[zaloguj się]

KRUSZYĆ SIĘ (17) vb impf

się (9), sie (8).

Fleksja
inf kruszyć się
indicativus
praes
sg pl
3 kruszy się kruszą się
praet
sg pl
3 n kruszyło się subst kruszyły się
imperativus
sg
2 krusz się
conditionalis
sg
3 m by się kruszył

inf kruszyć się (3).praes 3 sg kruszy się (7).3 pl kruszą się (1).praet 3 sg n kruszyło się (2).3 pl subst kruszyły się (2).imp 2 sg krusz się (1).con 3 sg m by się kruszył (1).

stp brak, Cn s.v. kruszę, Linde XVIIXVIII w.

1. Rozpadać się na drobne kawałki, łamać się; confringi, distringi Cn (13): March1 A3v; Drugie Kadzidło [...] nie łaczno ſie kruſzy FalZioł III 32d; RejZwierz 58v; Strum M2; BiałKaz B4; ták wielki [był smok]/ iſz gdy ſię ruſzył/ ziemiá pod nim drżáłá/ á kámienie ſię kruſzyło. SkarŻyw 187; PudłFr 51; GrabowSet Nv.
W przen (3): s ſmutku kruſſą ſie we mnyę nędzne kośći LubPs L4v.
Fraza: »serce się kruszy« = ktoś odczuwa lęk, przerażenie [szyk zmienny] (2): RejŁas w. 17; Lękay ſię duſzo moiá/ vſtaway myśli moiá/ kruſz ſię ſerce moie. LatHar 152.
Przen: Tracić logiczną spójność (1):
Szereg: »łamać się i kruszyć« (1): A ták ex ſpeciali diviſione czynić generalem, particulari univerſalem, ieſt to wielkié abſurdum, y muśi ſie zátym rzecz wſzyſtká łámáć y kruſzyć SarnStat *6v.
a. W funkcji wzajemnej: niszczyć się, miażdżyć się wzajemnie; tu przen: walczyć (1): widźiáne były woyſká ná powietrzu/ zbroyne y świetne/ ktore ſię z ſobą potykáły y kruſzyły. SkarKaz 5a.
2. Powstawać podczas rozpadania się czegoś na kawałki, łamania czegoś; wykruszać się [z czego] (1): Kápłani ſą ony koſze głębokié/ w którich ſchowáné ſą odrobiny oné/ któré z chlebowych pártyk kruſzyły ſye w rękách Páńſkich/ y Apoſtołów iego ná puſzczy. OrzQuin F4.
3. Skłaniać się do skruchy; zaczynać odczuwać żal za popełnione zło, błąd (3): Przeto ſię ich wiele [panów świeckich] kruſzyło y do P. Bogá náwracało. SkarŻyw 574.
Fraza: »serce [czyje] się kruszy« [szyk zmienny] (2): Táką ćierpliwośćią y miłośćią zwyćiężyli świát Apoſtołowie y potomkowie ich: ná ktorą pátrżąc pogáńſtwo iáko tu widziſz/ kruſzyć ſię á kámieniſte roſpuſzcżáć ſię ich ſercá muśiáły. SkarŻyw 238, 165.

Synonim: 1. łamać się.

Formacje współrdzenne cf KRUSZYĆ.

TG