[zaloguj się]
[pdf]

LEKKOŚĆ (285) sb f

lekkość (281), lekość (2), lechkość (1), lehkość (1); lekość Mymer1; lechkość ForCnR; lehkość ListRzeź; lekkość : lekość BielKron (31:1).

lek- (282), leg- (1).

e oraz o jasne (w tym w o 1 r. blędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N lekkość lekkości
G lekkości lekkości
D lekkości
A lekkość lekkości
I lekkością lekkościami
L lekkości lekkościach

sg N lekkość (45). ◊ G lekkości (63). ◊ D lekkości (36). ◊ A lekkość (91). ◊ I lekkością (31). ◊ L lekkości (2). ◊ pl N lekkości (2). ◊ G lekkości (4). ◊ A lekkości (7). ◊ I lekkościami (3). ◊ L lekkościach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Mały ciężar; levitas Cn (4): Bowiem wſzelka rzecż drobna ieſth lekka, á tak y mięſo drobne dla ſwey lekkoſci nie zſtępuie na doł do żołądka, ale pływa albo powirzchu albo w poſrzodku iego GlabGad H3v.

lekkość czego (1): Bowiem w cżłowiecże na thcżo rozchodzą ſie dymy y grube wilgoti, ktore cżłonki napełniaiąc obciążaią. Gdyż one pokarm wzięti zaſię zciſka á wygania, przeto lekkoſć ciała przychodzi. GlabGad D3v.

a. O stanie fizjologicznym [w czym] (1): Też gdy vwarzyſz czebulę przerzecżoną z miodem á z wodą/ á daſz ſie napić/ tedy głos cżyni dobry y lekkoſć wpierſiach FalZioł I 133b.
b. Jakaś cecha rośliny (1):
Szereg: »tłustość i lekkość« (1): Też ma włoſnoſć [trłycz] purgowania wilkoſci przez vſta/ á to znieiakiey tłuſtoſci y łekkoſci kthorą ma wſobie FalZioł I 30d.
2. Zwinność, ruchliwość [czego] (1): telko tho iey [dzikiej kozy] obrona chypkoſć nog á lekkoſć członkow FalZioł IV 9b.
3. Mała dotkliwośó, coś łatwego do zniesienia [czego] (1): Bo krotka lekkość fráſunku náſzego [Nam momentanea levitas tribulationis nostrae]/ [...] wiecżną wagę ſławy ſprawnie nam BudNT 2.Cor 4/17.
4. To, co przychodzi bez trudu, łatwość; levitas Cn (4): Lekkoſc paniam cżyni przy porodzeniu gich dziathek [wódka bukwiczana] FalZioł II 4b.

W przeciwstawieniu: »rzecz trudna ... lekkość« (1): RZecż to ieſt bárzo trudna/ ná lichy rozum moy. Co iák bacżę zá lekkość to ſobie waży twoy. PaxLiz C.

Szereg: »snadność a lekkość« (1): á potym [ma brzemienna pani] cżynić mazanie mieſcz przerzecżonych, oleyki y tłuſtoſciami namienionemi/ abowiem thym rządzeniem Nacieżey dziatki miewaiączey, ſnadoſć á lekkoſć znamienita ſtąd przychodzi. FalZioł V 19c.
Wyrażenie przyimkowe: »z lekkością« = w łatwy sposób, bez trudności (1): Też to ziołko ieſt dobre [...] na czięſzkie puſzcżanie vrynny/ abowiem zlekkoſczią pędzy vrine nadoł FalZioł I 6c.
5. Lekkomyślność, brak powagi, niestateczność, głupota; próżność; niepoważne zajęcie, rozrywka; inconstantia, instabilitas, levitas (mentis), licentia, mobilitas, petulantia, vernilitas, volubilitas Cn (11): PatKaz II 86; A wſzakoſz z obudwu ſię ſtron trzeba obawiać/ iżeby [...] ſkłonność w błazeńską lekkość nieprzemięniáłá ſię. KwiatKsiąż D4; abowiem przez to tańćowanie y ciało cżwicżą/ y wielką członkom ochotność a chypkoáć przidaią/ gdyby tylko młodzieńczykow ku nierządnym zápaleniom niepobudzali/ y yzeby ich dobrych obycżaiow zbytnia tá lekkość niepſowała. KwiatKsiąż P3v, A; Oycze móy łáſkáwy/ Któregom zbyłá prze mé głupie ſpráwy. [...] Ale ná iáwiſz płáczę ſwéy lekkośći? KochPieś 7; WujNT 369 marg.

lekkość w czym (1): BielKron 204 cf »nieustawiczność i lekkość«.

Szeregi: »lekkość a krotofila« (1): [Maryja] nygdy na proſznoſzcz ſyą nyeubyerala dwornoſzczy nyepatrzala lekkoſzczy a krotophyle nyeukazala PatKaz III 109.

»lekkość i nieuczciwość i bałamuctwo« (1): A kto ſie wáſzym pieśniam przypátrzy/ lekkośći y nieucżćiwośći wnich doſjć y báłámuctwá naydźie. WujJud 186.

»nieustawiczność i lekkość« (1): Krol Angielſki niebył kontent ſpiſánia łáſkáwego Luterowego/ odpiſał mu ſrodze/ przypiſuiąc mu nieuſtáwicżność y lekkość w náuce/ iż niewie ſam cżego pierwey bronić ma BielKron 204.

Wyrażenia przyimkowe: »z lekkością« = lekkomyślnie, bez zastanowienia (1): Stárzy widząc/ że ich prośbá wagi ſwey nie miáłá [u Zuzanny]/ Prożnoć páni/ będzyeſzli ſie dłużey wymawiáłá/ Vżywieſz tego z lekkoſcią/ rozgniewaſz nas ſobie/ A my będzyem zobopolnie ſwiádcżyć przećiw tobie KochZuz A3.

»z lekkością« = bez strachu, chętnie (1): Iuż niech ý on poſeł Bożi Pṙzidzie ktory Ludzie trfożj Smierċzia abo yeý ſrogoſczią Vziweċ tego zle k koſczią RejKup Tv.

6. Wstyd, hańba, niesława, poniżenie; wzgarda, lekceważenie; zniewaga, obraza, ujma; szkoda, krzywda; contumelia, dedecus, ignominia, indignitas, opprobium, probrum Mącz, Cn; crimen, improperium, infamia, stigma, stuprum Mącz; flagitium, labecula, macula, nota Cn (260): BierEz Ev; Niechay ſie iedno ći záwſtydáią ktorzy ſobie wtem roſkoſſuią áby zle czynili gdy będą lekkoſćią przywleczeni RejPs 52v, 109; Hoynieć on nam dżywne ſwe dary roſſzafował Ale chcze aby każdy miernie ſie w tym chował Bo by nam to miał dawać na ludzkie lekkoſći Snadź by iakos vkroćił ſwey ſprawiedliwoſći RejJóz E2; E4v; GliczKsiąż C5v; RejZwierz 24 marg, 82; BielKron 104, 312, 416v; Mącz 79d, 89a, 323b, 376c; RejAp 123; RejZwierc 80v, 223; Ale wiéſz co mię trzyma/ y gárnie ku tobie? To/ iż przodków ſwych zoſtáć/ maſz zá lekkosć ſobie KochFr 84; KochPij C; LatHar 319.

lekkość czego [= odnosząca się do czegoś] (2): vwáſz v ſiebie wielkość grzéchu a iako mábyć lekkość wzgardzonégo miłośierdźiá wáżona MurzHist F2; RejZwierc 184v.

lekkość czego [= wypływająca z czegoś] (1): KwiatKsiąż C2v cf »lekkość a nikczemność«.

lekkość czyja [= spadająca na kogoś] [w tym: pron poss (14), ai poss (4), G sb i pron (4)] (22): ForCnR E; LibLeg 11/161; Co wſzyſtko choc by ták było [...]: że twoj przodkowie wtakowéi ślepocie byli/ że téſz tego niewidźieli/ zali to nie ieſt lekkość twoia i wſzyſtkiego potomſtwa twoiego? MurzHist M4; GliczKsiąż B8v; Leop Prov 14/28; BielKron 56, 100v, 104v, 346v, 393v marg; Mącz 93c; GórnDworz L3v; RejPos 197v; KuczbKat 335; RejZwierc 69, 86, 187v, 189; PaprPan A2, Ff4; ModrzBaz 105; KochWz 140.

lekkość czyja [= przez kogoś wyrządzona] (1): A gdy Posłowie Cárzowi Kaidanowi onę zupháłą odpowiedź Erdźiwiłowę y vpominki parę ſtrzał oddáli/ wnet ſię z oney lekkośći hołdowniká ſwego (iáko mniemał) rozgniewawſzy/ woyſko Hordy Zawolſkiey przez Dniepr przepráwił StryjKron 269.

W połączeniach szeregowych (10): Mącz 326b, 415b, 491d; GórnDworz Ee7, Hh8; RejPos 115v, 201v; doſyć o tym w śrzednim wieku we wtorych kſięgach nápiſano/ iáko tho ieſt pan [obżarstwo i opilstwo] ſzkodliwy/ y iákie ſzkody/ lekkośći/ y dziwne obrzydłośći z niego przypadáią. RejZwierc 157v, 114, 184v.

W przeciwstawieniach: »lekkość ... poczciwość (5), sława (3), cześć (3), ciężkość (2), oślachcenie, pochłubka, ućciwość a dostojeństwo« (14): Widział też błazna á on złoti pier[scien] noſił na palczu y rzekł mu, ku więtſzey ci [ie]ſt lekkoſci niz ku oſlachceniu to złoto. BielŻyw 76; Bogáctwá roſtropnemu/ ſą ku pocżćiwośći/ A záſię ſzalonemu/ ku iego lekkośći. BielKom B8v; Więcey káżdy lekkośći/ niż ſławy vżywa/ Ktory z nádętą gębą iáko dyabeł chodzi RejWiz 188v, 192; Vććiwość á doſtoieńſtwo krolewſkie w wielkośći ludzi: ale w máłem ludu ieſt lekkość kxiążęca [In multitudine populi dignitas regis, et in paucitate plebis ignominia principis]. Leop Prov 14/28; RejZwierz 102; In crimen vertere quod gloriae esse debet. W lekkość á w ſromotę obrácáć coby ku czći miáło być. Mącz 485d; RejPos 243; RejZwierc 190v, 191, 223, 271; KoehFr 64; KochTarn 74.

W porównaniach (2): WróbŻołt 70/13; Niechay lekkość/ iáko płaſzcz/ na ſye oblecze/ Niech háńbę wzuie ten/ kto fáłſz ná mię wlecze. KochPs 169.

W charakterystycznych połączeniach: jawna lekkość, ludzka, niemała, prędka, wielka (5); lekkości dostawać, dowieść, przyczyniać, strzec, ujć, uży(wa)ć (2), zabaczyć, żałować; lekkość mieć (4), nagrodzić, oblec, przełożyć, przynosić, wieść, zbierać, zdobić, zgromadzać; na lekkość da(wa)ć (2), obracać się (obrocić się) (2), wyniść; gniewać się o lekkość; w lekkość obracać; mieć za lekkość (2), poczytać, zdać się; z lekkości rozgniewać się; być ku lekkości (4), wieść; lekkością być, oddać, przykryty, przywleczony, upadać, zasadzony, zwać; być z lekkością; pełen lekkości, przyczyna, stos, uważanie.

Fraza:»jaka lekkość będzie« [w tym: komu (1)] [szyk zmienny] (2): Iákażby to nam lekkość/ bychmy wino pili/ A ći wodni pánowie/ by nas potym bili. RejZwierz 32v; RejZwierc 86.
Zwroty: »lekkość cierpieć (a. wycierpieć)« (5): RejPs 101; BielKron [3322]; Infamiae insolens, Nienałożony lekkośći cierpieć. Mącz 399a; KuczbKat 335; Niechby doſyć było proſtym ná tem/ że choćiaby onotłiwi/ y dobremi náukámi ozdobieni byli/ áby niemogli trzymáć przednieyſzych vrzędow: niechby ná tem doſyć/ że tę legkość ćierpią [diminutionem quandam eos pati] ModrzBaz 80.

»lekkość czynić (a. uczynić) [komu, czemu]« = przynosić wstyd [szyk zmienny] (7): BielŻyw 23 [2 r.]; Tu dwoię lekkość cżyniſz/ nędzniku vbogi. Sobie y nam RejZwierz 40; A by też nie inſzego/ iedno ná złość Swini/ Mielibychmy tego ſtrzedz/ co nam lekkość cżyni. Bowiem tá nigdy nie żrze/ kiedy ſie iey nie chce/ A náſz by miał y zdechnąć/ ley mu w gárdło ieſzcże. RejZwierz 132v, 45v; RejPos 243; RejZwierc 18.

»cżynić lekkość [komu, czemu]« = obrażać, znieważać; polluere Vulg [szyk zmienny] (17): LibLeg 10/154; RejPs 108; GroicPorz cc4; RejWiz 158; Leop Lev 20/3; RejZwierz 122v; BielKron 412; RejAp 123; Dawáiąc do tego przycżynę/ iż nie tylko tobie krolu/ ále y nám/ y żonam náſzym/ lekkość vcżyniłá. RejPos 43, 7v, 85, 90, 216, 222v, 293; RejZwierc 191; PaprPan Ee.

»lekkość odnieść« (1): á człowiek vczćiwy/ y wielkiego ſercá/ gárdło dáć woli/ niż lekkość odnieść GórnRozm H4v.

»lekkości się (po)mścić; za lekkość pomstę uczynić« [szyk zmienny] (6;1): ForCnR E; BielKron 100v; HistRzym 42; PaprPan Ff3, Ff4; Exoriare aliquis noſtris ex oſsibus vltor? To ieſt/ Powſtań kiedy kto mężny z náſzych proſzę kośći/ A pomśći ſię nad tym złym rodem mey lekkośći. ModrzBaz 105; Oná [...] rádá byłá téy dródze/ którą mogłá ſye nád nieprzyiaćielem lekkośći ſwéy pómśćić. KochWz 140.

»lekkość popaść« (1): A iżem ia tę lekkość dźiś popáść muśiáłá/ którá ná móy ród nigdy nie przychodźiłá/ śmierći namniéy ſye nie zbraniam KochWz 141.

»lekkością posromocić« (1): a ty będąc: prawą nadzieią kazdey vcieczki naſſey niedopuſſczay nigdy zlekkoſcią poſromocic nas RejPs 46.

»o lekkość przyprawić (się) (a. przyprawować)« = ośmieszyć (się); incurrere in dedecora Mącz (3): Mącz 79d; Hárpalus pan ieden prośił Philipá krolá Mácedońſkiego zá powinowátym ſwoim/ [...] áby mu wżdy iáką w tym łáſkę vkazał ná ſądzie/ [...] áby go o tháką lekkość iáwnie nie przypráwował/ á iżby to mogło być bez oſławy iego. RejZwierc 56; KochPs 65.

»przyść o lekkość, ku lekkości« = ośmieszyć się (2:1): A iáko to pry być może/ Iżby kto mógł wypić morze. Temuc doſyć nie vdziáłam/ [...] Poruſz teras ſwey mądrośći/ Abych nie przyſzedł ku lekkośći BierEz D4v; GliczKsiąż E6r; GórnDworz N4v.

»lekkość [na co] wkładać« = potępiać (1): A kto ſye w nieſzczęśćiu śmieie/ Iabych ták rzekł/ że ſzáleie. Kto záś ná płácz lekkość wkłáda/ Słyſzę dobrze co powiáda: Lecz ſye tym żal nie hamuie/ Owſzem więtſzy przyſtępuie. KochTr 18.

»lekkość wyrządzić (a. wyrządzać), wyrządzona« [w tym: komu, czemu (17)] = obrazić; probris afficere PolAnt; contaminare, dedecus imprimere, ignominiam inferre, indignum facere, probrare, probrum ingerere a. obicere Mącz (20:2): LibLeg 10/97v; MurzHist H2; KromRozm II m2v; GliczKsiąż C5v, Gv; GroicPorz dd3v; BibRadz Ps 102/9; BielKron 55, 56v, 70v, 265v, 388; Magno tibi probro futurum est, Muśiſz ſie zá to bárzo ſrómáć wyrządźić tá rzecz lekkość nie máłą. Mącz 323b, 123c, 143c, 321b, 323b [2 r.], 439b, 498b; LatHar 115, 317.

»lekkość wziąć, bierać« = doznać zniewagi, krzywdy [szyk zmienny] (4:1): BielKron Llll; Abowiem co inſzego cżynić/ iedno vciekaycie czo rozum macie/ á proſtacy do láſá. A wielekroć ſnadź więtſzą lekkość koroná tá ſławna s thego bieráłá/ niżliby ich było niemáłą cżęáć w dobrey ſpráwie pogromiono. RejZwierc 185v, 187v, 194v; BielSjem 21.

»wziąć lekkość« = być nisko cenionym, lekceważonym (1): Ale gdy iuż rząd przypadł ná ſwowolną młodość/ Iuż oná zacna ſławá wzyęłá wielką lekkość. RejWiz 99.

»żałować się lekkości« (4): Oná [...] iecháłá do Sáſi do brátá Henriká Ceſárzá/ żáłuiąc ſie ſwey lekkośći ná Polaki co ią z źiemie precż wygnáli BielKron 346v, 16v, 56, 109.

Wyrażenia: »sprosna lekkość« (1): RejZwierc 187v cf »ohyda a lekkość«.

»wieczna lekkość« (1): ták iż pothomſtwo ich/ y ony márnie zgromádzone bogáctwá y oſiádłośći ich práwie w niwecż á w niwecż/ á ná wiecżną lekkość pámiątki ich/ ſą ſie obroćiły RejZwierc 184v.

Szeregi: »lekkość i boleść« (1): Siodma [cząstka] wznawia odeſłánie do Piłatá. Tám Pan nie ieden ſtus lekkośći y boleśći wytrwał. LatHar 317, 317.

»gwałt i lekkość« (1): Ptolomeus Lágow ſyn/ ktory pierwſzy miedzy iego kſiążęty Egipt trzymał/ przyiechawſzy do Ieruzálem/ kośćiołowi gwałt y lekkość wyrządził. BielKron 265v.

»hańba i lekkość« [szyk 2:1] (3): aż ſąſiedźi moij przypadwſzy/ każdy ſie ſwee hańby ij lechkoſći mſćił. ForCnR E; GórnDworz N4v; LatHar 319. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.; w różnych członach zdania złożonego 1 r.].

»lekkość, (i) krzywda« [szyk 1:1] (2): A thu obácż iáko ſie on nie ma gniewáć o tę krzywdę ſwoię y o tę lekkość ſwoię. RejPos 197v; LatHar 663.

»lichota a lekkość« (1): Wſpomnyę też tu yednę lichotę á lekkosć Alexándrá wyelkyego/ kthorą był popadł ná weſelu GliczKsiąż B8v.

»nieuczciwość. i lekkość« (1): Ale ktory cudzołożnikiem ieſt/ prze niedoſtháthek ſercá ſwoiego/ ſtráći duſſę ſwoię: nieuczćiwość y lekkość ſobie zbiera [turpitudinem et ignominiam congregat sibi] Leop Prov 6/33.

»niezbożność a lekkość« (1): I Bóg nademną nędźnem okazać raczył/ iakomuśię tą niezbożnośc a lekkośc ięmu wyrządzoná niepodobá. MurzHist H2.

»lekkość a nikczemność« (1): A tak od tey lekkośći á nikcżemnośći łgarſtwa máyą być ſrogo tákowi odſtraſzani. KwiatKsiąż C2v.

»ohyda a lekkość« (1): Choćbyſmy ſie nań [na skarb] wſzyſcy/ [...] raz po troſze zrzućili/ á ty przypadki do niego przybywáły/ iżby ſie thá wżdy márna ohydá á ſproſna lekkość Koronna cżym podeprzeć á rátowáć mogłá. RejZwierc 187v.

»lekkość i osława« (1): bo pewnie gdzie ſie w to wdaſz/ y Bóg ſie ciebie záprzy á nie będzie o tobie nic chciał wiedzieć/ y pręthką lekkość y oſławę będzieſz około ſiebie miał RejZwierc 36. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»lekkość i (a) pośmiewanie (a. śmiech)« [szyk 1:1] (2): y ták ná páłac moy poiádę/ á zá tęto lekkość/ y pośmiewánie pomſtę słuſzną nád nimi vcżynię. HistRzym 42; RejZwierc 190v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»sprosność a lekkość« (1): Iáką ono widaſz ſproſność á lekkość Koronną/ cżegoby ſie ſnadź wſtydáć przed inſzemi narody/ gdy ſie ich ſtády włocży zá prokuratory po ſeymiech iáko bydłá błędnęgo [!] RejZwierc 189.

»lekkość, (a, i, albo) srom(ota) (a. posromocenie)« [szyk 8:4] (12): Day miły panie aby byli przykrići/ iako odzienim ſromotą j lekkoſcią ći ktorzi mnie złego ſzukaią. WróbŻołt 70/13; GliczKsiąż C3v, E5v; Mącz 79d [2 r.], 323b, 424a, 485d; RejAp 31v; RejPos 189v; WerKaz 295; GrabowSet T4. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.].

»lekkość i szkoda« [szyk 5:1] (6): ListRzeź w. 21; Theſch myloſczywi Krolyv. nyeracz waſcha Kro. m. ſzye na naſz gnyewacz y zeſzmi poſla waſchey Kro. mozi przi ſobye zadzyerzeły. czo bichmi ſzye dowyedzyeły od kogo ſzye nam tha ſkoda ſthala thak wyelka y lyekkoſcz LibLeg 11/155, 10/154, 11/159v, 161; BielKron 99v. [Ponαdto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»trudność i lekkość« (1): mi ich bes wſzelakiego omieſkania bedzyem odprawowacz y odpvſczacz y zadnich trvdnoſczy y lekkoſczy ym ſamim, y ſlvgam ych mi ſamy, [...] niebedziem ym wirzadzacz. LibLeg 10/97v.

»wstyd a (i) lekkość« (4): Nikt inſſy nieſwiádom iáki wſtyd á iaką lekkoſc ćierpię ią od przeſládownikow ſwoich RejPs 101; RejPos 323; RejZwierc 36v, 86.

»wzgardzenie a lekkość« (1): á dla cżegoż thę plugáwą gębę twoię podnośiſz ná wzgárdzenie á ná lekkość bliźniego ſwego? RejZwierc 69.

»zhańbiony a pełen lekkośći« (1): ták ſławá pocżćiwego/ á Ricerſkiego záwołánia cżłowieká/ ieſli namniey w cżym náſzcżerbiona będzie/ iuż ſie nigdi nie popráwi/ ále ták zháńbioną/ á pełną lekkośći zoſtánie. GórnDworz D5v.

Wyrażenia przyimkowe: »(nie) bez lekkości« (3): Abowiem ty Márcowe/ twoie odmiennośći/ Nie mogą być nieboże/ nigdy bez lekkośći. RejZwierz 133.

~ bez lekkości czyjej (2): GórnDworz E2; O Helenie to wiémy/ byłá burdá dwoiá: [...] Vnióſł ią był Thezeus tylko dla głádkośći: Lecz ią záś muśiał wróćić/ nie bez ſwey lekkośći. A potym záśię Páris PudłFr 68. ~

»dla lekkości [czyjej]« (1): Alexánder porwawſzy ſie miáſto pánny z drugimi/ pobili ony poſły/ krom iednego/ ktorego poſłáłi do domu dla lekłośći [!] ich/ bowiem roſpowiedzyał po wſzytkiey Perſyey/ iż pánny Mácedońſkie/ broniąc pocżćiwośći ſwey/ pobiły poſły Perſkie bárzo mężne. BielKron 116v.

»ku lekkości« (30): potem pan obudził ſie iáko ſtwárdego ſnu ku rátunku ich/ á pokárał okrutnem wrzodem ku wielkiey lekkoſci ſprzećiwniki ich RejPs 117v; LubPs X3 marg.

~ ku lekkości czego (2): Ná koniec Pan ku więtſzey lekkośći niedowiárſthwá ich/ wzbudził á okazał więtſzą wiárę w pogániech RejPos 35v; RejZwierc 187.

ku lekkości komu, czemu (9): MurzNT 111; RejWiz 37, 162; RejZwierz 43v; Mącz 177a; RejPos 82v, 194v, 205; á złoſnych chytrośći Obracaſz w pośmiech ludzki/ onym ku lekkośći. GrabowSet L2.

ku lekkości czyjej [w tym: pron poss (10), G sb i pron (6), ai poss (1)] (17): RejPs 93, 108v; BielKron 100v; Coż wy theż nędznicy rozumiecie o ſpráwach wáſzych złych/ iáko was też wyſwiadſzáć będą [...] przed oblicżnoſcią doſtoynych Anyołow iego/ y inych duchow ſwiętych ſthánow dziwnych á rozlicżnych/ ieſzcże ku więtſzey lekkośći wáſzey. RejAp 124; RejPos 27, 74v, 198, 206, 251, Ooo3; RejZwierc 36, 141v, 161v, 187 [2 r.], 189, [193].

W przeciwstawieniach: »ku czci a ku chwale (3), ku chwale ... ku lekkości« (4): A by nic inſzego iedno tho/ iż cie vcżynił cżłowiekiem/ á ſtworzył cie ku cżći á ku chwale ſwoiey/ á nie inym źwirzęciem ku lekkośći twoiey. RejPos 74v; RejZwierc 36, 187 [2 r.].

W charakterystycznych połączeniach: ku szpetnej lekkości, wielkiej (4).

Szeregi: »ku lekkości a upadku« (1): iákoż nie ma [...] do końcá rozrzućić płotow iey [winniczki]/ á dáć ią pożrzeć źwirzęciu dzikiemu/ ku więtſzey lekkośći á vpadku iey. RejZwierc [193].

»ku lekkości a ku zginieniu« (1): Abowiem ábo miał potym z láty ſwemi wynidź rodzicom ſwym ku żáłośći ábo ku lekkośći iákiey ſwoiey/ á ku zginieniu ſwemu RejPos Ooo3. ~

»na lekkość« (6): A iako piſzą w Hiſtorjey Henrika trzeciego/ iż cżtyrze Windelici krolowię poimani, na więtſzą lekkoſć, muſili kothły y garnce miedziane v niego do kuchnie noſić MiechGlab 45; RejZwierz 14v.

~ na lekkość komu (3): RejPs 164; Pan ſie ná lekkość żydom obiáwił pogánom. RejPos 35v marg, 346v.

na lekkość czyją (1): do wychodow ná lekkość ich miotano/ iż iáki był żywot táki też miał być j pogrzeb RejZwierc 136v. ~

»z lekkością« (18): RejPs 51; LubPs Q4; RejZwierz 37v; BielKron 7v, 386; RejPos 283v; RejZwierc 34, 50, 215v, 216, 252; Abowiem tám iuż miáło ſie pokázáć/ Komu ták miły zakład miano ſkazáć Kto záś z lekkoſcią miał s páłacu wynidź KochSz A4. Cf »z lekkością posromocić«.

~ W charakterystycznych połączeniach: z wielką lekkością (4); z lekkością iść (wynić) (2), karać, odchodzić, pożyć, rozsypać się w proch, ujechać (ujeżdżać) (3), uży(wa)ć (5), wrocić się, wygnać, zginąć.

Szeregi: »z lekkością i hańbą« (1): aby ych [dziatek] potem zlekkoſcią ich y hanbą kto iny niekarał. RejKupSekl a4v.

»marnie a z lekkością« (1): ázażby był lepiey márnie á z lekkoſcią zginął/ gdyż to złego trudno minąć może. RejZwierc 153v.

»z pośmiechem a ze złą sławą i z lekkością« (2): á tám to obráca gdzie ma być ſłuſznie obrocono/ nie tám gdzieby tego potym s poſmiechem ludzkim á ze złą ſławą y z lekkoſcią vżyć miał. RejZwierc 143v.

»z szkodą i z lekkością« (1): thák go [Amurata] długo trapić będę/ wednie y wnocy s ſwoim Rycerſthwem/ áż muśi vieżdżáć z źiemie z ſzkodą y zlekośćią ſwoią BielKron 244v.

»z wstydem a z lekkością« (1): A nákoniecz pátrz miedzy vcżćiwemi ſtany kto tylko iednego zdrádzi/ álbo ſie przećiwko iednemu niepoććiwie záchowa/ z iákim wſtidem á z iáką lekkoſcią tego vżywáć muśi. RejZwierc 37. ~

»w lekkości« (2): Báiázeth od Tamerlaná ná głowę poráżon y żywo poiman [...]. Wypuſzcżon był potym Báiázet y ták w tey lekkosći rychło vmárł. BielKron 240v.

W przen (1):
Zwrot: »lekkość czynić« = przynosić wstyd (1): IEden pan przyiacielom ſłużbę vkázował/ Miánuiąc káżdy koflik/ kto go cżym dárował. Opát chodzi [...] iż ſwoich nie widział/ ćicho przymawáiąc. Pan obacży y rzecże: Kſze Opácie miły/ Gniewáli ſie ći wieldzy/ lekkość im cżyniły. RejFig Aa2.
a. O utracie czci niewieściej w związku z cudzołóstwem, gwałtem lub nierządem; probrum, propudium Mącz (13): RejJóz F8; Mącz 323b, 327a; ZVZANNA śmiele Złoſnym ſtárcom znáć dáłá/ Iż śmierć/ nád grzech/ woláłá/ Biegli/ chcąc by ſtąd/ śmierć y lekkość miáłá. GrabowSet B3v.

W charakterystycznych połączeniach: wielka lekkość; lekkość mieć, wieść.

Zwroty: »lekkość odnieść« (1): gdzie [w domu nierządnym] y ſamá lekkość odnieśieſz/ y dom ſwoy o nieſławę y zelżywość przypráwiſz. SkarŻyw 69.

»pomścić się lekkości [czyjej]« (2): Wpadſzy ná Koń do mężá przybiegłá w rádośći/ Y wolná/ y pomśćiłá ſie ſwoiey lekkośći. RejZwierz 44; BielKron 116v.

»lekkość popaść« (1): A ná koniec/ coś zá lekkość iawnie popáść miáłá KochZuz A3v.

»[komu] lekkość uczynić« = zgwałcić (1): Oná thedy poczęłá do niego mowić w ty ſłowá/ Sługá Ebreyczyk przyſzedł ku mnie/ [...] áby mi lekkość vczynił [ut illuderet in me]. BibRadz Gen 39/17.

»[komu] lekkość wyrządzić« = zgwałcić (1): Oto ten Zyd w ktorym ſie kochaſz/ máło mi lekkośći nie wyrządził BielKron 16v.

Wyrażenie: »haniebna lekkość« (1): á białeygłowie ták tho ieſt wielka/ y hániebna lekkość/ iż o ktorey raz thá ſłáwá roſpuſty/ á bezwſtydu głoſno wynidzie/ bądź to prawdá/ ábo nieprawdá/ iuż tá niebogá záwdy w thym roſole zoſtáć muśi. GórnDworz T8.
Szeregi: »hańba i lekkość« (1): Ale oná klęknąwſzy v nóg oycowſkich/ prośiłá y dla Bogá/ áby iéy po háńbę y lekkość chodźić nie dopuſczał KochWz 142.

»lekkość a kurewstwo« (1): Probri insimulare mulierem, Lekkość a kurewſtwo wieść ná białą głowę. Mącz 323b.

b. O porażce w walce (3):
Zwroty: »pomścić się lekkości« (2): Krol Káźimierz ná then cżás był w Lithwie/ gdy vſłyſzał porażkę Olbrachtá ſyná/ pośpieſzał do Polſki z ludem/ áby ſie pomśćił lekkośći tey nád Węgry BielKron 397v, 179.

»lekkość popaść« (1): BielKron 448 cf »lekkość albo porażka«.

Szeregi: »lekkość albo porażka« (1): [Portugalczycy] lekkość álbo poraſzkę przed thym od Maurow popádli v Málaki miáſtá w Indyey BielKron 448.

»szkoda i lekkość« (1): Chcąc ſie pomśćić ſzkod y lekkośći ſwych Nárádyn/ Krześćiáńſki zamek v Antyochiey obległ y dobył BielKron 179.

c. Czyn znieważający, zniewaga (12): Ktorey rzeczy ten tho pozwány ma mieć świádectwo [...] przes liſt otworzyſty/ álbo Minutę oney ſpráwy ktorą by okazał właſnemu Sędźiemu przećiw ſtronie/ ieſliby tey lekkoſći przáłá. GroicPorz m3v, cc4; BielKron 381; ſkazono tego co pozwał Szláchćicá nie podlego/ á k temu nie młodego ná śiedzenie w wieży rok ieden/ á wyśiedźiawſzy zoſtáwiono mu cáłe práwo czynieniá/ o lekkość/ bo go było kiymi wybito ná rybnych ſtolech. GórnRozm H4v, C, H4, H4v [3 r.].

W połączeniαch szeregowych (2): iáko v nas we Włoſzech o lekkośći/ o rány/ mordy/ nie pozywa ſię Szláchtá/ bo by to ſromotá byłá/ ále ſię mśći GórnRozm C3, L.

W charakterystycznych połączeniach: lekkość niemała, znaczna; bać się lekkości, nadziewać się, przeć; o lekkość czynienie, kaźń, (2), pozywać.

Wyrażenie: »lekkość uczyniona« (1): Nuż ná mordy/ pożogi/ zdrády/ [...] gwałtem bránia pánien/ wdow/ dźieći w opiekę/ lekkość vczynioną Szláchćicowi [...] ten [...] náláſłby taki munſztuk GórnRozm L.
Szereg: »szkoda i lekkość« (1): thedy temu pozwánemu/ gdyby przed właſnym Sędźim o to czynił/ ma być nágrodzoná ſzkodá y lekkoſć od onego/ przes kthorego był ná drodze niepotrzebnie gábány/ álbo Areſtowány. GroicPorz m3.
d. Prześladowanie, cierpienie, męczeństwo; contumelia PolAnt; opprobrium Vulg (9):

W połączeniach szeregowych (2): Dla thego ſię kocham w krewkośćiách/ w lekkośćiách/ w potrzebách/ w przeſládowániu/ w vćiſkách [(Propter quod placeo mihi) in infirmitatibus, in contumeliis, in necessitatibus, in persecutionibus, in angustiis] dla Kryſtuſa BibRadz 2.Cor 12/10; LatHar 503.

W charakterystycznych połączeniach: lekkość tajna; lekkości żałować; lekkość wytrwać; kochać się w lekkościach.

Zwroty: »lekkość ucierpieć« (1): A oni przedśię ſzli ráduiąc ſię od oblicża rády/ iż dla imienia Ieſuſowego zá doſtoyne byli miani lekkość vćierpieć [contumelia affici] BudNT Act 5/41.

»zawstydzić lekkością« (1): A gdy będzieſz raczył záwſtydźić tą lekkoſćią oſoby ich nielżąc iem będzie iedno ſſukać miłoſierdzia twego RejPs 124v.

Szeregi: »boleść i lekkość« (1): błogoſłáwiona Doroto/ [...] ty/ ktoraś rozmáite boleśći y lekkośći dla Páná Iezuſá wytrwáłá/ [...] Modl ſię zá námi LatHar 459.

»lekkość, okrucieństwo« (1): Abowiem niemáſz żadnyi lekkości/ żadnego okrucienſtwa/ ktorego bych ia za tak cięſzki grzéch niezasłużył. MurzHist Q2v.

»lekkość i ucisk« = opprobrium et tribulatio Vulg (2): Przypomnićie ſobie dni pierwſze/ w ktorych/ będąc oświeceni/ podięliśćie wielkie boiowánie trapienia: cżęśćią gdy y lekkośćiámi y vćiſki byliśćie wyſtáwieni ná podźiw: cżęśćią też/ gdyśćie ſię ſtáli towárzyſmi tych z ktorymi ſię także obchodzono. CzechEp 25 [przekład tego samego tekstu] WujNT Hebr 10/33. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

Wyrażenie przyimkowe:»z lekkością« (1):
~ Szereg: »z lekkością a z trudnością« (1): przedſie nieprzeſtáwáli ſwowolnych myſli vżiwáć/ áteż iem zlekkoſćią á zwielką trudnoſćią zchodziły dni żywotá ich. RejPs 115v. ~
*** Bez wystarczającego kontekstu (4): Mymer1 35; Levitas, Lekkość/ Latwiość. Mącz 190a; Omnino levitatis est, Owſzeki wielka lekkość yeſt. Mącz 263d, 475b.

Synonimy: 4. łacność, snadność; 5. krotofila, nieustawiczność; 6. hańba, krzywda, lichota, nieuczciwość, nikczemność, ohyda, osława, posromocenie, pośmiewanie, sprośność, srom, sromota, szkoda, śmiech, wstyd, wzgardzenie, zawstydzenie, zelżywość, sława, zmaza; a. kurewstwo; b. porażka, szkoda; d. boleść, okrucieństwo, trudność, ucisk.

BZ, MM