Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: RZUCON

Następne hasło: RZUĆ »

RZUCONY (12) part praet pass pf

-on-; -on z tekstu nieoznaczającego ó.

Fleksja

sg
m	N	rzucony, rzuc(o)n	f	N	rzucona	n	N	rzucon(e), rzucono
	I	rzuconem		I			I

pl
G		rzuconych

sg m N rzucony (4), rzuc(o)n (1); ~ (praed) -ony (3) KochPam, GrabowSet (2), -(o)n (1) TarDuch. ◊ I rzuconem (1). ◊ f N (praed) rzucona (1). ◊ n N (praed) rzucon(e) (2), rzucono (1); -e SkarŻyw; -e : -o Mącz (1:1). ◊ pl G rzuconych (2).

Sł stp s.v. rzucić, Cn brak, Linde XVIII w. s.v. rzucić.

Znaczenia

1. Szybkim ruchem przemieszczony w powietrzu w określonym kierunku (6)
- Przen (2)
2. Wrzucony, wepchnięty (5)
- Przen (3)
- α. W funkcji rzeczownika; w przen (1)
3. Usunięty; przen (1)

1. Szybkim ruchem przemieszczony w powietrzu w określonym kierunku; iactus Calep (6): Missilis, Co łátwie może być rzucono/ álbo co yeſt od ſtrzelánia. Mącz 225b; Murex ferreus triangulus per cuspidem, Zelázo o trzech rogách kończiſtych/ záwżdy yednym rogiem wzgórę ſtoyące yákożkolwiek bywa rzuczone. Mącz 238a; Iactus – Połozony, rzuconi. Calep 496b.

rzucon czemu (żywotne) (1): Lwowi rzuconá S. Mártyná. SkarŻyw 21 marg.

Przen (2):

rzucon k komu z czego (1): Bowiem ty ieſtes ktoris mie wyrwał z żywota, nadzieio moia od pierſi matki moiey/ kthobiem ieſth rzuczon z żywota. Z żywota matki moiey [Vulg Ps 21/11] TarDuch A3.

Wyrażenia: »[od czego] daleko rzucony« = odrzucony, pozbawiony czegoś (1): Boże niezmierzony/ Iákom od ſwéy nádźieie dáleko rzucony. KochPam 87.

2. Wrzucony, wepchnięty (5):

rzucony w co (1): Ciáło S. Lucyaná w morze rzucone. SkarŻyw 47 marg.

Przen (3):

Wyrażenia: »w niepamięć rzucony« (1): Ták ia/ źrzenicą ocżu mych ſerdecżnych/ Ku tobie obroconych/ [...] Duſzę bym ćieſzył: á żądzy mierźionych/ Drogę precż puśćił/ w niepámięć rzuconych. GrabowSet Q.

»rzucony do piekła w ogień« = potępiony (1): Dobrzeć téſz tobie wniśc ku żywotowi chromem/ niſz dwie nodze maiąc/ być rzuconem do piekła wogień nieugaſzony [iaci in gehennam in ignem inextinguibilem] MurzNT Mar 9/44.

»w proch rzucony« (1): Snam ćię opuśćił/ przetom cżłek zelżony? Odſtąpiłem ćię/ więcem w proch rzucony? GrabowSet R.

α. W funkcji rzeczownika; w przen [do czego] (1): Máłać Pánie cżeść/ z rzuconych do grobu/ W piekle nie widzę twey chwały/ ſpoſobu GrabowSet Gv.

3. Usunięty; przen [z czego] (1): O iáko/ duſzá moiá/ ieſt wzgárdzona/ [...]. Obraz iey/ z Páńſkich przybytkow rzucony/ W kśięgách żywotá/ iey wiek nie wſpomniony GrabowSet Q2.

Synonim: 1. ciśniony.

Cf RZUCIĆ