem zbytnie krew wychodzi/ Dziewanna vwarzona w winie, á tam ciepło w ſtolecz przykładana/ zaſtanowi krew Emoroidow FalZioł I 145b, V [2]v, 103v; Condyloma, Niemoc nieyáka gdy z zádku wychodźi żyłá/ álbo pęchirzyk prąc á ćyſnąc yelito w poſládku. Mącz 63a.
[Przen:
Zwrot: »gębę swą w pośladek obracać« = wymiotować: á pijánice y dwákroć y trzykroć więcey piją niźli ieſt potrzebá/ á niżli przyrodzenie znośić może/ y gębę ſwą (co y wſtyd powiedáć) w pośladek obracaią WujPosŚw 1584 254 (Linde).]
b. U zwierząt (11): Y ſthał [kocieł] ná dwunaſćie Wołow [odlanych ze spiżu]/ z ktorych trzey byli obroceni ku Pułnocy/ á trzey ku Zachodowi/ á trzey ku Południu/ á trzey ku Wſchodowi ſłońcá/ ná kthorych Koćieł był poſtáwion: Ale poſládki ich wſzytki byly pod ſpodkiem. BibRadz 2.Par 4/4; A w ten cżás mąż/ to ieſt Anioł/ chodził s nim [Jakubem] zápáſy áż do ráná/ ktory dotknął żyły iego ná práwey ſtronie krzyżá áż vſchłá/ s tego Iakob chramał. A żydowie przeto poſládkow bydlęcych nie iedzą iż w nim żyła vſchłá. BielKron 15v, 444v, 465; Mącz 58a; Ktory koń ſłábégo ćiáłá ieſt/ á ćiáło mu ná poſládku zwiſnie/ ten nie rad tłuśćieie. SienLek 187, 186, 187v; [Druga prerogatywa ta jest, iż Żydowie chełmscy powinni dać pośladek drobięcy za gr 1. LustrRus 25].
Przen: W opisie gwiazdozbiorów noszących nazwę istot żywych (3): Lwá po pierśi/ y po brzuch/ áż ku pośládkowi [Panna] Záymuie: á w pół grzbietá przychodźi Rákowi. KochPhaen 18, 17, 21.
2. Koniec, może skutek, wynik (1): a tak v m patrczie y na poſladek yeſly ſye Turczi niepokvſchą daley nad te granycze wzyacz y Camieniecz LibLeg 11/57v.

Synonimy: 1. dupa, rzyć, siedzenie, stolec, tył, tyłek, zad, zadek, zadnica; 2. koniec, kres, ostatek, skutek, wynik.

KW