[zaloguj się]
[pdf]

RUDEL (14) sb m

Teksty nie oznaczają é lub oznaczają niekonsekwentnie (Cn e jasne).

Fleksja
sg pl
N rudel
G rudla rudl(o)w
I rudl(e)m rudl(a)mi
L rudlach

sg N rudel (7). ◊ G rudla (4). ◊ I rudl(e)m (1). ◊ pl G rudl(o)w (1). ◊ I rudl(a)mi (1). ◊ [L rudlach.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Znaczenia
1. Ster; gubernaculum BartBydg, Vulg, PolAnt, Calep, Cn; aplustre BartBydg; clavus Cn (10): BartBydg 11b, 156; Y gdy wyćiągnęli kotwice/ puſſcżáli ſie na morze/ rozpuśćiwſſy też ſpoieniá rudlow/ á podnioſzſſy wznieśli żagle podług wiánia wiátru/ y wieźli ſie ku brzegowi. Leop Act 27/40; Abowiem y márynarz ſtáry á bywáły/ co v rudlá ábo v kompáſu ſpokoiem ſtoi á rády drugim dodawa/ dáleko ieſth potrzebnieyſzy niżli owi co po powroziech biegáią/ máſztow ſie/ álbo żaglow chwytháią/ á nie záwżdy wiedzą co cżynią RejZwierc 163v; Oto y okręty ták wielkie będące/ y od twárdych wiátrow rozegnáne/ obracáne bywáią od málucżkiego rudlá/ gdziekolwiek chuć ſtyrniká chce. BudNT Iac 3/4; Gubernaculum – Rudel wſzifie. Calep 466a; KlonFlis A3v; [Gubernaculum, Clavus Das Stewerholtz Rudel ArtNom M5v].
Szereg: »styr abo rudel« (1): A ſtyr (marg) Gubernaculum, clauus ſiue temo nauis, ſtyr ábo rudel. (–) [...] Kieruie ſzkutę/ á oná nie błądźi/ Gdy ią ſtyr rządźi. KlonFlis E4.
Przen (1): Tego tedy [jednego] Páſterzá zwierzchnośći/ [...] dla rozerwánia iednośći záwſze ſię przećiwili Heretycy/ áby [...] tego ſzterniká łodki BOżey od rudłá [!] odſádźiwſzy/ tym ią łácniey mogli nawáłnościámi zálewáć ReszList 85.
2. Wiosło; remus, tonsae Calep (4): Tonsae – Rudel. Calep 1072b.
Zwrot: »rudlem pojeżdżać, pojeżdżanie« = wiosłować, wiosłowanie [szyk zmienny] (1:1): Subremigo – Rudlem poiezdzam. Calep [1019]b, 911a.
[Wyrażenie: »okręt o [ilu] rudlach«: ćiągnął za ſobą okręt przed nim idący o dwudźieſtu y cżterzech rudlách. BusLic 6.]
Szereg: »rudel, (albo) pojazda« (2): Scalmus – Kołek naktorim rudel albo poiazda chodzi. Calep 950a, 911a.

Synonimy: 1. styr; 2. pojazda, rem, wiosło.

LW