[zaloguj się]
[pdf]

PRZEJEŻDŻAĆ (21) vb impf

-żdż- (14), -zdz- (5), -żdz- (1), -zdż- (1).

Pierwsze e oraz a jasne; -jéżdż- (8), -jeżdż- (3); -jeżdż- Mącz (2); -jéżdż- : -jeżdż- SarnStat (8:1).

Fleksja
inf przejéżdżać
indicativus
praes
sg pl
1 przejéżdżåm
3 przejéżdżają
praet
sg pl
3 m przejéżdżåł m pers przejéżdżali
fut
pl
3 m pers przejéżdżać będą
conditionalis
sg pl
3 m by przejéżdżåł m pers przejéżdżali
impersonalis
praet przejéżdżåno
participia
part praes act przejéżdżając

inf przejéżdżać (4). ◊ praes 1 sg przejéżdżåm (6). ◊ 3 pl przejéżdżają (3). ◊ fut 3 pl m pers przejéżdżać będą (1). ◊ praet 3 sg m przejéżdżåł (1). ◊ [3 pl m pers przejéżdżali.] ◊ con 3 sg m by przejéżdżåł (3). ◊ 3 pl m pers przejéżdżali (1). ◊ impers praet przejéżdżåno (1). ◊ part praes act przejéżdżając (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVII(XVIII) – XVIII w.

1. Jadąc lub płynąc czymś, przebywać jakąś drogę; traicere, tramittere, transmittere Calep, Cn; transire JanStat, pernavigare, transvehere, travehere, volitare Cn (14):
a. W jednym kierunku, kierując się do określonego celu (12): Translabor, Labendo transeo – Przepadam przeiedzam [!]. Calep 1080b, 784a.

przejeżdżać co (1): Sthoią po dziſieyſzy dzien pola Alanſkie puſte, ktore zową płoniny, telko ie caſem przeiezdzaią, Kozaci ſzukaiąc coby vtargnęli MiechGlab 41.

przejeżdżać przez co (1): iż drógá ieſt y ma bydź wolna kupcom y obywátelom Króleſtwá Polſkiégo/ y źiem Litewſkich/ Mázowieckich/ Ruſkich/ Zmudzkich/ którzy przeiéżdżáią [transeuntibus JanStat 905] z ſwémi kupiámi y rzeczámi którémikolwiek przez Pruſką y Litewſką y iné źiemie Zakonowi poddáné SarnStat 1121.

przejeżdżać czym [= środkiem lokomocji] (2): StryjKron 652; Eremigo – łodzia przeiezdząm. Calep 370b.

przejeżdżać z czym (2): SarnStat 1121 cf przejeżdżać przez co; SarnStat 1238 cf przejeżdżać skąd.

przejeżdżać dokąd (2): A ieſliby który z Stároſtów dopuśćił którému nád zákazánié náſzé do Sląſká przeiéżdżáć: temu y Stároſtwo ma bydź wźięté: y inym karániém/ któré nam godné będźie ſie zdáło/ ma bydź karan. SarnStat 1237, 1238.

przejeżdżać skąd (1): áni żadnému poddánému náſzému liſtów wolnośći przećiwko zákazániu tákowému/ do Węgier y do Sląſká/ ábo ztámtąd z rzeczámi y z kupiámi przeiéżdżáć dozwolimy [neque ... libertatis literas ... commeandi et transeundi concedimus JanStat 1038] SarnStat 1238.

α. Przedostawać się na drugą stronę (5): Tramitto – Przeiezdzam. Calep 1078a.

przejeżdżać z czym (1): Iż którybykolwiek ná potym był doświádczon nád to zákazánié náſzé przeiéżdżáć [transeundi JanStat 1036] z kupiámi y z Zbożem którymkolwiek do Sląſká/ zá gránice króleſtwá náſzégo: y ná gárdle/ y ná dobrách wſzyſtkich ma bydź karan. SarnStat 1237.

przejeżdżać dokąd (2): SarnStat 965 cf »przez most przejeżdżać«, 1237 cf przejeżdżać z czym.

Zwroty: »w brod przejeżdżać« (1): wielka ſuchość pánowáłá w Polſzce y w Litwie/ [...] w brod koniem przeiezdzano zá Rágnetą StryjKron 652.

»przejeżdżać granicę, za granicę« = transire ultra fines JanStat (1:1): którzy przeiéżdżáiąc gránice Koronné/ zágránicznikóm gwałty y ſzkody czynią SarnStat 452, 1237.

»koniem przejeżdżać« (1): StryjKron 652 cf »w brod przejeżdżać«.

»przez most przejeżdżać« (1): którzy ná ſkład Krákowſki/ álbo téż przez moſt Káźimiérſki przez Kráków przeieżdżáć będą SarnStat 965.

αα. [O żołnierzach: przełamywać się przez szyk nieprzyjaciela [co]: Wiele nikczemnych y boiáźliwych ludźi ſie náyduie/ którzy woyſká nieprzyiaćielſkié przeiéżdżáli y przeiéżdżáią: nie przeto żeby byli ták wielkiégo ſercá/ tákowégo ćwiczenia/ y mocy tákowéy/ żeby ſie tego śmieli ważyć/ ále że śiedzą ná tákich koniach/ których ieſt zſto/ żeby ſie przez woyſká łamáli CerGór 159.]
b. Odwiedzać kolejno różne miejsca w obrębie jakiegoś terenu, objeżdżać; perequitere Mącz, Cn (2): Perequito, Przeyeżdżam. Mącz 107b.

[przejeżdżać co: AktaSynod I 76 cf Szereg.]

Zwrot: »przejeżdżać i tam i sam« (1): Alexander tedi boiąc ſie przeieżdżał y tam y ſam [discurrens hinc et inde] pocieſzáiąc y potwirdzáiąc rycerſtwo ſwoie HistAl M2v.
[Szereg: »wizytować albo przejeżdżać«: Starszy brat z radnymi towarzyszmi swymi społecznie pieczą mieć mają: [...] Wizytować albo przejeżdżać zbory, albo wespół, albo komu by to zlecono było. AktaSynod I 76.]
2. Jadąc mijać, nie zatrzymywać się; omijać obowiązkowy postój na szlaku handlowym (skład lub posterunek celny), pogwałcać tzw. przymus drogowy; praeterferri, praetergredi, praeterlabi, praetermeare, transcurrere praeter oculos, transvehi Cn (5): y áby Stároſtowie y Mytnicy/ którzy ſtróżéy ſłuſznéy zániedbawáią/ y zá których przeźiérániém ktoby przeiéżdżał przećiwko téy vſtáwie/ byli karáni winą ſtá grzywien SarnStat 512 [idem] 1240.

W połączeniu szeregowym (1): iż miáſtá któré ſą zá Lwowem/ iáko Hálicz/ Kołomyia/ Striy/ y inſzé wśi niemáią dáléy z kupiámi ieźdźić/ iedno do Lwowá: áni máią indźie omiiáć/ áni przeiéżdżać/ álbo obiéżdżáć ad loca anteriora SarnStat 1047.

Zwrot: »cło przeieżdżać« [o przemycie] = a vectigali solvendo dolo malo e subtrahere, legem de portorio solvendo a. ius portorii solvendi violare, portitores evadere a. fallere, portorium (pro mercibus) negare a. negligere a. non dare, telonium fraude praetervehi, vectigalem pecuniam a. pensionem dolo malo negare Cn (2): bo ná káżdym cle więcey Celnicy pokrádną/ niż ći co cło przeieżdzáią GostGosp 140, 140.
3. Jadąc wyprzedzać (1):
Zwrot: »naprzod przejeżdżać« (1): Praecurro, Vbiegam/ Naprzod przeyeżdżam. Mącz 74d.
4. Jeździć na koniu lub z koniem uwiązanym obok dla utrzymania go w sprawności lub sprawdzenia go (1):
Zwrot: »konia przejeżdżać« = inequitans equum exercere a. explorare, obequitare equum exercens a. explorans Cn (1): bo by tym kon przeigrał gdyby go częſtho nie przeieżdżał nie czyniąc mu gwalthu SienLek 190; [SzczerbSpecSax 180 (Linde)].
[Szereg: »przejeżdżać i probować«: kupiecby też koniá przeieżdzał/ y probował SzczerbSpecSax 180 (Linde).]

Synonimy: 1. przebywać; a. przeprawiać się; b. wizytować; 2. omijać; 3. ubiegać, wyprzedzać.

Formacje współrdzenne cf JECHAĆ.

Cf PRZEJEŻDŻAJĄCY, PRZEJEŻDŻANIE

RS