[zaloguj się]
[pdf]

BLASK (58) sb m

blask (57), blesk (1) RejKup.

a jasne (w tym 3 r. błędne znakowanie); tekst nie oznacza é.

Fleksja
sg pl
N blask, blesk
G blasku blask(o)w
A blask
I blaski(e)m
L blasku

sg N blask (25), blesk (1). ◊ G blasku (14). ◊ A blask (12). ◊ I blaski(e)m (4). ◊ L blasku (1). ◊ pl G blask(o)w (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Światło, jasność, ogien; radiatio Calep; fulgor, splendor Cn (24): [sowa] Ktora gdy chce wylecieć do ſłońcá iáſnego/ Tedy on iey chmurny wzrok ſnádnie bláſk zágádnie RejWiz 90, 34v, 179v; To było widzenie blaſku około. Leop Ez 1/28; RejPos 135v; Tá ſpráwiedliwośó z wyſokiego grodu/ Wyſzłá iáko bláſk co ieſt ſpráwion Bogu. RejZwierc 212, 197v, 237a; Calep 893a; A bláſk iáſnogorący [słoneczne konie] z ſiebie w świát puſzcżáią. RybGęśli Cv.
Zwroty: »blaskiem oświecać«: iáko gdy świecá bláskiem oświeca ćię. WujNT 241 marg.

»blask podawać« (2): A ieſliżeć też gwiazdy/ co ocży widáią/ Iż nam od ſwey pięknośći też bláſk podáwáią. RejWiz 154v, 154v.

»poprawować blasku«: Tákżeć gwiazdy y mieſiąc od ſłońcá iáſnego/ Popráwuią nadobnie też blaſku ſwoiego. RejWiz 145.

»blasku przyczynić«: A wżdy iedná od drugiey [gwiazda] nieco blaſku ſwego/ Może ſobie przycżynić RejWiz 145.

»zawściągnąć blasku«: Słońce y Kxiężyc záćmiły ſie/ y gwiazdy záwśćiągńęły blaſku ſwego. Leop Ioel 3/15.

Wyrażenia: »gwiazd blask«: Kto ſię/ gdy niebá chmurá niezákrywa Pátrząc ná iáſnych gwiazd błáſk [!] niezdumiwa? SzarzRyt A3.

»blask od miesiąca«: Iż ſłońce tám nie będzie ćmiło ſwiátłośći iáſney/ á bláſk od mieſiącá nie będzie iuż tám nigdy RejAp 186.

»blask słoneczny« (2): RejZwierc 71v; Ale tá twa powſzechna łáſká/ Pánie wieczny/ (By ćień świátłá twoiego/ ten to bláſk ſłoneczny) Choćiay rzeczy oświeca iednáko poddáne/ Sáme promieni czyſte/ y polerowáne. SzarzRyt B3.

Szereg: »blask abo światłość«: áby ony promienie iey [światłości każdej]/ twoich powinnych bláſkow ábo ſwiátłości/ káżdemu thego potrzebuiącemu/ podáwác nie miáły. RejPos 337.
a. Błysk, błyskawica; fulgetrum Calep (3): A weźrzenie iego było iáko bláſk [fulgur Vulg] RejPos 108; Fulgetrum – Błiskawica, błąsk. Calep 439b, 439b.
2. Odbicie światła, odblask, połysk, lśnienie, błyszczenie (15): noż wyięt ná rzeź/ wytárt ieſt dla dokonania/ dla tego (ma) bláſk [ob idque fulget]. BudBib Ez 21/33 [28].

blask (od, z) czego (7): RejWiz 7v; Bo widziſz iżec máło nie iednáki bláſk od moſiądzu iáko y od złotá. RejZwierc 19, 103v; BielSpr 44; Pan Cżechowſki trzyſtá miał w ſzárłaty przybránych/ S proporcow/ y z złotá bláſk był/ pátrzącym na nich. StryjWjaz B3, B2v. Cf Fraza.

Fraza: »blask bije«: Przedśię wy ſwoią kraſą będźiećie rownáli Z gołębiem naslicznieyſzym/ od ktorégo ſzije Málowánéy/ to śrzebrny/ to złoty bláſk bije. KochPs 97.
Zwrot: »przydawać blasku«: Gdyż bláſku nie potrzebá przydawáć gdzye złoto RejWiz 91v.
Wyrażenie: »złoty blask« cf Fraza.
Szereg: »czyrwoność albo blask«: Cżyrwoność albo bláſk Sárdiow známionował wielmożność iego ſwiętą RejAp 47v.
W przen (4): RejWiz 97; Znaydzieſz Rubinowy bláſk/ Szmáragdową cnotę/ A ná wſzem ſubtylny ſmálc/ y piękną robotę. RejZwierz 90v; RejZwierc 19, 241.
a. O oczach (1): Bo duſzá ſtolec pirwſzy w głowie oſádziłá/ A potym ſie po wſzytkim ciele rozſzyrzyłá. Stąd oko ma w ſwym bláſku ſłuſzne rozeznánie RejWiz 120.
3. Olśnienie oślepienie, chorobliwe porażenie wzroku (9): Tą wodka w ocży wpuſzcżana, [...] blaſk ſzkodzączy ktori bywa z wilkoſci złych w ocżu będączych: odeymuie FalZioł II 19d; GlabGad B7; A thákie on ocży ząwżdy ſlepemi zowie/ ktore to iedno dziwuią ſie ſwiętemu Boſtwu iego/ á ſą práwye iáko bielmem zákáżone/ iż iedno tylko bláſk widzą RejPos 203v, 203v.

blask na kogo (1): Cżego wſobye doſić máyą młodzyeńcy/ ktorzy pod Wenuſem ſie rodzą/ á ktorym ná byałe głowy żaden bláſk nye, yeſt GliczKsiąż P3.

Przen (5):
Frazy: »blask (jest) (w oczy)« = (ktoś) jest (kimś) olśniony, onieśmielony, przejęty wstydem, lękiem, czcią (wobec kogoś) (2): [Młodzieniec, który się chował w domu] vchodzi ludzi/ choć dobrego poććiwego domu/ przedſię mu do ludzi bláſk/ by chłop yáki [...] ſroma ſie GliczKsiąż K6V, B8.

»blask [czyj] kole w oczy [kogo]«: Bo wierz mi ten bláſk [Boga] wſzytki bárzo kole w ocży RejWiz 166v.

»zaćmił [komu] blesk [od kogo] wzrok«: Też ya ſtobą niemam ſprawy Bo tu ſiędzi Sędza prawy Iedno yż mię ſtrach doniego Zaczmił mi Błeſk wzrok odniego RejKup Ccv.

4. Świetność, chwała, godność, wspaniałość [przeważnie o Bogu] (9): RejPs 24; RejPos 204; á bláſk iey [prawdy] nigdy vſtáć nie może. RejZwierc 84; BudBib Ps 18/12 [17/13].
Zwrot: »znieść blask [czego]«: [zazdrość] Nie może iéy [cnoty] bláſku znieść KochPieś 44.
Wyrażenia: »blask chwały«: á ſień nápełnioná ieſt bláſku chwały Páńſkiey. Leop Ez 10/4.

»blask sławy«: śień też nápełniłá ſię bláſkiem sławy Iehowy. BudBib Ez 10/4.

»blask światłości, blask jako światłość« (1 : 1): Abowiem bláſk ſwiátłośći iego/ iáko tu o nim Prorok powieda/ okazał ſie iáwnie ná gorze Tabor RejPos 3; bláſk iego [Pana] będzie iáko ſwiátłość RejPos 3.

*** Bez wystarczającego kontekstu: Bláſk. Species. Calag 410b.

Synonimy: 1. błyskanie, błyskawica, błyśnienie, światłość; 2. czyrwoność.

KN