cum imp (4): Nieſſcżęſni żydowie wiodątz pana Iezuſa ſromotnie po oné drodze za ſſyię go bili/ [...] krzycżątz náń wolali. Podz rychléy zwodztza nieſſcżęſny. OpecŻyw 111v; RejKup ee6v; BielKron 46v; Propera ocius, Kwáp ſie rychliey Mącz 326b.

Połączenia: »co rychlej« (7): Woiewodá Wáłáſki ſłyſząc złe nowiny o ſwoich/ gniewał ſie tym więcey/ ćiągnął z ludem co rychley przećiw náſzym. BielKron 421v, 229, 414, 454; RejPos 244v [2 r.]; RejZwierc 113.

»tym rychlej« (7): Oni [Delfowie] iákoby głuſzy byli/ Tych iego [Ezopa] ſłow nie bacżyli: Tym go rychley prowádzili/ Aby go z ſkáły zrzućili. BierEz H; OpecŻyw 112, 136v, 137v; Tamże woiewodę Węgierskiego [Baty, car tatarski] poraził y zwyciężył/ także tym richley [festinanter] wſi j miaſtecżka paląc przyciągnął do rzeki ktorą zową Ciſa MiechGlab 15; Leop 3.Mach 4/5; BielKron 453.

W połączeniu z przymiotnikiem [zawsze: posit] (2): Galienus ſeptimo ſimplicium farmacorum piſze iże tho ziele [sturzesz] ieſt ciepłe richło w trzecim ſlopniu/ thakieſz też y wyſuſzaiącze. FalZioł I 107a, I 28d.

rychło po kim, po czym (37): Wdowá rychło po pogrzebie/ Vteſkniłá ſámá ſobie: A zá mąż idź wolą miáłá/ Iedno iże śię ſromáłá. BierEz R4v, P2v; PatKaz II 30, 69v; Lekarzſtwa o rozmagitych niemoczach Dziecinnych/ w ktore richło po porodzeniu wpadaią FalZioł V 37v; Powie thesz zebiſmi go bily dawno nawyedzicz roſkazaly po yego wroczenyv do zyemie yeno ysch richlo po przyachanyv ſwoym do wegier bil odyachal LibLeg 10/150; povyedzial yſz Richlo po kupyenyu Svkna [...] y pothem kiedi ye chczial wroczicz, pan Richwalsky przyachal donyego na laką LibMal 1544/79v; Item powyedzial ze [...] Wawrzinyecz Sarkala wewſzi nyewye yako wezwaney [...] yeſth go odyachal [...] Thamze po yego richlo wyachanyu przyachal knyemu wlodarczik ze wſſy krothky LibMal 1548/146; KromRozm II g2; Diar 82; ále tho wiedz pewnie/ ieſliże ná tym Seymie ſye nieuznamy/ [...] że po Seymie rychło pomſthá Boża nád námi ſye okaże znáczna OrzRozm G2; Látá 1399. Krolowa Edwigá Włádźisłáwowa ná zamku Krákowſkim vmárłá/ po porodzeniu rychło/ bowiem byłá vrodźiłá dzyewkę miánowáną Elżbietá Bonifácya/ ktora trzećiego dniá vmárłá/ y ſámá też rychło po niey mieſiącá Cżyrwcá BielKron 382v, 45v, 49v, 76, 103, 131v (17); po ktorym záćmieniu bárzo rychło morowe powietrze w wielu Kráinách pánowáło LeovPrzep A3, a4, A4, Bv, B2; GórnDworz Dd7v; StryjKron 762; CzechEp 424; Rychło po tym weſelu/ cny Hrábiá z Tęczyná/ Wiáchałeś ná Stároſtwo ſwoie do Lubliná KochPam 84.

rychło za kim (3): BielKron 413v; Vmárł pothym pan Boiánowſki Polſki Philozoph [...]. Rychło zá pánem Boiánowſkim/ pan Derſniak położył głowę/ godny w Polſzcże cżłowiek GórnDworz Dd8; [Rupertus św.] poſławſzy przed ſobą niektore ſwoie kápłany/ ſam zá nimi rychło do kśiążęćiá do Rátysbonj ábo Regenſpurku przyiáchał. SkarŻyw 230.

rychło + part praet act [= po czym] (1): Po śmierći ſyná ſwego Filipá Máxymilian był żyw lat XIII/ á vmárł látá 1519/ rychło przyiechawſzy [= wkrótce po przyjeździe] s Preſzporku/ gdzye ſie byli ziecháli z náſzym krolem Zygmuntem BielKron 190.

Z elipsą czasownika (1): Abowiem pátrzay co thu Apoſtoł powieda: Iż iedná y druga biedá przeminęłá/ á iż trzecia przydzie á rychło. RejAp 96v.

W połączeniu z określeniem czasu (1): Bo nád ſpodziewánie wſzyſtkich wprzod [Saul] był táiemnie od Sámuelá pomázány/ ktore było iákoby vrodzenim iego. Aliśći záś potym rychło/ w kilká niedziel/ iákoby dopiero ná kroleſtwo/ przez loſy y pomázánie był wſtáwiony CzechRozm 140.

Połączenia: »(a) już (...) rychło« [szyk 9:2] (11): O matuchno moia námileyſſá/ o dziewitzo blogoſlawioná/ iuż rychlo s tobą ſie rozlącżę/ a iako baranek niewinny dlá odkupieniá rodzaiu ludſkié^go od żydow ſmiertz ij okrutné vkrzyżowanijé prziymę OpecŻyw [79]; A tedy duch ſzwyąty chczącz rychlo yuſz obyauycz myloſyerdzye ſwoye obyauyl oſzwyeczyl ktemu uznanyu anyoly ſerafyny PatKaz II 51; LibLeg 11/136v; BielKom C7; Ráduymy ſie á weſelmy ſie/ á daymy chwałę iemu [Bogu]: ábowiem iuż rychło przydą gody Báránká náſzego. RejAp 155v, 135; RejPos 19; TEmu [Łąckiemu] męſtwo przyſtoi/ ále ſtáre látá/ Bronią mu go/ y chcą go iuż Bogowie s ſwiátá/ Wzyąć ſobie zá Ochmiſtrzá tám miedzy Boginie/ Iák mnimam ten go vrząd iuż rychło nie minie PaprPan K2; SkarŻyw 583; Mam iśćie/ moy łáſkáwy Pánie Podcżáſzy/ tę w Bogu nádźieię/ iż prawdá zátłumiona/ kiedyżkolwiek/ á iuż rychło/ ná iáſnią wynidźie: iákoż iuż v wielu nas wyſzłá CzechEp *4. Cf »już czas rychło przychodził«.

»(ale, a, i) (barzo, jakoś) rychło potym, zatym« [szyk 114:79] (192:1): Wieprz widząc wołu w roboćie: [...] Widząc ſie proznuiącego/ Wzgárdził wołu vbogiego. Rychło potym gdy wieprz vtył: Wiodł ij oracż by go zábił. BierEz K, A2, E3v; Gdy cżas porodzeniá Elzbieta miala/ porodzila krzcijciela bożeego/ panna náſwiętſſá w ten cżas tam niebyla/ [...] a wſſakoż rychlo potym ſwięté^go Iána piaſtowala OpecŻyw 12, 39, 171; a ta maſtz roſpądza y othwiera wrzedzienice: y richło ſie potym zbierze ropa. FalZioł I 3a, I 110d; Item then tho Caſper Czech powyadal przed nym yſch lyathoſz przed myąſſopuſthi bil zeliſlawſky v Marczina Zawaczkyego wgoſzczieyewiczach [...], powyada ze theſch y on ſam richlo pothem bill v Zawaczkyego wgoſczyeyewyczach LibMal 1546/121v, 1543/76v, 1551/160v, 1553/176v; Bo [św. Paweł] nye piſał nic wyęcey do nich po tym liſcye/ á też nye był w żydowſkyey źyemi/ ále rychło po tym w Rzymye/ ſkąd ten liſt piſał/ zábit yeſt. KromRozm II v3; Aeryuſowá/ Yowinianowá/ y Vigilanciuſowá náuká o poſcyech/ ſwyęćyech [...] o dedwunaſcye ſet lat ná roznych myeyſcách powſtáłá byłá/ y rychło potym vſtawſſy/ przed cztermi ſty lat w dolnych Nyemcach znowu ſye wſſczęłá byłá KromRozm III E3v, C4v; Ale ná ty ſlowá drudzy Biſkupi Rzymſcy/ po Grzegorzu niepámiętáli/ ábowiem potym bárzo rychło w pychę ſie podnieśli/ y Papieżmi zwáć roſkazáli KrowObr 7, 34, 37v, 198v; UstPraw B4; CHłopu żoná vmárłá/ á on rychło potym RejFig Dd5; Owce wſzytki [pasterz] poprzedał/ kupił Fig niemáło. Y chciał płynąć ná morze/ áby ná nich wygrał/ A morze ſie wzburzyło/ Márinarz roſkazał/ Bo [lege: by] wſzytko wymiotáli/ do brzegu ſie wroćił/ A potym iákoś rychło/ morze wiátr vkroćił. RejZwierz 121v; NApierwſze [rozproszenie Żydów] było/ gdy Teglátphálázár Zydy do Cirenem wygnał/ y rychło potym wielką licżbę ich z Gálileiey [...] do Medyey y Perſyey/ przenioſł. BielKron 266; ANdrzey po bráćie ſwym Láwęncye/ ktory był rychło potym vmárł/ y po zábithym Petrze/ ná kroleſtwo Węgierſkie wybran BielKron 300v; Rychło pothym gdym wyſzedł ſzáleć/ tráfiłem ná ſzaleńſzego ſtárego/ ktory mię przeſladował ſłowy mowiąc/ pśie Krześćijáninie. BielKron 458, 13, 13v, 15, 55, 83v (97); RejAp 143v; Rychło tedy potym/ kiedy Krol Iego M. po ſmierći Krolá Zigmuntá ſwiętej pámięći/ [...] ná regiment Kroleſtwá Polſkiego wſthąpił/ y do Krákowá przyiechał/ kſiądz Mácieiowſki/ [...] ná Prądnik odiechawſzy/ ſiedḿ/ álbo oſḿ dni tám mieſzkał. GórnDworz B8; [Scipio] Náſica przyſzedł do Enniuſá [...]. Owa gdy thák odſzedł/ rychło potym/ przyſzedł theż Ennius do Scipioná GórnDworz R5, B6, M8, R4, R7, T4; Potym záſie [rycerz] iáchał do Báldáchu ſwey oycżyzny z żoną. Y ſtáło ſie rychło potym/ że on rycerz w Eipćie przyſzedł ku wielkiemu vboſtwu HistRzym 85, 50, 107v, 128v, 129v; RejPos 294; BielSpr 48; WujJud 89v, 116v; á ták też [Saul] iáko ſie prętko Krolem vrodził/ y iáko potym rychło krolem pozdrowion był/ ták też záś prętko kroleſtwá poſtrádał. CzechRozm 140; iednák [Żydowie] támże w Bábilonie [...] záwżdy niektore z domu Dáwidowego nád ſobą przełożone miewáli [...]. Aż do Máchábeycżykow: po ktorych záś Sędźiowie ludem onym rządźili áż do Herodá ſyná Antypatrowego [...] ktorego potym rychło cżáſu národźił ſie Iezus Chriſtus. CzechRozm 167v, 138v, 140, 238, 238v; [cesarz Hadrian] S przodku był Krześćiány pocżął przeſládowáć/ Potym zá ich piſániem iął ich záś ſzánowáć. Acż potym był od bogow rychło s ſwiátá wzyęty/ Skoro pocżął bráć przed ſię żywot práwie ſwięty. PaprPan Gg4, Ddv, Ee4v, Gg3; Y wroćiwſzy ſię do Rzymu/ á ono widzenie wiernym oznaymiwſzy/ rychło potym [św. Piotr] krzyżową śmierćią świádectwo dał Pánu y práwdzie iego tamże w Rzymie SkarJedn 88, 124, 131, 142, 196; y nie mieſzkáiąc/ [św. Wojciech] vkroćił obycżáie ſwoie/ y wklobę ie bogoboynośći wpráwił. Rychle potym ná Práſkie Biſkupſtwo/ iáko [...] cnot pełnego cżłeká Cżechowie po Drjtmarze obráli. SkarŻyw 352, 86, 119, 201, 211, 251 (12); Rychło potym Roku 1477. Stephan Woiewodá Wołoſki Multáńſką ziemię zburzył StryjKron 657, 200, 270, 284, 300, 345 (15); Bo to pewna/ iż ktorzy kolwiek kiedy wiáry drugim nie chowáli/ ktorzy przyśięgę ſwą y nieprzyiaćiołom łamáli/ záwſze potym rychło ná ſobie znácżną kaśń Bożą odnośili. CzechEp 13; Przyſzłego tedy potym poſtu [...] [papież Sylwester II] w oney káplicy [Jeruzalem] mſzył: á zátym rychło po oney mſzycy wpadł w niemoc CzechEp 424, 13; NiemObr 33, 62; GórnRozm F2, K2; w raczy pamiętac zem ia względem Młwey łaski w nie bez rady wm MMPana Kupił był niedawno wPolscze maiętnosć [...] rychło potym niespodziewana smierc niebosczyka Krola wszytkie mysli y rady nasze pomięszała ActReg 159; Wtora [część Ewangelii św. Jana] opiſuie ſpráwy iego [Jezusa] w Iudſkiey ziemi (rychło potym iáko ſię począł w Gálileiey okázowáć) WujNT 298; POtymem widźiał: á oto drzwi otworzone w niebie; á głos pierwſzy [...] zemną mowił: Wſtąp ſám; á pokażęć to co ſię ma dźiać rychło potym [post haec] (marg) potym nátychmiaſt. N.L. (–). WujNT Apoc 4/1, przedm 1, s. 140, Mar 14/70, Act 27 arg; SarnStat 74.

»a potym wnet rychło« (1): TA ſpráwá á thá hiſthoria [tj. wybór Macieja na apostoła] wnet ſie sſtháłá ſkoro po w niebo wſthąpieniu Páńſkim [...]. A potym wnet rychło był im zeſłan Duch s. RejPos 287v.

»już potym rychło« (1): Pothym z wielkiey noczy licży cizioianus dálekoli do ſwiętego Ianá/ tuſząc ſobie dobrze/ iż to nam dalibog prętko zbieży/ bo tám też iuż potym rychło żniwá y owoce náſtáną. RejZwierc 159.

W charakterystycznych połączeniach: być rychło u [kogo], w naukach celować, chybić, dać (oddać) (4), dowiedzieć się, iść (przyść, przychodzić, pość, wyniść) (42), minąć, mścić się, nadziewać się, narodzić się, obdarzyć, objawić, prawdę odkryć, odstąpić [od kogo], oględać (2), okazać się (2), okrzcić się (wziąć krzest) (2), piekło osieść, oświecić, otworzyć się, począć się, poczuć, pokusić się, posłać (przysłać) (3), postanowić, postarać się, przepuścić, przestać, przybyć (3), przyciągnąć, przyjechać, przypaść (upaść, paść) (6), o śmierć przyprawić, przyzwać, rozłączyć się, rozstać się (2), spłynąć, spodziewać się, (z)stać się (4), stracić, uciec (3), ujrzeć (2), umrzeć (umierać, żywota dokonać, z świata pość) (30), upamiętać się, usłyszeć, ustać (2), utonąć (2), uzdrowić, widzieć, wpaść w niemoc, wrocić (się) (przywrocić) (3), wyniknąć (2), wypełnić się (spełnić się) (3), zapłatę wziąć, wznowić, zabić, zajść [kogo], zakołatać, zebrać, zetrzeć (2), zginąć (poginąć) (3), złamać się, zmiłować się, świat zniszczyć, zwetować, zwiastować; być rychło uzdrowion(y) (2), zabit, zdrow; rychło po Bożym Wstąpieniu, po elekcyi, po kupieniu, po pogrzebie, po porodzeniu (4), po pracy, po przyjachaniu (po wyjachaniu) (2), po rozmowach, po sejmie (2), po stworzeniu (2), po ślubie, po śmierci (2), po weselu, po Wielkiejnocy, po wybraniu, po zaćmieniu (5), po złączeniu; rychło po cesarzu [= po śmierci cesarza], po krolowej; barzo rychło (4).

W połączeniu szeregowym (1): A wielka tho roſkoſz iego [ciemnego anioła, tj. szatana]/ gdy pátrzy ná poſtáwę twoię/ á iuż pewnie widzi ony wſzytki znáki w tobie/ [...] iż ſie też iuż pewnie á nieomylnie y bárzo rychło nádzyewa tákichże dekretow nád tobą. RejPos 201.

rychło na co (1): LEkarze ſtárzy/ ku przepuſzczeniu żywotá/ dawáli chorym ſámę wodę ćiepłą pić [...]: á ieſliż to więc nieporuſzyło: potym ią z miodem dáli: [...] po tákim pićiu/ leżeć kazáli/ á zá pierwſzym ruſzenim wſtawáć niedáli: áni rychło ná tho ieść kazáli. SienLek 38v.

rychło po czym (6): Nigdjćiem po nowey krzywdzie/ Gniewnoć rychło nie odeydzie BierEz L3; Też zaſie barzo rychło po zoſtawieniu vrina nie ma być oglądana, ale ma przinamniey czwierć godziny poſtać FalZioł V 2; LEkanie na dziecię przez ſen przychodzi: z wielkiego obżarſtwa iedzenia. A thak w tey przygodzie/ maſz bronić richło dziecięciu ſpać po iedzeniu FalZioł V 43, V 42v; GlabGad K6, K8v.

Z elipsą czasownika [w tym: kogo, czego (2); do kogo, do czego (9), ku komu (2) – z kim, z czym (4); dokąd (2)] (17): Iudas cieſzy brata a radzy ku oyczu cżo rychley RejJóz P2v; RejKup x4.

~ W funkcji równoważnika zdania rozkazującego (15): Przeto dzięcię námilſſeé k nám przydz nieprzedlużáy/ ſamotz ſamotz tzo rychley nám ſie nie oddáláy. OpecŻyw 18; Przebog dzieczi rychley kxiedza Gdis iuż przypadla ta nedza. RejKup g2v; Miednicze dlią Boga rychło Bo czos zemnie złégo wyſſło RejKup q7v, o2, dd6, ee3; rzekł do thowárzyſtwá ſwego/ co widzićie że ia cżynię/ vcżyńćie wy tákież á rychło [cito facite]. Leop Iudic 9/48; Czo narychley ku Pánu z wiárą. RejPos 180 marg; Tákże też ty vcżyń káżdy vbogi cżłowiecże/ gdy obacżyſz niedoſtátki tych ſmyſłow ſwoich/ żadney rády áni żadney iney pomocy nie ſzukay/ iedno co nárychley do Páná tego/ á proś áby [...] RejPos 206v; Ale ty moy miły Krześćiáńſki cżłowiecże/ [...] nie pokłáday żadney nádzyeie/ áni w ſpráwach ſwoich/ [...] áni w żadnym doſtoieńſtwie ſwoim/ á czo narychley do nog s tą vbogą niewiáſtą [tj. Marią Magdaleną] Páná ſwego. RejPos [310]v, 134, 244, [310]; RejZwierc 73v; (nagł) Nagrobek opiłéy bábie. (–) CZij to grób? boday zdrów pił. cziiá to mogiłá? Ieno rychło/ iuż bych dwie tym czaſem wypiłá. KochFr 71. ~

cum imp (często wyraża ponaglenie) (180): Rzekł do niego [Ezop do chłopa]/ oto Pan moy/ Dał ćię prośić ná obiad ſwoy: Y będzię [!] ćię z iadłem cżekał/ Podź rychło/ áby niemieſzkał. BierEz D2; Rychley kupę drew nákłáććie A wielki ogień nápalćie. Ty Ezopie pánią zwięży/ A ná ogień rychło włoży: Aby więc támo zgorzáłá BierEz D3, C3, D3v, O2v; [Bóg nakazuje Gabrielowi Archaniołowi:] Tego dlá od ſwiętee troyce nies rychlo to orędzie OpecŻyw 7; Niechátz, nálaſkawſſy oytcże ta męka rychléy ominie. OpecŻyw 103; Niechátz ale mily oytcże przydzie rychléy ta godzina/ ijż bych vzrzala mégo iedyné^go ſyna. OpecŻyw 163v, 19v, 62, 94v, 99, 103v (12); PatKaz II 64; richło iedzćye do oyca moiego/ á rzetzćye mu toć przikażuie ſin twoi Iozef HistJóz D4v, E; FalZioł V 67, 82; RejPs 100, 102, 199; Ale vkaż rychley ſwą rzecz Boć mi bárzo pilno iſć precz RejRozpr Fv, Hv, H3v; RejJóz F, F8v, Gv, H6v, K4 (10); Poday mi ſam mięcza rychlo RejKup e5; Nu/ Czczi rychley Pane Czarcze Co tu tam maſz natey ſkardze RejKup cc3v, b6v, c2v, c4, e7, t4 (13); HistAl E6v; MurzOrt B2; KrowObr 118; RejWiz 22v, 33v, 34; Leop 1.Reg 20/29, Luc 14/21, 19/5, Ioann 13/27, Act 12/7, 22/18; OrzList i [2 r.]; RejFig Cc6v; RejZwierz 100v; Ieſliż chceſz záchowác zdrowie ſwe nie oglądayże ſię ná zad/ áni poſtaway ná tych wſzytkich rowninách/ vćiekay rychley ná gorę [ad montem erue te] byś niezginął. BibRadz Gen 19/17; do ktorey [bestii] tak mowiono/ Wſtań rychło [Surge]/ á żrzy wiele mięſá. BibRadz Dan 7/5, Deut 9/12, Ios 10/6, Iudic 9/48, Esth 5/5, Is 5/19 (11); Rzekł potym Moiżeſz ku Aaronowi/ weźmi kádzidlnicę náſyṕ węgla włoż kádzidłá wonnego/ á bież rychło do ludu áby ſie modlił zá nie. BielKron 41, 17v, 95, 115, 236v, 312v, 319, 351v; GrzegRóżn N4v; Hominem istum quamprimum absolvito, Odpraẃ go co nayrichley. Mącz 400d; OrzQuin Qv, Q3 [2 r.]; SienLek 33, 186; RejAp 197v, 198; HistRzym 59v, 79, 82v, 96v, 97v; Rzekł mu [dłużnikowi] Włodarz: Nu weźmi Cyrográph ſwoy/ á ſiądź rychło/ á nápiſz pyęćdzyeſiąth. RejPos 191, A6, C4, 9v, 43, 89 (26); Kiedy dziáło wypaliſz/ razy dwá Borzące/ Chłodz ie rychło cżym chłodnym/ bo będzie gorące. BielSat Nv; HistLan C3v; Y wypráwił posły do Demetryuſzá Krolá ſtymi słowy/ vcżyńmi rychło miedzy ſobą przymierze [Veni componamus inter nos pactum] BudBib 1.Mach 11/9, Iudith 13/13; A ták s pożytkiem Krolá rychło obieraymy/ Dla Páná Bogá proſzę nic w tym nie mięſkaymy. WierKróc A3; BudNT X8v marg, Act 12/7; CzechRozm 246v; Oczko 31; KochPs 56, 121; Gdy iuſz był bliſko drzwi/ záwołał ſtárſzy one^go klaſztoru: otworzćie rychło Mártyryus nam Páná nieśie. SkarŻyw 101, 26, 27, 126, 193, 428, 492; MWilkHist D, G4v; StryjKron 190; CzechEp 112, 209; (nagł) Do Nieznáiomégo. (–) NIemaſz o co ſtać/ bych ćię wpiſał w ſwoie kárty: [...] Ale możeſzli wytrwáć/ gdy będą kpić z ćiebie/ Powiédz imię corychléy/ chcę ćię miéć v śiebie. KochFr 67; BielSjem 36; Wſtań rychléy: ſpáć ſye w ten dźiéń bo długo nie godźi PudłFr 71, 79; ArtKanc K12; Dla Boga odprawcie te sądy rychło cum p^erduellibus ActReg 102, 171; GórnTroas 47, 49; KochPij C4; WyprPl C; A oto ánioł Páńſki przyſtąpił/ á trąćiwſzy w bok Piotrow/ obudźił go/ mowiąc: Wſtań rychło. Y opádły łáncuchy z rąk iego. WujNT Act 12/7; Y widźiałem go mowiącego ku mnie: Spieſz ſię/ á wynidź rychło [Festina et exi velociter] z Ieruzálem WujNT Act 22/18, Matth 5/26, Luc 14/21, 15/22, Ioann 13/27; SarnStat 536; SkarKaz 245a; Otworzćie, otworzćie Rychło: á Pángraczá ſám ieſliże iest w domu Záwołayćie. pilno go. CiekPotr 90, 44, 83; GosłCast 17; Przeto Stároſto ſpráwuy/ wſzák wieſz co ſpráwowáć/ Maſz: A mnie co narychley w tey mierze daway znać. PaxLiz B4, B4v, C3v; SapEpit A3. Cf »idź rychlej«, »wieźcie się stąd rychło«.

W połączeniu ze zdaniem okolicznikowym czasu (10):~ Równoczesnym; czynność zdania nadrzędnego odbywa się podczas trwania czynności zdania podrzędnego: kiedy (3):

Połączenie: »rychło poki« (3): RejPos 177v; Bądź vmyſłu dobrego przećiw twemu ſprzećiwnikowi rychło/ poki ieſteś z nim w drodze: to ieſt/ iáko Lukaſz 12. ꝟ 58. dokłada/ gdybyś iuż z nim ſzedł do vrzędu/ tedy y tám w drodze/ idąc z nim do práwá/ ſtáray ſie iákobyś go wolen był CzechRozm 246v; Zgodz ſię z przećiwnikiem twoim rychło/ pokiś ieſt z nim w drodze: by ćię ſnadź przećiwnik nie podał ſędźiemu WujNT Matth 5/26 [przekład tego samego tekstu RejPos 177v]. ~

Połączenia: »rychlej, tym rychlej (...) niż(li)« (2:1): Rzekł krol [do Abdemelecha]/ weźmi s ſobą XXX mężow á wyciągnicie go [Jeremiasza] tym rychley niż vmrze/ tákże vcżynił. BielKron 95; [Skanderbeg po zabiciu Ferdybaszy] rzućił ſie do ſwoich áby ſie rychley potkáli niżli ſp[r]awcę inſzego wybiorą. BielKron 248v; Powiedzyáł mu [Jezusowi] on Krolik: Sſtąṕ otho rychley miły Panie niżli mi ſyn vmrze. RejPos 242v.

»co (na)rychlej, rychlej ... (a) poki nie« (3:1): Kálibaſzá krzyknął ná ſwe áby ſie rychley potykáli ſthą trochą ludzi poki nieućieką wſtępnym boiem BielKron 245; [Perlat mówił do posłów tureckich:] dobryśćie ſobie cżas obráli tákiey ſpráwie w nocy/ áby o tym nietylko moi rycerze/ ale y dzień o tym niewiedział/ a thák wám rádzę/ abyśćie corychley od murow odeſzli poki was rycerſtwo moie nieobacży. BielKron 247v; RejPos 244; lekarż powie że nielża ináczey iedno muśić práwi tęn pálec co narychley vtrżeć/ á poki dáley ogień nie zaydźie. GórnRozm K2. ~

Połączenia: »co (na(j))rychlej« (181): BierEz C3, F4; Powiedáy tzo rychléy/ botz ſie náń iuż żydowie gotu[i]ą/ krzyż ij gozdzie dzialaią/ odpowiédz a niemieſſkáy. OpecŻyw 103v, 18, 62, 99, 104v; ForCnR B3v; HistJóz E; Othoſz maſz znamiona, przez ktore poznaſz Morowem powietrzem cżłowieka zarażonego. A poznawſzy, vciekay ſie czo narichley do puſzcżania krwie FalZioł V 67, V 71, 82; Ale Etius [...] radził mu [Torismundowi] aby czo narichley niechaiącz bitwy, iechał [ut ... properaret] na ſtolec Krolewſki chciałliby aby go brat nieuprzedził. MiechGlab 54; A gdyżeś ták vmyſlił to vtwierdzenie vczynić nád námi/ iuż ſie wzruſz á nic nieomieſzkáway/ ábyś to ſpráwił co rychley RejPs 99; A ták niemieſzkáiąc idzmy co rychley ná ty mieſcá y wnidzmy do przybytkow tych RejPs 199, 63, 100; Trąb co rychley á pſy zwieray Zwołay czeladz konie ſiodłay Bo teraz dobra pogodá Iſćie iey zámięſzkáć ſzkodá. RejRozpr Hv, E2, H3v; RejJóz F, Gv, M6v, M8, P2v, P5, P6v; Więcz ſobie poſſlie po mnicha By potrząſl przedniem kielicha Bo liepieij za ten gros˙ kupicż Niebo ſobie niżli przepicż Wiecz mnich dutkuye a pithá A za gros˙ czo rychlej chwytá RejKup q8v, z5, cc7v; Diar 25; GliczKsiąż K6v; LubPs bb5 marg; KrowObr A3v, 170v; A nie trzebá iuż w ten cżás wiele pſowáć groſzy/ Iedno corychley łápáć gdzye cżarney kokoſzy. RejWiz 79, 22v, 34; Thedy [na wiadomość o tym, co działo się w Galaadzie] obroćił ſie Iudás y woyſko iego drogą po puſſcżey ku miáſtu Bozor co rychley [repente]/ y dobył go Leop 1.Mach 5/28, 1.Reg 20/6, Esth 2/9, 2.Mach 4/31, 8/9, Luc 14/21 (11); OrzList i [2 r.]; RejZwierz 19v, 100v; Wſthań á idź z thąd co narychley/ ábowiem lud twoj ktoryś z Egiptu wywiodł popſował ſie BibRadz Deut 9/12; A ták záwołał Krol Izráelſki komorniká niektorego/ roſkázuiąc mu áby corychley przyźwał [!] [Festinare fac] Micheaſzá ſyná Imle. BibRadz 3.Reg 22/9, Ios 10/6, Iudith 13/13; Z tegoż mieyſcá piſał Krol do Woiewody Siedmigrockiego áby niecháiąc nicżego innego co narychley z ludem bywał v niego BielKron 306, 17v, 30, 55v, 66v, 197 (17); Mącz 400d; OrzQuin Qv, Q3 [2 r.]; Ale ieſli [krew] czyrwona/ iaſna mierna/ teyći ſzkodá puſzczáć/ á co narychley ią záſtánoẃ. SienLek 33, 52, 186; RejAp 197v [3 r.]; GórnDworz P8; A ták ktożkolwiek chce wiernie wypełnić powinność ſwą Pánu ſwemu/ bierz ſie co rychley do tego co ieſt wola ſwięta iego [...]: A nie ſzukay inſzych ſtanow á inſzych wymyſłow ſwiátá tego RejPos 43; gdyż wieſz iż nie doſyć ná tym/ iż gdy kto cżuie ránę ná głowie ſwoiey/ iż tylko woła á nárzeka/ á mowi: o biedáż mnie toć mię boli/ ále co narychley bieży do lekárzá. RejPos 309v, A6, 9v [2 r.], [36], 65 [2 r.], 103v (29); BielSat Nv; gdy kto nogę złamie/ álbo ſie s koniá ſtłucże/ pewnie iuż nie ſzuka áni málárzá/ áni háwtarzá/ iedno co narychley co miſternieyſzego Cyruliká/ áby oney záboláłey przygodzie ſwey co narichley mogł iáki rátunek dáć. RejZwierc 20v; Chybá ow głuch tego [tj. cieszyć przyjaciela w przygodzie] nie vmie/ czo też więcey nie vmie iedno cżapkę zyąć á dobry dzień dáć/ á o konwi ſie czo narychley pytáć. RejZwierc 151, 73v, 144v; A ták Iudyt z dáleká pocżęłá wołáć ná ſtráſz ktora byłá ná branách/ otworzćie co rychley/ otworzćie/ boć ieſt Bog z námi BudBib Iudith 13/13; BiałKaz C3v; StryjWjaz Cv; A co ieſliby tám [chory w cieplicach] śiedząc o iáki przypadek nieſpodźiany przyſzedł/ co rychléy niech go ták rátuie. Oczko 31, 21v, 32; Dźwigni mię conarychléy z ćięſzkiégo kłopotá/ Obróńcá wieczny mégo żywotá. KochPs 56; Y zſtał ſię wpuł nocy krzyk wielki po wſzytkim Egipćie [...]: iſz wſzyſcy záraz z Krolem/ nietylko ie wolno puſzcżáć/ ále wypycháć ie y prośić pocżęli/ áby co narychley wyſzli. SkarŻyw 480, 27, 570; Sromotáć to náſzá będźie [...]. Rycerzom ták ſławnym krzyczeć By zmárłym ná źiemi leżeć. Co rychley przebog wſtawayćie A broń zá raz pozbierayćie. MWilkHist D, G4v; StryjKron 160, 190, 682; CzechEp *4v, 112, 138, 209; KochFr 67; Bo iáko ná morzu gdy powſtáną wiátry y nawáłnośći morſkie/ tám iuż nie lza iedno corychley z okrętu vſypowác/ ieſli chceſz áby wſzytek nie zátonął. WerGośc 226, 227, 246; BielSjem 37; PudłFr 79; GórnRozm K2; Com roſkazał/ niechay ſie co nairychléy ſtánie GórnTroas 47, 49; KochPij C4; LatHar 693, 708; WujNT Act 17/15; WysKaz 6; CiekPotr 5; PaxLiz B, B4 [2 r.]; PudłDydo A4, A4v.

»(a) co (w)skok (to) rychlej; skokiem co rychlej« [szyk 8:1] (6;3): (did) Pothifar ſle po czeklarze (–) [...] Biegay ty chłopcże czo rychlej skokiem po czeklarze Aby tego wnet łotrzyka wſzadzyli do wieże RejJóz H6v, A7v; Ieſlibys˙ mu [tj. Panu] gdzie wċym wykroċił Patrzay abys ſkreſu niewykroċił Czo ſkok rychłey ſnadzyieya doniego Naydzies˙ panſkie miłoſyerdzie jego RejKup o2, x4, dd6, ee3; Nie mieſzkayże nic moy miły brácie á nie mieſzkay/ á co wſkok to rychley do niego [tj. Pana]/ áby cie nie vprzedził s pomſtą iego gniew ſwięty/ á ſroga ręká iego. RejPos 244, 134, [310].

»im narychlej« (1): A przetoż im narychley niektore poſlićie [festinate, et mittite aliquos] ábychmy y my zrozumieli ktore też ieſt wáſze zdánie. BibRadz 2.Mach 11/37.

»jak(o) na(j)rychlej (a. [najrychli]); jako rychło« (6;5): przeto [Jezus] rzékl k temu drzewu. Nigdy albo na wieki ſie s ciebie owotz więcéy nienarodzi/ tako zatym ſlowe^m natychmiáſt vſchlo. Widzątz to zwolenicy milégo Iezuſa/ dziwowali ſie temu barzo rzeką: Ach iako rychlo vſchlo. OpecŻyw 74; A drugi po ſzelinie ſzuka Iáłowice/ Vbogiego potomká krowy nieboſzcżyce. A ieſli iáko rychło nie potráfi ná nię/ Tedy ſie pánu oycu pewnie w rog doſtánie. RejWiz 70; Mącz 235a, 337d; O obłudna śmiertelnych nádźieio/ o prędka ná wſzyſtko złe odmiáno/ o ślepa nieprawdźiwych dobr pożądliwośći/ Bogactw/ cżći/ y roſkoſzy: iáko rychło od fałſzywego weſela/ do prawdźiwego ſmutku wielom wrotá otwieraſz. WysKaz 2; A gdźieby ſie co téż trudnégo tráfiło/ zwłaſczá z ośiádłémi Szláchćicámi/ czemuby rozſądkiem ſwym zdołáć nie mogli/ tedy do nas iáko narychléy pro informatione poſłáć máią. SarnStat 453, 1183; BOże by iák narychley tego ſmutku pozbyć: Gdyż w nim będąc/ nie zda ſie iuż y ná świećie żyć. PaxLiz B3, B2, C2v, C3v; [Przeto niechby to obmyśliwano było, aby te rzeczy jako najrychli na sejmie efekt swój wziąć mogły. AktaSejmikPozn 1589/77, 1589/77]. Cf »jako narychlej będzie mogł«.

»jak(o) rychło; jako narychlej« = natychmiast potem, gdy; skoro tylko (22;1): MIly Iezus iako rychlo bogu oyttzu duſſę polécil/ ona zlącżona z boſtwe^m/ zſtąpila do odchlanij piekielné OpecŻyw [162]; Onij iako ſie rychlo zgotowali/ s proceſyią poſſli OpecŻyw 173v; PatKaz III 96; HistJóz A2; á ſtąd że połacinie to ziele [nawrot] Solſequium zową/ iako by naſladuiącze ſłończa/ ábowiem iakho ſkoro ſłończe wznidzie tak ſie też roſkwitnie/ á iako richło zaydzie ſłończe á ono ſie też ſtula FalZioł I 49c; Tam lekarze pilno ſie według Ipoſim ſprawuią/ á ſilne iudicium, albo to iſte poznanie niemoczy iako rychło ſie dokona: biorą. FalZioł V 10; A tys iuż odpuſcił [Ps 31/5]) to ieſt iakom to richło vmyſlił vdziałac, Patrz iako prędkie ieſth miłoſierdzie boże ku grzeſznemu. Ieſzcże ſie grzeſny nie ſpowiada iedno iż ſlubuie a iuż pan bog odpuſzcża. WróbŻołt K6v, ll7v; tedy dziatki ná ćwicżenie woienne/ albo około piſmá maią być dane (poniewaſz ty miedzy wſzyſtkimi náukámi naſwobodnieyſze ſą/ y naypierwſze/ á przeto też napierwſzym ludziam/ to ieſt/ Krolom/ Xiążętam godzą ſię) tedy weſpołek iáko rychło władzą ſwoich cżłonkow będą mieć KrowObr 1v; Krolowie Szweccy iáko rychło Finlándią podbili pod ſwe kroleſtwo/ cżterzech Stároſthow w nim poſtánowili BielKron 294; KwiatKsiąż N3v; [cesarz napisał w liście do żony:] Ieſli tobie żywot twoy mił ieſt/ tedy iáko rychło od tego młodzieniaſzká weźmieſz á przęcżeś [!] tentho liſt/ áby go zábiłá. HistRzym 134; Téż obiecuiemy: iż iáko rychło Pan Bóg z Woyny do źiem náſzych nam ſie da wróćić/ wſzytkié róznice między duchownémi y świetckiémi wſczęté ná Séymie Wálnym vſpokoimy. SarnStat 910, 634.

~ »jako rychło ... już« (1):Powiedzcie Dariuſowi panu waſzemu/ iż iako rychło [postquam enim] ſyn Filipow ieſth narodzon/ kokoſz kthora iayca złote nioſła/ iuż ſie sſtała niepłodną/ a tak Darius dani y cżyńſzu od tychmiaſt ſthradał. HistAl B3v.

»jako rychło ... w kielka dni potym« (1): kthorą klątwę iáko rychło ná Ceſárzá wydał/ w kielká dni potym tákową muchę wypił/ ktora mu do ięzyká przyłnęłá KrowObr 39.

»jako rychło (...) natychmiast« [szyk 1:1] (2): a dotknęwſſy ſie iey ręki rzekl: Dziéwko/ tobie mowię wſtáń a iako rychlo iey to rzékl/ natychmiáſt zdrowa wſtala OpecŻyw 45; Thedy Alexánder ſam ná on dom wſtąpił w zbroię przybrány/ á przykazał vffom ſwym áby ſie gotowáli ku walce/ á nátychmiaſt iákoby go rychło widzieli przybliżáiącego ſie ku miáſtu/ áby wſzyſcy nawáłnoſcią ſzturmowáli ná mury mieyskie HistAl C.

»jako narychlej ... tak« (1): Albo weźmi pod miárą/ imbieru biáłégo/ y gáłgánu/ á to zmiéſzawſzy ná ogniu [...] poſtaẃ/ á iáko ſye narychléy roſpali/ ták winem záléy/ á czyń tego do dźiewiąći rázów SienLek 166.

»jako rychło ... tako rychło« (1): kto pokuſy czyerpyal yako rychlo na nyą [Maryję] veyrzal tako rychlo ſpokuſy byl opuſczon PatKaz III 97.

»jako rychło ... tak wnet« (1): tákież y ſzermierz/ iáko rychło broń w rękę weźmie/ á w kroku ſtánie/ ták wnet poznáć ieſli co vmie. GórnDworz Fv.

»jak rychło ... nie ... aż pierwej« (1): Tedy Tárſia długo żáłowáłá mámki ſwey/ y wźięłá ſobie zá obycżay że iák rychło ze ſzkoły przyſzłá/ nigdy nieiádłá áż pierwey ná Mámcżyn grob ſzłá HistRzym 18v.

»jako rychło ... pierwej niżli ... tedy« (1): A iżby dzieci nie miewały niemoczy ſwiętego Walantego/ tedy iako richło z żywotha wynidą/ pierwey niżli cżego vſty ſwemi vkuſzą/ tedy korala cżyrwonego wziąwſzi [...] zetrzeć gi czo nalepiej á włożyć gi w vſta dziecięciu á niechay gi połknie FalZioł IV 52a. ~

»już (...) co (na)rychlej, już rychlej« [szyk 4:1] (3:2): OpecŻyw 157v; A tak czo rychley do krola iuż idz ż ſtą nowiną Izeć iuż iego ſpichłerze po wſzem ſwiatu ſlyną RejJóz L7; Iuż rychley iedzmy kniemu [do ojca] powiedzmys mu wſzytko Nie tak ći go wżdy ruſzy kiedy vyrzy żytko RejJóz N3v, K7; Niechćieyże káżda duſzo więcey zámięſzkawáć/ ále iuż wnidź co narychley/ iák gołębicżká do Archy/ w KOśćioł w ktorym Bog mięſzkáć racży ArtKanc K12.

»już jako tako jedno rychło« (1): Hnet mężowie [...]/ kiedy cżás przyſzedł wyſcia z miáſtá/ zbroyno ſie pokazáli/ á nieprzyiaciele widząc ich tę ſmiáłość/ iż [...] ná wſzytko gothowi byli: nie vpomináli ſie ſłowá/ ále ćicho káżdy bogá prośił/ áby iuż iáko tháko/ iedno rychło z miáſtá wyſzli. GórnDworz Z5.

»nu ale co rychlej« (1): nu. ále co rychley Bieſz do Dobrochowſkiego, powiedz sieſtrze moiey Zem ią obiecał zá mąſz CiekPotr 44.

»potym rychło« (1): Iako ptak niektory wylągł iaie na łonie Filipowym s ktorego ſtłucżonego wyſzedł wąż mały/ kthory potym rychło zdechł. HistAl A6.

»tak rychło« (2): [Wawrzyniec Myszkowski i Jan, książę zatorski] wyiecháli obádwá ná tho mieſce o ktore ſie mieli ſámi zgodźić/ poſwárzyli ſie/ gdy kſiążę nie chćiáło wody vſthępić. Myſzkowſki dobył miecżá zabił go y viechał. Cżeladź kſiążęca nie mogłá go záſkocżyć ták rychło. BielKron 410v; GDyż o wielki dług [...] częſtokroć bywáią ſwary/ á to dla tego/ iż ták wielki dług w krótkim czáśie niemoże bydź ták rychło zápłácón [quo tantum debitum brevi provideri, ac inopinate et subito solvi non potest JanStat 548]: tedy [...] vſtáwiamy: áby ośmnaśćie niedźiél rok zámierzony ku zápłáceniu był poſtánowión y záchowan SarnStat 693.

»tym rychlej« (19): ij w wiedli go [Jezusa] w dom ku Kaijfáſſowi/ [...] gdzie ſie byli wſſytcy licemiernicy/ ij miſtrzowie/ ij wſſytcy duchowni żidowſcy ſebrali/ aby falſſywé ſwiadetztwo przeciw panu Iezuſowi nalezli/ aby go tak na ſmiertz ty^m rychlé pilátowi podali. OpecŻyw 112; Mily iezus na to wſſytko nieodpowiedziál mu ni iednégo ſlowa/ aby ſie ty^m rychléy popelnil cżas prorokowania. OpecŻyw 121v; Proſſę cie moy námileyſſy ſynu/ [...] nieracży dlużéy mieſſkatz/ racży mi ſie ty^mrychléy vkazatz/ racży mie ſmutną matuchnę pocieſſytz. OpecŻyw 163v, 2, 113v, 121v, 152, [162], 163v; Diar 80; Leop 3.Reg 18/14; BielKron 95; HistRzym 117v; BiałKat 103v; Synu/ nietráć cżáſu twego: żáłuy z ſercá/ á cżyń pokutę/ iżeś ták wiele ćiał S. Bożych pomordował: ochrzći ſię tym rychley/ abyś doſtąpić mogł odpocżnienia wiecżnego SkarŻyw 428, 212; powiadałem mu rationes consiliorum, W Kr. M. o złozenie seimu aż znowego, ale wywodził to rationabiliter ze pilno tego potrzeba, aby był tym rychley złozon, bo poki iescze te niebespieczenstwa niewygasły, zmysli ludzkich, gorączey wszytkie sprawy przed się wezmą. ActReg 94, 171; WujNT Philipp 2/28.

»wnet co rychlej« (1): A ia roſkazuie tobie. Iuż ſemną wieczey nierokuy A wnet ſię czo rychley gotuy. Iuż roſprawuy przyaczyoły Rozeſly miedzy koſczyoły. RejKup e7.

[W przeciwstawieniu: »mieszkając ... rychło« (1): ták też záſyę to [dobrodziejstwo] wdzięcżne ieſt/ ktore nie mieſzkáiąc/ nie poniewoley/ ale rychło z dobrą wolą cżyni/ bo kto z ochotą dawa/ pánu Bogu y ludziom ſye ſpodoba. LorichKosz 114v (Linde).]

W porównaniu (1): Bo ſławá dobra ſpełná/ zdrowie ſpełná/ y mieſzek nie ták rychło ſklęſnie/ iáko v Woytá názáiutrz po ſwiętym Marćinie kiedy z dworá idzie. RejZwierc 61.

W połączeniu szeregowym (1): Ale iáko Doktorowie powiedáią: Principijs obſta ſero medicina paratur, to ieſt káżdey chorobie wcżás zábiegay/ bo pozdne lekárſtwo niedobre bywa. A tákże y poććiwy cżłowiek/ gdy obacży tę chorobę pirwſzego wzruſzenia w ſobie/ o wnet nie mieſzkáiąc co narychley z onymi ſyropki wdzięcżnemi do niey/ [...] pewnie wnet iż thá pirwſza niemocz w pocżćiwym cżłowieku ſnádnie vlecżoná być może. RejZwierc 73v.

W charakterystycznych połączeniach: rychło itp. bieżeć (biegać, pobieżeć, przybieżeć, wybieżeć) (12), brać się (3), być (bywać) (3), chłodzić (2), chwytać (się) (2), (u)czynić (9), czyść (przeczytać) (3), dać (dawać, podać, wydać) (śmierć, znać, na śmierć, w szafunk, w szkodę) (18), donieść (przynieść, wynieść) (5), dostawać, dostąpić, działać (2), dźwignąć, gotować (się) (nagotować się, wygotować) (6), iść (przyść, przychodzić, pość, wyniść, odejść, ujść, wniść, rozejść się) (54), jechać (przyjechać, pojechać, wyjechać, ujeżdżać, wyjeżdżać) (19), kazać (2), łapać, nakłaść, (na)lać (2), nieść orędzie, obaczyć, obierać krola, objawić się, obrocić się, obwarować, ochrzcić się, odbić się od brzegu, oddalić, odegnać, odpędzić, odprawić (się) (odprawować) (8), odwetować, ominąć, oświecić, otworzyć (otwierać (wrota)) (7), oznajmić, pić, pławić się, pochować, pokropić, położyć, połupić, posłać (przysłać, zesłać), (10), pot(y)kać się (2), potrafić, powiedzieć (powiedać, opowiedzieć) (5), pozbawić, (po)zbyć (3), poznać, pożreć (2), przepuścić, przewieść, przybyć ku pomocy, przyciągnąć (przycięgać, wcięgać, wyciągnąć) (5), przyprowadzić, przysędzić ku śmierci, przystąpić (2), przyzwać (3), puszczać krew, pytać (spytać się) (2), ratować (ratunek dać) (2), rozdrapać, rozstąpić się, schować, sieść, sklęsnąć, spełnić, sprawić (sprawować) (3), stać się, stanowić, szukać (pomocy) (2), śnieść [= zjeść śniadanie], świtać, tłumić, toczyć się, trąbić, ubłagać, uciekać (uciec) (11), uciekać się (7), udać się, ukazać (się) (pokazać) (3), umrzeć (2), umykać, upadać na kolana (u nog) (2), uschnąć, uskoczyć, ustać, usypować, palec utrzeć, uwierzyć (2), włożyć (na ogień) (2), wprawować proporzec (2), wrocić (się) (3), wstać (wstawać, powstać) (13), wybawić, wygnać, wyprawić (się) (3), wyrzucić (2), wysłuchać, wzbudzać chęć do jedzenia, wziąć (2), wznieść, zabić, zamordować, zaniszczać (zaniszczyć) (2), zaskoczyć, zastanowić (się) (2), zatkać, zawołać (2), zdobyć, zgodzić się (2), złożyć, miestce zmienić, zmiękczeć, zmiłować się, skwarnę zrzucić, zstąpić (6); (być) rychło itp. gotowy, naprawiony, odprawowany, opatrzony, pogrzebiony, stanowiony, wrocony, wybawiony, zapłacon, złożon(y) (2); rychło po jedzeniu, po krzywdzie, po obiedzie, po wieczerzy, po zostawieniu, po zrzuceniu [= wymiotach]; barzo rychło (4).

W połączeniu z imiesłowem przymiotnikowym (4): A cżłowiek ſpráwiedliwy vmárły/ potępia żywe nieſpráwiedliwe: y młodość rychło ſkonána/ długi żywot nieſpráwiedliwego. Leop Sap 4/16; Praecie uvae, Ráne yágody/ richło vźrzáłe. Mącz 320a; Wktorym [synu] owdowiáła rychło będąc mátká/ wielką poćiechę miáłá/ pomniąc iſz gdy ſię vrodził/ iákoby go wnabożnym y zakonnym vbierze widziáłá. SkarŻyw 470; Prędki bieg then żywotá/ nie może vyść kłopotá/ rychley kres zámierzony/ nie będźie odłożony/ rowno młodemu, ſtáremu/ każą ſię ſpieſzyć k temu/ śmierć nie śćirpi żadnemu. ArtKanc R18v.

W połączeniu z określeniem czasu (9): Ariſtoteles piſze/ aże po roku Cielcze kleſnić/ bo ieſtli rychley/ tedy będą zaliſzałe á nie wielkie. FalZioł IV 13b; WIná Burgrábſka wedle Práwá/ ma być płáconá w ſzeſć Niedźiel: wſzákże przewiniony/ może ią rychley odpráwić ieſli chce/ Ale po ſzeſći Niedźielách/ przedłużyć nie może GroicPorz k2v, ee3v.

~ Połączenia: »rychlej niż(li)« (3): Zá pogáńſkich Ceſárzow yeſſcze/ richley niżli we dwu ſet lat po bożym národzenyu ſſczął ſye był ſpor myędzy krzeſciyany około ſwyętá wyelkonocnego KromRozm III P6v; Ieſliby ſie do cżáſu zámierzonego nieſkońcżyło poſtánowienie wiáry/ tedy ma być w pokoiu dzierżáno/ áż do Seymu Ceſárſkiego bliſko przyſzłego/ á ieſli też rychley będzie Syem niż przedłużenie dano/ tedy máią być przedſię w tym poſtánowieniu áż do drugiego Seymu. BielKron 217; ták iſz rychley niſzli we ſto lath po Bulgárzech/ wſzytkie narodj Słowieńſkie Chrjſtuſowi ſię pokłoniły. SkarJedn 225.

»nie ... rychlej jedno« (2): Sługá przed woyną álbo inſzą potrzebą od páná odſtáć niemoże rychley iedno ſzeſć niedźiel UstPraw D; Non nisi Nonis mensibus redeunt, Nie wrácayą ſie richliey yedno po dźiewiątym Xiężicu. Mącz 252c.

»nie ... ale rychlej« (1): Abowiem Zydowie (z roſkazánia Bożego) z wiecżorá dniá ſzoſtego/ mieli poczynáć Sábát: tákżeć theż y on wiekuiſty Sábát/ to ieſt wieczne odpoczynienie/ nie w chwale niebieſkiey/ nie od końcá ſzoſtego tyſiącá/ ále rychley pocżąc ſye ma. LeovPrzep [K]. ~

W przeciwstawieniach: »nierychło (2), poz(d)niej (2) ... rychło (a. rychlej)« (4): też do ſwego mieſzkania aby [człowiek w czasie zarazy] ſie zaſię nie rychło wraczał, bo wiele gich nie opatrznoſcią ſwoią richło wrociwſzy ſie gdzie ieſzcże oſtatki powietrza morowego zoſtawały: po zarazili ſie y po marli. FalZioł V 73v; á dla tegoż woyſká/ ábo pozniey niżli trzebá bywáią zebráne/ ábo rychley roſpuſzcżáne [vel serius conscribuntur, vel citius, quam oporteat, dimittuntur] ModrzBaz 123v; Cżemu mię ták Páwle S. towárzyſzu miły/ opuſzcżaſz/ cżemuś mię nie pożegnał? ták nierychłom ćię poznał/ á tákem ćię rychło ſtráćił? SkarŻyw 52; Nád to znáczy/ iż Bog wzywa pogánow do wiáry/ iednych rychley/ á drugich pozdniey WujNT 84.

Połączenia: »co najrychlej« (1): Primo quoque die, Co nayrichley. Mącz 321d.

»im rychlej ... tym« (2): DZiedźic powinien vczynić Inwentarz trzydźieſtego dniá po śmierći zmárłego/ álbo trzydźieſtego dniá od tego czáſu kthorego by ſye poznał być dźiedźicem: piſzą niekthorzy iże dźieſyątego dniá/ wſzákże może rychley/ y owſzem im rychley vczyni/ tym lepſzey ſławy y domniemánia będźie v Ludźi GroicPorz ee3v; ActReg 136.

»rychło jakoś« (1): (nagł) Wdowá co chciáłá rychło zá mąż. (–) WDowá młoda gdy rychło iákoś zá mąż chciáłá/ Iedno iż ſie przymowek ludzkich przeſtrzegáłá. Bábá rzekłá by Oſłá przed dom poſtáwiłá RejFig Eev.

»tak rychło« (4): RejPos 321; SkarŻyw 52; ActReg 134; POlak ieden iechawſzy ná náukę do Włóch/ nie był tám ieno przez láto/ á ná źimę przyiechał záś do domu: kiedy go oyćiec pytał/ czemu ták rychło przyiechał: powiedźiał [...] KochAp 9.

»tym rychlej« (2): PRzyſzedłem iákoś roſkazał tym rychley/ ále niewiem ieſliżeś ty iuż wolen/ ſpraw inſzych twoich ktore maſz ná ſobie bobjm ia v ćiebie nie rad był importunem. (–) Práwieś w cżás przyſzedł/ przeto ſie nie ſprzykrzyſz CzechRozm 21v. Cf »pośpieszyć się tym rychlej«.

W charakterystycznych połączeniach: rychło być (2), za mąż chcieć (2), za mąż dać, dojść [= stać się], imować się mowić, odprawić, począć się, porozumieć się, posłać, przyjechać, przyść (3), puścić (rozpuszczany) (2), (o)siwieć (2), skończyć się, starzeć się, stracić, uczynić (wdową uczynić) (2), ukazać się, wracać (wrocić) się (4), wziąć, wzywać, zbieleć, zdać, zjąć (złożyć) z (tego) świata (2), sejm złożyć; rychło owdowiały, skonany, uźrzały, zamierzony; nieprawie rychło.

W połączeniu z określeniem czasu (1):

~ Połączenie: »rychlej niż« (1): Może to ſobie ſtroná áppelluiąca przeſtrzedz/ ieſli by ſye z Appellácyą rychley niż ſzeſć niedźiel wynidą mogłá zgotowáć/ áby ią mogłá odpráwić. GroicPorz bb3v. ~

Połączenia: »rychlej ... niż« (2): Cżemu mięſo miąſſze á kruchkie lepiey ſie trawi, y więtſzą moc dawa niż ſubtilne. (–) Bowiem ciepło przyrodzone ieſt rzecż barzo ſiłna, á tak na materią kthora ſie iemu przeciwi barziej ſie ſili, przeto ią trawi, zaſię materią lekką á ſubtilną richley zniſzcży y zepſuie niż ſie ona w wilgotnoſć iaką obroci ciału pożyteżną [!] GlabGad H3v; Ale gdźieby nie było żadnego dowodu/ tedy obwiniony rychley ſye może odwieſć przyſyęgą/ niż by go Powod miał pokonáć GroicPorz aa.

»nie rychlej ... aliż« (1): Nec prius absistit quam, etc. Nie rychley odſtánie przeſtánie/ áliż/ etć. Mącz 396c.