« Poprzednie hasło: [KSIĄŻĘTOWAĆ] | Następne hasło: KSIĄŻKI » |
KSIĄŻKA (400) sb f
książka (3), książki pl t (329), książka a. książki pl t (68); książka : książki pl t Calep (2 : 1), LatHar (1 : 9). [Kryteria kwalifikacji pl t cf KSIĘGA].
kś-, kſ-, ks-, kſz- (335), kx- (31), x- (34); -żk- (199), -zk- (5), -ſzk-, -ſſk-, -ſchk- (172), -sk-, -ſk- (24).
sg | pl | |
---|---|---|
N | książka | książki |
G | książek | |
D | książkom, książkåm | |
A | książki | |
I | książkami | |
L | książkach | |
V | książki |
sg N książka (3). ◊ pl N książki (63). ◊ G książek (76). ◊ D książkom (7), książkåm (4); -om BielKom, RejWiz (3), BielKron, KochFr; -åm RejZwierc, Strum, Oczko; -om :-åm CzechEp (1 : 1); ~ -om (1), -(o)m (6).◊ A książki (154). ◊ I książkami (10). ◊ L książkach (82); -ach (45), -åch (20), -(a)ch (17); -ach GroicPorz (4), BielKron, Mącz, KuczbKat, CzechRozm (3), Oczko, SkarŻyw (2), NiemObr (3), KochFr (2), ReszList, WerGośc, CzahTr (2); -åch KromRozm I (5), RejWiz (2), SarnUzn, RejPos (2), RejZwierc, BudBib, ModrzBaz; -ach: -åch SienLek (1 : 1), SkarJedn (1 : 1), CzechEp (21 : 5). ◊ V książki (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XIX w.
- 1. Dem. od „księga”; często z neutralizacją funkcji deminutywnej
(397)
- A. Od znacz. ‘dzieło pisane lub drukowane w postaci zszytych kart papieru lub (w starożytności) zwoju papieru (pergaminu) (321)
- B. Od znacz. ‘zszyte w tomy akta różnych władz i urzędów, najczęściej sądowych (31)
- C. Od znacz. ‘wydzielona przez autora lub wydawcę część dzieła, tom, rozdział’ (34)
- D. Od znacz. ‘przedmiot, materiał, na którym się pisze’ (44)
- 2. [Libra, miara papieru równa 24 lub 25 arkuszom]
- 3. bot. Chrysanthemum leucanthemum L. (Rost); złocień właściwy, bylina z rodziny złożonych (Compositae) (3)
książki czego [= o czym, zawierające co] (6): niektore też inne lekárſtwá naydźieſz opiſáne w kſyążkach lekarſtw końſkich SienLek 70; RejZwierc 182, 210; BielSpr 37; nigdy bez Ewánieliey ábo iákich kśiążek nabożeńſtwá/ y duchownych do cnot S. pobudek/ nieśiedział/ áni ſtoiał. SkarŻyw 371, 332.
książki do kogo (1): O tym cżytay kśiąſzki do Ruśi/ o iednośći kościelney przez mię piſane. SkarŻyw 602.
książki przeciw komu (9): BielKron 196, 206v, 216, 217v, 218, 223v, 228; nápiſał [Luter] dwoie książki przećiw niebieſkim Prorokom WujJud 52v, 11.
książki o kim, o czym [w tym też: de aliqua re (2)] (28): PatKaz I 11v [2 r.]; PatKaz III 145v; Otich ſniech czo znamionuią [...] będzie to ſzyrzey wypiſano gdv wydamy kxiąſzki o rodzeniu cżłowiecim GlabGad L7; KromRozm I I4v; Tego też cżáſu Eráſmus Roterodanus wypuśćił kſiąſzki o zwoleńſtwie dobrowolnym BielKron 201, 196, 197v, 210, 223, 234; BiałKat 361; RejZwierc [275]v; BielSpr 1, 10v, 28, 60v; WujJudConf 11; ModrzBaz 28v; Cżytay otjm kśiąſzki piſane o iednośći kośćielney do Grekow y Ruśi wydáne w Wilnie Roku P. 1577. SkarŻyw 319 marg, 321, 338, 393, 602; CzechEp 5; WysKaz 14; SkarKaz 38a, 278b. Cf Tytuł.
książka czyja [= przez kogo napisana] [w tym: pron poss (13), ai poss (6), G sb i pron (4)] (23); BielŻyw 171; GlabGad A4; O Xiaſzkach Samuelowych. Wyznawam też to/ o xiązkach chrzeſcyańſkego Doctora Samvela [...] żem ie miał/ izem kaznodzieiom dawał/ niźli były wywołane/ albo zapowiedziane SeklWyzn g3; KromRozm II a3v; BielKom A [2 r.]; GroicPorz A4v, f; cżegom ią niewiedział/ aż gdym iego [Lutra] kſiążek doſtał wydrukowánych obacżyłem iego piſánia być prawdziwe BielKron 223, 193, 197v, 203v, 221; Seipio Africanus/ nigdy z ręki nie wypuśćił Xenophontowych kſiążek GórnDworz G4; WujJud 10v; CzechRozm 19, 25v, 147v; SkarŻyw 576; KochFr 13, 20; GostGospSieb +2.
W połączeniu z tytułem (4): KromRozm I I4v [2 r.]; Nápiſał Iodocus Dámuderius w kſyążkách de Praxi rerum criminalium s Práwá Ceſárſkiego przykłády GroicPorz hh3, h.
W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy etnicznej (2): A tho ſie ni cżym inſzym nie dzyeie/ iedno iż náſtáło niemáło kſiążek Polſkich/ a ſą drugie y od zacnych y od vcżonych ſpráwione. RejWiz A5; SkarJedn A4.
W połączeniu szeregowym (1): Pieśni/ liſty/ kśiążki [libelli] gámrácyey pełne/ w kochániu wielkiem bywáią v dworzan ModrzBaz 13.
W przeciwstawieniu: »książki ... pleszki« (1): Yuż wam [panowie dworzanie i rycerze] też bárzo myecze y grotv po rdzewyáły/ á rychley v drugyego kſyąſzki naydźye/ niżli plaſzki. KromRozm I A4.
W porównaniu (1): Kledy weźrzyſz w ty Kſiąſzki/ iáko we źwierciádło/ Gdy widziſz gdzye cżyrwono/ á gdzye też nábládło. RejWiz A9.
Tytuł (1): Kſyąſzki o wychowányu dzyeći bárzo dobre/ pożytecżne/ y potrzebne GliczKsiąż kt.
W charakterystycznych połączeniach: książki drukowane, napisane (2), wypisane; książki (prze)czytać (czyść) (16), ofiarować [komu], (na-, roz)pisać (28), przypisać [komu] = dedykować (7), wyda(wa)ć (14), wypuścić, wytłoczyć, złożyć; w książki pisać (spisować) (2); książkami odpisać, osławić [kogo]; na książkach czcić; w książkach czyść (czytać) (9), kochać się, mowić (2), (na-, o)pisać (pisano, opisany) (13), uczyć [kogo], upominać; ty książki (139).
»mała, niewielka książka« = isagogicon Calep [szyk 5 : 2] (6 : 1): przetom tv wtych malych xiążkach wiarę moię krotko opiſał SeklWyzn 4v; RejJóz A3; SeklKat A3; Przetóż ią chcąc Naród náſz ku téy tho Nauce [geometryjej] pobudźic/ nápiſałem po Polſku ty Kśiążki nie wielkié. GrzepGeom B2; Strum R4; SkarJedn 244; Isagogicon ‒ Mała kſiaſzka do zaprawienią. Calep 564b.
»napis książek« = tytuł (1): Z ktorych mi ſię y ten napis kśiążek práwie pokazał: wedle ięzyká Greckiego Epiſtomium CzechEp *3.
»książki nieuczciwe, sromotne, wydrożone« = prawdopodobnie pamflet (1 : 1 : 1): wydáli też [książęta i lantgraf] kſiążki wydrożone/ iáko Ceſarz nie dla poſłuſzeńſthwá iáko powiáda pod pokrywką/ ále dla wiáry ręce ſwe podnośi ná Niemieckie kráiny. BielKron 226v, 217, 218v.
»uczone książki« (1): Krześciány ſpirwu [cesarzAdryjanus] przeſládował/ ále potym przeſtał gdy do niego Krześćiánie vcżone kſiąſzki piſáli BielKron 149.
»wierszami książki spisane« (1): Poëma, Wierſzámi xiąſzki ſpiáne [!]/ też vmysł rymem vcziniony. Mącz 307c.
peryfr. »książki za dwa albo za trzy grosze« = mało warte książki (1): A przetćiwſſy [panowie dworzanie] kſyąſzki zá dwá álbo zá trzy groſſe/ álbo też vſlyſſawſſy yedno co ná byeſyedźye od drugyego tákże dwu groſſowego doktorá/ śmyele/ á vpornye o wyerze ſye gadaćye. KromRozm I Nv.
»książki albo (i) pisanie« (2): KuczbKat 340; Cżego W.Kro.M. ſnádnie dokázáć możeſz [...] áby w Kroleſtwie twoim tákowe ſproſtne á iádowite Kśiąſzki y piſánia/ ktorem iuż końcá y miáry niemáſz [...] mieyſcá niemiáły. WujJud Bv.
Personifikacja (5): Kſiąſzki ku Miſtrzowi [mowią]. BielKom Av nagł; Powiedzcie mu krolu miły/ My cie kſiąſki náwiedzyły BielKom A3, A2, A2v; Kśiążki do Cżytelniká. BielSpr c2 nagł.
książki czyje [= dotyczące czego] (5): to pyſſano wkſyąſzkach rodzayu ludzkyego PatKaz II 54v. Cf Wyrażenie.
W połączeniu z tytułem poszczególnych części Biblii (2): A pyſano to w kſyąſkach yeneſis PatKaz II 55, 54v.
W charakterystycznym połączeniu: pisano w książkach (2).
W charakterystycznych połączeniach: książki otworzone (otwarte) (7).
»książki ręczne« = enchiridion Mymer1, BartBydg; liber manualis BartBydg [szyk 1 : 1] (2): Enchiridion Hanebuchlein [!]. Recznekxiąſzki. Mymer1 10; BartBydg 48b.
W połączeniu z liczebnikiem głównym lub zbiorowym (2): rácż W. M. wiedźieć iż trzy tylko rzecży głownieyſze biorę przedśię/ y ony ná troie kśiążek dźielę. CzechEp *4, 322.
W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (29): RejZwierc 29v; W wtorych záś kśiążkách/ náukę nie Chriſtyáńſką X. K. o Bogu iedynym/ y o ſynu iego Iezuśie Chriſtuśie [...] odkrywám CzechEp *4v; oto ieſzcże náwet/ iákoby zámknienie cżyniąc tych pierwſzych kśiążek/ to z iego właſnych ſłow pokażę CzechEp 88, 3, 15, 16, 34, 57 (28).
W charakterystycznych połączeniach: książki wydane; książki czytać; w książkach dać znać [co], mowi się (2), napisać, obaczyć [co], odpowiedzieć, pokaz(ow)ać (5), wspominać.
[»książki pugillares«: Ksiąski pugillares, w których pisano językiem im nieznajomym: 2 listy [...] z napisem angielskim. InwMieszcz 1585 nr 269.]
»woskowe książki« [szyk 2 : 1] (3): Tabula cerata, Woskowe xiąski dla pámięći piſánia. Mącz 438a, 330a, 424a.
Synonimy. 1.A. czytanie, pisanie, pismo; a. biblija, pisanie, pismo, zakon; B. akta, dekrety, statuty; C. część, kapitulum, kapituła, położenie, rozdział, rozdzielenie, tom; D.a. tablica, tabliczka.
TG