[zaloguj się]
[pdf]

PRZYWROCENIE (69) sb n

-ó- (13), -o- (4); -ó- SienLek, SarnStat (9); -ó- : -o- Mącz (3:4); pierwsze e jasne, końcowe pochylone.

Fleksja
sg
N przywrócenié
G przywróceniå
D przywróceniu
A przywróceni(e)
I przywróceni(e)m
L przywróceniu

sg N przywrócenié (11); -é (2), -(e) (9). ◊ G przywróceniå (23). ◊ D przywróceniu (2). ◊ A przywróceni(e) (16). ◊ I przywróceni(e)m (7). ◊ L przywróceniu (10).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu s.v. przywrocić.

1. Spowodowanie ponownego pojawienia się czegoś, co było i przestało istnieć (również o osobach pełniących urzędy króla i sędziego); restitutio Modrz; reditus Cn [w tym: kogo, czego (17)] (19): ModrzBaz 135; Przywrocenia Ceſarſtwá Grekowie v Papieżá prośili. SkarJedn 256 marg; WysKaz 29; [dusza] pewnie do ſwoiey nátury/ to ieſt do ćiáłá ſię wroći/ ná dźień/ ktory zowie Pan przywroceniem wſzytkiego. SkarKaz 384b.

W przeciwstawieniu: »odegnanie ... przywrocenie« (1): ofiárował pomoc ſwą do odegnánia Tyrrańſtwá/ á przywrocenia wolnośći Phil N3.

W charakterystycznych połączeniach: przywrocenie cesarstwa, łaski bożej, przywileju, wolności (3), wszystkiego, zacnej rzeczy.

Wyrażenia: »przywrocenie pi(e)rwszego [czego]« [szyk 1:1] (2): Od ktorego ſtáłá ſię iemu [Noemu od Boga (po potopie)] obietnicá pokoiu. y pierwſzych czáſow pewnych przywrocenie. BibRadz Gen 8 arg; [król Dawid psalm pięćdziesiąty] ſercem á łzámi przed oblicżnośćią BOżą drukował/ Páná Bogá proſząc o przywrocenie pirwſzey wolnośći y niewinnośći ReszList 147.

»przywrocenie [czego] utraconego« (2): Tátárowie też ácz ſię mężnie [...] bronili/ wſzákże niegotowi á beſpieczni od gotowych Ruſſakow/ ktorym ſzło o przywrocenie wolnośći vtráconych/ [...] po błotach [...] ſię roſpierzchnęli StryjKron 270; CzechEp 203.

a. O zdrowiu (7): Mea salus in qua praecipue ab illo sum adiutus, Moye zdrowie/ á prziwrocenie/ w którym yeſtem oſobliwie ód niego ſpomożón. Mącz 36d, 431c; Potym vprośiwſzy ſobie v Páná Bogá przywrocenie ocżu/ iſz przeyrzał: wracał ſię do Hieruzálem ná pierwſze mieyſce. SkarŻyw 167.
Wyrażenie: »[czego] straconego przywrocenie« (1): Mowy ſtráconey przywrócenié SienLek S[ss]3v.

»zdrowia przywrocenie« (1): LatHar 648 cf Wyrażenie (Przen).

Przen (3):
Wyrażenie: »przywrocenie zdrowia (dusznego)« [szyk 2:1] (3): [Pożytek Ostatniego Namaszczenia] Naprzod zdrowia vżycżenia álbo przywrocenia: cżáſem ćieleſnego/ á záwżdy duſznego/ przez łáſkę Páńſką/ w tey świątośći podáną. LatHar 648, 477, 646.
Szereg: »przywrocenie i zachowanie« (1): Toć to ieſt on korab [Maryja]/ [...] przez ktory/ nie ośmioro ludzi [jak w arce Noego]/ ále wſzytek świát wſtęp ſobie vcżynił do przywrocenia y záchowánia zdrowia duſznego/ y wiekuiſtego zbáwienia. LatHar 477.
b. Wznowienie władzy lub elementów kultu (3): A to tu obyecuye/ iż zá przywrocenim ſędźiow y rad/ to yeſt zá poſtánowyenim rządu przez ápoſtoły/ [...] koſcyoł będźye przezwan myáſtem ſprawyedliwego páná Kryſtuſá KromRozm III G4v; [cesarzowa Irena] o pokoy kośćiołowi Bożemu y napráwę iego y przywrocenie obrazow/ [...] wiernie ſie poſtáráłá. SkarŻyw 299; SkarKaz 116b.
2. Oddanie, zwrócenie; restitutio JanStat [w tym: kogo, czego (5)] (8): Postliminium, Prziwrocenie/ co z cudzych rąk záś ku náſzey mocy przyidźie. Mącz 193d; [komentarz do siódmego przykazania] Miedzy ktoremi [warunkami odpuszczenia grzechu kradzieży] doſyc vcżynienie álbo przywrocenie/ pierwſze mieśce ma. (marg) Restitutio być muśi. (–) KuczbKat 330; ku któréy [grzywny] zápłáceniu my ich [panów, którzy osiedlili u siebie zbiegłego kmiecia] przypędźimy weſpółek z iſtotnym przywrócenim kmiećiá. SarnStat 663 [idem] 935, 1042.
Wyrażenia: »przywrocenie in pristinum [aliquid]« (1): w sobotniej [naradzie sejmowej] przywrocenie kościołow naprawionych in pristinum ritum papismi et cultum wyciągano Diar 55.

»przywrocenie ku sobie« = odebranie (1): á Ceſarze [oddzielili się od Kościoła] dla przywrocenia ku ſobie świeckiego zachodnego páńſtwá. SkarJedn 257.

Szereg: »oddanie abo przywrocenie« (1): Około oddánia ábo przywrocenia dobr deliberácya cżyniłá ſie Phil E.
3. Spowodowanie czyjegoś powrotu; powrót; reditus Mącz, JanStat; restitutio Cn [w tym czyje, czego (21): G sb i pron (20), pron poss (1)] (30): [prorok Jeremiasz] Przepowieda odrzucenie Zydow y ſkáżenie Ieruzalem. Prorokuie o wybáwieniu y przywroceniu ich. BibRadz Ier 12 arg, 2.Reg 19/43, Ier 33 arg; [Brutus] wſzytki potráćił ktorzy ná przywrocenie Tárquiniuſá przyzwaláli BielKron 105v, 105; Ad meum reditum, Aż do prziwrocenia mego. Mącz 3b; KuczbKat 375; Phil E.

przywrocenie dokąd (8): BielKron 110v; tym ſie nawięcey báwi [Izajasz]/ opiſuiąc przywrocenie żydow do źiemie ich/ do miáſtá y kośćiołá CzechRozm 118, 117 [2 r.]; SkarJedn 301; Abowiem y o ich [Tarkwiniuszów] przywroceniu do Miáſtá/ [Kolatynus] wzmiánkę ſie wnieść ważył Phil E2, E3. Cf »przywrocenie do ojczyzny«.

przywrocenie skąd (3): BibRadz Ier 30 arg; Litteris tuis studium illius in salutem nostram facile perspexi, Dobrzem z tego liſtu wyrozumiał/ yego chuć przećiwko náſzemu prziwróceniu z wywołánia. Mącz 423c; one wſzyſtkie obietnice [proroków]/ o napráwie miáſtá y kośćiołá do onego ſie przywrocenia ich [Żydów] z niewoley Bábilońſkiey ściągáły CzechRozm 165v.

W przeciwstawieniu: »wyprowadzenie ... przywrocenie« (1): Ale ſie [świadectwa z Pisma Św.] ku oney Bábilońſkiey niewoley śćiągáią: y o niey świádcżą [...]. Tákże też y o wyprowádzeniu z niey/ y przywroceniu záś żydow do ich mieſzkánia CzechRozm 117.

Wyrażenia: »przywrocenie do ojczyzny« (1): [duchowni, którzy nie wrócą wezwani] zá wywołáné y bezecné niechay będą miáni: áni ná potym niech przywrócenia do Oyczyzny nie máią [neque illis deinceps reditus pateat ad patriam JanStat 201]. SarnStat 176.

»przywrocenie wywołanego, z wywołania« (1:1): Co ſie tycże przywrocenia wywołanego [Tarkwiniusza]/ to nie może być [aby mógł wrócić] BielKron 105; Mącz 423c.

»przywrocenie zaś« (1): CzechRozm 117 Cf W przeciwstawieniu.

W przen (1): Z cżego iáką Chrześćiánie rádość mieli/ zá przywroceniem ták rozproſzonych Owiec/ do iedney owcżárniey/ z liſtu tegoſz Papieżá Ewieniuſzá zrozumieſz. SkarJedn 301.
Przen (3):

przywrocenie do czego (2): Bo cżárt [...] ieſzcże ſie podobno nádzyewa nędznik przywrocenia do niego [do miejsca swego]: ácż go to iuż pewnie omyli. RejPos 329v. Cf przywrocenie do czego przez co.

przywrocenie do czego przez co (1): [rok jubileuszowy znaczył] przywrocenie do ſtárego niebieſkiego dźiedźictwá/ przez naydrożſzą mękę y śmierć Páná Chryſtuſowę ReszList 146.

Szereg: »przywrocenie albo nawrocenie« (1): Bo nie iuſz to duch cżłowiecży dla tego ieſt oſſobą iáką s ćiáłá wychodzącą/ iż o iego przywroceniu álbo náwroceniu piſmo mowi GrzegŚm 51.
a. O terytorium [do czego] (5): Przywiléy przywrócenia Ziemie Podláſkiéy do Korony Polſkiéy. SarnStat 1036, 1056, 1180, 1185, 1197.
b. O sprawowaniu władzy [na co] (2): iáko Zaſław twoy Oćiec czynił/ proſząc pomocy o przywrocenie ná Monarchią Kijowſką. StryjKron 190; Phil E.
4. Sprawienie, że ktoś albo coś stanie się znowu tym albo takim jak poprzednio (8):

przywrocenie do czego (4): Ieſzcże iedney drogi Pan Bog ná vpámiętánie Grekow y przywrocenie ich do iednośći kośćielney vżyć racżył SkarJedn 257. Cf »przywrocenie do żywota«.

przywrocenie ku czemu (4): RejPos 296v; day ku łáſce przywrocenie/ byſmy iuż pobożnie żyli/ á tobie wiernie ſłużyli. ArtKanc M2. Cf Wyrażenia.

Wyrażenia: »przywrocenie ku pierwszemu stanowi« (1): Restitutio, Prziwrócenie ku pierwſzemu ſwemu ſtanowi/ nápráwienie Mącz 414a.

»przywrocenie do żywota, ku żywotowi« = resurrectio ad vitam PolAnt [szyk 2:2] (3:1): Bo ieſli chcemy mowić o zmártwychwſtániu/ to ieſt o przywroceniu do tego żywotá ktory ma w ſobie powinowáctwo śmierći: tedyć przed Pánem Chriſtuſem wiele ich Zmartwych wſkrzeſzonych było/ ktorzy iednak wſzyſcy tym ſpoſobem ożyli áby záś vmárli KuczbKat 49; BudBib 2.Mach 7/14; ktorey wſzechmocnośći z Oycem rowney/ [...] Syn Boży [...] dowodźi: [...] vmarłych wiela wſkrzeſzeniem/ [...] á nákoniec wſzytkich zmárłych przed wálnym ſądem do żywotá przywroceniem. LatHar 378 [idem] WujNT 324.

*** Bez wystarczającego kontekstu (4): Restitutio. Wyderkerung Przywrocenie Mymer1 13; BartBydg 131b; Reductio, Przywrócenie/ odprowádzenie. Mącz 96d; Złodźiéy. Przywrócenié. SarnStat 494.

Cf NIEPRZYWROCENIE, PRZYWROCIĆ

MC