[zaloguj się]
[pdf]

PRZEMYŚLAĆ (15) vb impf

e oraz a jasne.

Fleksja
inf przemyślać
indicativus
praes
sg pl
1 przemyślåm
3 przemyślå przemyślają
praet
sg pl
3 m przemyślał m pers przemyślali
imperativus
pl
1 przemyślåjmy
conditionalis
sg pl
3 m by przemyślåł m pers by przemyślali

inf przemyślać (5). ◊ praes 1 sg przemyślåm (3). ◊ 3 sg przemyślå (1). ◊ 3 pl przemyślają (1). ◊ praet [3 sg m przemyślał cf PRZEMYŚLIĆ praet 3 sg m.] ◊ 3 pl m pers przemyślali (1). ◊ [imp 1 pl przemyślåjmy.] ◊ con 3 sg m by przemyślåł (1). ◊ 3 pl m pers by przemyślali (1). ◊ part praes act przemyślając (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

Myśleć, zwłaszcza o przyszłych sprawach, myśleć zawczasu; troszczyć się; praecogitare, praemeditari, praemoliri Calep, Cn; meditari Vulg; curam et cogitationem suscipere, praesumere futura Cn (15): Calep 830b, 835b; [Spilnośćią przemyślaymy áby nam cżás prozno nie vpłynął/ y żebyſmy nie dopiero w on cżás chćieli ſie polepſzáć/ gdy ſie iuż z ćiáłem rozłącżyć. ArtTanat D7v].

przemyślać co (4): RejZwierc 255v; Praemolior – Wprzod niecze [lege: nieco] zaczinam, przemysliam. Calep 835b; Przeczże ſię narody zburzyły/ á ludźie prozne rzeczy przemyśláli? WujNT Act 4/25. Cf Zwroty.

przemyślać o kim, o czym (6): KochPs 143; poſtánowiono táki ſpoſob/ áby Woiewodowie káżdy w ſwym Woiewodztwie Sláchcie o zápłáceniu żołdu przemyſláli StryjKron 577; KołakSzczęśl A3. Cf Ze zdaniem.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze z zapowiednikiem: o tym; aby] (2): CzahTr D4v; vmyślnie vczynił/ By mię świátu vkazał/ do ludźi obwinił. Swoię ſtałość pokrytą górą wynaſzáiąc/ Aby mię śmierći oddał/ o tym przemyśláiąc. GosłCast 61.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia dalszego w zdaniu nadrzędnym [o kim] (1): Ale Montwil Gimbutowic Xiążę Zmodźkie záraz gdy Tátárowie Ruſkie páńſtwá burzyć poczęli roku 1212. wnet też począł o ſobie przemyſláć/ iákoby ſię mogł z niewoley Xiążąt Ruſkich z Litwą y z Zmodzią wyłomić StryjKron 265.

W połączeniu szeregowym (1): Poyrzy we wſzytki ſpráwy náſze/ ieſliże kto ieſt miedzy námi coby wżdy o tym [tj. o zagrożeniu granic] álbo rozważnie mowił/ álbo to przemyſlał RejZwierc 255v.

Zwroty: [»przemyślać pożytkom, pożytki«: LustrMalb I 56; ale pan podskarbi, przemyślając dochodom i pożytkom króla JM, przykupił od mieszczan puckich suis impensis włók 10½ LustrPom 119.]

»w czasie [= zawczasu] przemyślać« (1): To ieſt náſz tworcá/ to ieſt pan litośći. A my lud iego: o których on w czáśie Záwżdy przemyśla/ y któré ſam páśie. KochPs 143.

»rzeczy będące [= przyszłe] przemyślać« (1): [młodzieniec do Roztropnego:] A przeto gdybych iá stobą częſto bieſiadę miewáł/ ſnádźbych takichże obycżaiow ſie vciebie naucżił Rzecży będące przemyſlaćz/ ſmierćz pamiętaćz ForCnR C3v.

a. Starać się o zaopatrzenie, zapewnienie rzeczy potrzebnych [co] (3): Gdy kto woły ſtáwia/ paſzą/ iáko potrawy/ ma przemyśláć GostGosp 64.
Zwroty: »w czas, przed czasem przemyślać« (1:1): Ten co pływa/ y ten co ſzkut dogląda/ ma wcżás przemyśláć ſmołę/ y káżdą potrzebę do ſzkut GostGosp 90, 4.

»przemyślać potrzebę« [szyk zmienny] (2): Káżdą potrzebę przed cżáſem przemyśláć: bo kto w ten cżás gdy mu trzebá co ſpráwuie/ ſzkodę/ trudność y fráſunek pewnie mieć będźie GostGosp 4, 90.

Synonimy: rozważać, starać się.

Formacje współrdzenne cf MYŚLIĆ.

Cf [PRZEMYŚLANIE]

KO