[zaloguj się]
[pdf]

GRUNTOWNIE (58) av

-o- (8), -ó- (1); -o- : -ó- Mącz (2 : 1); e jasne.

comp i sup (9 + 2) (nå)gruntowniéj (11); -ej (2), -(e)j (9).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Mocno, solidnie (2): Ktory wyrokiem ſwym zyemi kazał ſtánąć gruntownie LubPs ff3; A ponieważ to ſam baczyſz iż to nie pożyteczna rzecz pártániną robić/ dołożyſz zá raz á zbuduy co naprędzéy/ á grunthownie Strum H4.
2. Trwale, pewnie, niepodważalnie, niewzruszenie (5): DiarDop 116; którzy to mocnie twierdźili/ y gruntownie wierzyli: że Chryſtus ſtąpił do piekłów BiałKat 93v; A ná oſtátku napilniey ſie tego przeſtrzegamy/ w cżym iedność y prawdá kośćiołá powſzechnego gruntownie położoná ieſt/ ábyſmy bez potrzeby zá ledá przycżyną roſtárgnienia miedzy ſobą niecżynili. WujJudConf 139v; CzechEp 214; Ten gruntownie buduie/ ktory ma wiárę y vczynki dobre WujNT 218.
3. Wnikliwie, rzetelnie, dokładnie, szczegółowo, w oparciu o dowody, o niepodważalne podstawy, wiarygodnie; radicitus Mącz; solide Cn (22): FalZioł I 155a; ACżkolwiek wiele ieſt ijnych mędrczow/ [...] ktorzi o Sżcżęſciu a o Fortunie ludſkié piſali/ ale ciém nic tak gruntownie iako ninieyſſá Hiſtoriá o mieſcie fortuny ſſiroko ſama wſobie ogarnęła. ForCnRWiet Av; OrzRozm D2; BielKron 127v, 419; ad vivum resecare, S żiwym weſpołek odciąć do żiwego doyąć/ to yeſt gruntownie á ſámego fundámentu co wyłożić. Mącz 377c, 339b; bo gdzieby cżłowiek/ czo dobre/ á czo złe/ grunthownie znał/ káżdy by wolał obráć/ to co dobrze/ niż to co zle. GórnDworz Ff3v, Gg7v; CzechRozm 107; Doznáło wſzytko Chrześćiáńſtwo/ iż nikt gruntowniey w náukę prawdy Chryſtuſowey nie tráfił/ iedno tęn ktory ná [...] vrzędzie powſzechnego páſterſtwá śiedział. SkarJedn 146; GórnRozm E2; Argumentor ‒ Wiwodze gruntownie rzecz wątpliwąm, albo niewiądomąm. Calep 94a; bądź Philozoph/ w Sekćie Akádemikow/ Peripátetykow/ y Stoikow co nagruntowniey vfundowány [...] ieſli domowych rzecży zániecha/ [...] głupſtwem wielkim á páięcżyną iego rozum ſie będźie zdobił. GostGospSieb +2v; JanNKar D4; NAVKA KOSCIOLA KRZESCIANSKIEGO, Która doſkonáłośći doſtátecznieyſzéy vczy gruntowniéy: o tym tráduie SarnStat 714, 283; PowodPr 46; [O czym niżey vſłyſzyſz y gruntowniey wſzyſtko: errata usuwa] CiekPotr 8.

W charakterystycznych połączeniach: gruntownie mowić, ogarnąć, okazać się, pokazany (2), powiedzieć, rozebrać, uczony, uczyć, ufundowany, uważyć, wyłożyć, (wy)pisać ((wy)pisany) (5), wywieść (wywodzić) (2), zbić, znać.

Szeregi: »dokładnie i gruntownie« (1): iedni nie potrzebuią wykłádu onego ſkutecżnego/ iedno ogołem rzecż wyſłyſzeć/ drudzy záś ná to cżekáią iákoby ſie im rzecż dokłádnie y gruntownie powiedziáłá. SarnUzn Bv.

»dowodnie i gruntownie« (1): tám ták dowodnie y gruntownie/ ták z piſmá iáko ze wſzelákiey ſtárowiecżnośći/ tá prawdá ieſt ná oko pokazána y vtwierdzona WysKaz 14.

»porządnie i gruntownie« (1) : gdy ſię kilká dowodow/ ktorymi rzecż ſwą wywodźi/ ná plác wyſtáwią: á potym z łáſki Bożey z piſmem ś. iego Rzymſkiego kośćiołá piſárzmi porządnie y gruntownie zbiją. CzechEp 226.

4. W całości, zupełnie, bez reszty (13): á kto gruntownie nie będzie ſtárt [funditus conteretur] od oblicża iego? Leop 4.Esdr 16/11; Ten to Páweł s. ktory piſał liſty vcżone [...]/ ktore kośćioł Krześćiáńſki przyiął y powiedał ludzyom ku náuce/ záwięzuiąc w ſobie ſtáry y nowy zakon gruntownie. BielKron 143; bo śię ćieſzą przyſzłą nádźieią: iż máią gruntownie wſpół y z ćiáły ſwémi vżywáć onéy chwały wiekuiſtéy. BiałKat 103v; Infląty mogą być gruntownie incorporowáne ku Koro. MycPrz II Dv, II Bv; Od ktorego czáſſu [...] Wegierſcy Krolowie z Ruśi gruntownie wypádli/ wſzákże ſię [...] Halickimi y Włodimirſkimi Krolámi długo ich potomkowie piſſali. StryjKron 330; inſze trzy ich condicie [...] od Senatu Polſkiego gruntownie odrzucone były StryjKron 722, 407.
Zwroty: »porazić gruntownie« (1): Iieſli [!] też poráźili gruntownie nieprzyiaćielá wſzyſcy/ nie goniło go woyſko wielkie BielSpr 17v.

»gruntownie pożyć« (1): nigdy ich nieprzyiaćiel gruntownie pożyć niemogł. BielSpr 14v.

»wykorzeniać gruntownie« (1): ale głowna [żyła] z łokcia więczey wywodzi/ wykorzeniaiącz gruntownie [choroby]. FalZioł V 58v.

»gruntownie zburzyć« (2): MiechGlab 5; Przytym też inſze dwie mieſcie grunthownie zburzył HistAl Cv.

5. Prawomocnie, obowiązująco (2): Druga ieſt odpowiedź/ gdy kto práwie á gruntownie ná żáłobę odpowiáda/ przes co ſye iuż s Powodem w rzecz wdawa GroicPorz v4; Wybráliſmy nowo Krolá Rzymſkiego z domu Rákuſkiego przy was wſzech M. Ceſárzu Ferdynandźie/ y przy was zacni Kurfierſtowie [...] Maximilianá ſyná Ceſarſkiego gruntownie/ y przyſięgámi tego potwierdźili. BielKron [3322].
6. Dobrze, właściwie, pożytecznie, skutecznie; z całego serca; sancte Mącz (14): inny Siem złożyli [...] Tám też nie mogli nic gruntownie poſtánowić BielKron 210v; Sancte, Cnotliwie/ Rządnie/ Gruntównie/ Swiątobliwie. Mącz 366d; thák mu gruntownie iedno ſchwalić/ á drugie zgánić/ żeby ſie záraz dobrego iął/ á złe opuśćił. GórnDworz Hh3v, G6; RejPos 131; RejZwierc 17v; áby iemu wſzyſtko ſumnienie ſwoie otworzył/ á lekárſtwá/ porády y poćiechy z ſłowá Bożego gruntownie doſtąpic mogł. WujJudConf 84; że w leſiech Litwiná z Zmodźinem do tych czáſow áni słycháć było/ Bo ſię ieſzcze gruntownie nierozkrzewili byli StryjKron 245; ActReg 93; áby [...] tobie ſię gruntownie y ſerdecżnie oddał LatHar 637; CiekPotr 84.

W charakterystycznych połączeniach: gruntownie bronić, mowić, oddać się, postanowić (postanowiony) (4), rozkrzewić się, schwalić, uwielbić, wierzyć.

Szeregi: »nalepiej i nagruntowniej« (1): że by też nalepiey y nagruntowniey byłá poſtánowiona Rzecżpoſpolita/ iednák cżáſu ſwego zginie ſpráwámi y vſtáwámi ſwymi. Phil P.

»gruntownie abo (a) mocnie« [szyk 1 : 1] (2): że kośćiołá Powſzechnego przećiwko wſzelákim błędom bárzo mocnie á gruntownie bronili WujJud 143; CzechEp 228.

Synonimy: 2. pewnie; 3. dokładnie, dowodnie, jaśnie, pewnie, porządnie, prawdziwie, szeroko, źrzetelnie; 4. cale, zupełnie; 5. godnie.

Cf NIEGRUNTOWNIE

KW