Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: JEDZĄC

Następne hasło: [JEDZĄCY SIĘ] »

JEDZĄCY (33) part praes act

jedzący (29), jedząc (4); jedząc GórnDworz; jedzący : jedząc BielKron (1 : 3).

e jasne.

Fleksja

sg
m	N	jedzący	f	N
	G	jedząc(e)go		G	jedząc(e)j
	A	jedząc(e)go, jedząc		A

pl
N	m pers	jedzący
N	subst	jedząc(e)
G		jedzących, jedząc
A	m pers	iedzącé

sg m N jedzący (9). ◊ G jedząc(e)go (2). ◊ A jedząc(e)go (5), jedząc (3). ◊ f G jedząc(e)j (2). ◊ pl N m pers jedzący (4). subst jedząc(e) (1). ◊ G jedzących (2), jedząc (1). ◊ A m pers iedzącé (4); -é (1), -(e) (3).

Sł stp s.v. jeść, Cn s.v. raz przez dzień jedzący; wężojedź, Linde XVI w. (jeden z tych samych przykładów).

Znaczenia

1. Spożywający pokarmy (28)
- α. W funkcji rzeczownika (6)
2. Jadalny, nadający się do jedzenia (5)

1. Spożywający pokarmy; comedens Mącz, PolAnt, manducans Vulg (28): gdi cżłowiek patrzi na cżłowieka iedzącego richley mu ſie wſchoce ieſć GlabGad C2v; [siadł do stołu] y z nim wielka licżbá Rotmiſtrzow/ także iedząc GórnDworz Q6v.

jedzący co (10): To Alexander ſłyſząc z małym pocżtem drabow tam ſzedł y nalazł ie nago chodzące, á trawę zieloną iedzące BielŻyw 160; ludzie czebulę albo cżoſnek cżęſto iedząci barzo ſmierdzą GlabGad I4; Sarcophagus [...] Latine carnem comedens, Mięſo yędzący [!]. Mącz 368c, 51c, 298d; BudBib Lev 17/10, 14, Ps 105/20. Cf jedzący co czym, »darmo chleb jedzący«.

jedzący co czym (1): A vyrzawſzy niektore z vczniow ie^go iedzące chleb rękomá poſpolitemi [communibus manibus, id est non lotis, manducare panes]/ to ieſt nievmytymi/ przygánili im. WujNT Mar 7/2.

jedzący na czym (3): kogo naydziećie ná żeláznym ſthole iedząc tego mi przynieśćie. BielKron 318v, 319. Cf »na glinianych miskach jedząc«.

W połączeniu z określeniem ilości spożywanego pokarmu i sposobu spożywania [w tym: barzo, dobrze, mało (2), ochotnie, wiele] (6): FalZioł V 50v; Z tąd też ieſt przycżyna cżemu ludzie wiele iedząci twardziey ſpią GlabGad L2; BIodra barzo miąſſze [...] znamionuią cżłowieká dobzre [!] iedzącego GlabGad P6, L, Ov; kogo ochotnie iedzącego widział: rad nań pátrzył SkarŻyw 335.

Wyrażenia: »darmo chleb jedzący« (1): każe ſię ſtrzedz Chrześćiánow nieſpokoynych/ y proznuiących/ a dármo chleb iedzących. WujNT 712.

»na glinianych miskach [= skromnie] jedząc« (1): A gdy iednego cżáſu poſłowie Sámniccy przyiecháli do niego/ [...] záſtáli go ná gliniánych miſkach iedząc BielKron 120.

Szereg: »jedzący i pijący« = manducans et bibens Vulg (1): Przyſzedł ſyn cżłowiecży/ iedzący y pijący/ á mowicie. Oto cżłowiek żárłok y winopiycá BudNT Luc 7/34.

α. W funkcji rzeczownika (6): Patrz téż iako weſolo mily Iezus poglądá na ony ſiedzącé/ ij iedzącé OpecŻyw 53; gdy kto patrzy na drugiego iedzącego, richley mu ſie też zachce ieſć GlabGad G2v; LibMal 1544/92; BielKron 51v; SkarŻyw 335.

Przysłowie: Ten ſie ſchytroſcią náiada/ ktory iedzącego pozdrawia. March¹ A3v.

2. Jadalny, nadający się do jedzenia; edilis, esculentus, vescus Mącz (5): Edilis, et hoc edile, vel, Edulis, Yedzący/ To co dobre yeſt ku yedzeniu. Mącz 99c, 108c, 489c.

Wyrażenie: »jedząca rzecz« = produkt żywnościowy; crustum, merces esculentae Mącz [szyk 1 : 1] (2): Merces esculentae, Przedáyne rzeczy yedzące. Mącz 217c, 69d.

Cf JEDNY, JESTNY, JEŚĆ