[zaloguj się]

KWARTANA (59) sb f

qu- (53), kw- (6).

Pierwsze i końcowe a jasne, drugie pochylone.

Fleksja
sg pl
N kwartåna
G kwartåny
D kwartånie kwartån(a)m
A kwartånę kwartåny
I kwartåną
L kwartånie

sg N kwartåna (10).G kwartåny (4).D kwartånie (8).A kwartånę (28).I kwartåną (5).L kwartånie (2).pl D kwartån(a)m (1).A kwartåny (1).

stp brak, Cn s.v. czwartaczka, Linde XVIIXVIIIw.

lek. Choroba, jedna z postaci zimnicy (malarii), objawiająca się nawrotami gorączki z dreszczami co czwarty dźień; quartana febris Cn [Febris quartanaczwartaczka, która czwartego a czwartego dnia się wraca Mącz 120b] (59): Auicenna radzi dawać Brzoſkinie ludziom tim ktorzi miewaią niemocy z melankolijey ſpaloney, iako tim czo miewaią quartany FalZioł I 110d; Też paięcżyna z winem pita ciepło przed quartaną godzinę nie przychodzi quartana więczey. [...] Też ſok z ziela ſzadzczu/ czoby go było z ſzeſć łyżek/ przed quartaną we dwie godzinie pity FalZioł Y 90, I 7b, llc, 14c, 47d, 49a (43); Iednemu z gorącośći głowá ſie záwráca/ A drugi záſiębyonych pverśi ſobye máca. [...] Drugye męcży kwártaná/ a drugye pleurá RejWiz 93v; PIyánicę iednego kwártaná ruſzyłá/ Więc mu k temn prágnienie wielkie vcżyniłá. RejFig B2; Prowincyał zá iednym brátem konwirſzem/ proſił iey/ áby go od kwártany modlitwą ſwoią wybáwiłá SkarŻyw 161.

W porównaniu (1): Więc y to cżáſem ſtoi zá kwártanę/ áno dłużnicy v drzwi záglądáią/ á on ſie krije/ á on ſie zápała pśiną ocży záſloniwſzy/ á do iutrá odkłáda RejZwierc 59v.

Wyrażenia: »febra kwartana« [szyk 8 : 1] (9): Też borag otwiera zatkanie ſledziony y melancolią/ y też febrę quartanę wypądza FalZioł I I7c, + +8c, d, I 50b, 86b, 102d, V 2, 89v; GórnDworz K5v.

»zimnica kwartana« (1): Mięſo Kozłowe gorſzą krew cżyni niż kozie/ A poſpolicie ſprawuie cżłowieka ku zimniczy quartanie. FalZioł IV 11a.

Szereg: »kwartana to jest zimnica która bywa przez czwarty dzień« (1): á to zawies na ſziję temu kto by miał quartanę/ to ieſt zimnicę która bywa prżez cżwarthi dźień FalZioł I 150c.
Przen: iron. o kwarcie w znacz. ‘część dochodu z dóbr królewskich (1): kazáli cżwartą cżęść dáwáć ná obronę [...] Pan prziydzie przedſię k ſwemu/ á nędzney chudzinie/ Przedſię w łeb przedſię kłopot żadnego nie minie. Bo przedſię tey quártany dokłádáć musimy/ Bo nas tá nie obroni/ to dobrze widzimy. RejZwierc 245.

Synonimy: czwartaczka, »czwartodzienna febra«, ograżka, zimnica.

AKtt