[zaloguj się]
[pdf]

ŁUPIEŻCA (33) sb m

e oraz a jasne.

-że- (15), -sc- (6), -zcz- (3), -szc- (3), -zc- (2), -szcz- (2), -żcz- (1), -scz- (1).

Fleksja
sg pl
N łupieżca łupieżce
G łupieżców
D łupieżcy łupieżcóm, łupieżcåm
A łupieżcę łupieżce
I łupieżcą łupieżcami

sg N łupieżca (15). ◊ D łupieżcy (2). ◊ A łupieżcę (2). ◊ I łupieżcą (1). ◊ pl N łupieżce (2). ◊ G łupieżców (4); -ów (2), -(o)w (2). ◊ D łupieżcóm (2) BibRadz, SarnStat, łupieżcåm BudBib; -óm (1), -(o)m (1). ◊ A łupieżce (3). ◊ I łupieżcami (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

Ten co zabiera przemocą cudze mienie; praedo Calag, Calep, Cn; praedator, spoliator Calep, Cn; compilator Mącz; depeculator, expilator, populator Calep; catillo, direptor Cn (33): Compilator, Lupieſzcá/ wydrzigroſz. Mącz 299d; Ieden też chwalił wielkiego łupieſcę/ ktory fáłeſznie miał tę ſławę/ iákoby był bárzo hoynym. GórnDworz Rv; Ia záprawdę tákie oſzuſty/ rádſzey bym łupieżcámi niżli kupcámi názwał/ á ten ich towár łupem [Ego quidem istos praedones potius quam mercatores ... apellaverim] ModrzBaz 34v; Calag 387b; Calep 393b, 822b, 831b, 1000a; GórnTroas 9; Przećiwko łupieżcóm ná woynie więtſzé winy ſą vſtáwione. SarnStat 900; Záhámowałby ſię Tátárzyn: powśćiągnąłby ſię Nizowiec: vſkromiłby ſię domow Szlácheckich łupieżcá. VotSzl F; Przyſzłá kaźń ná łupieżcę y pomſtá wzaiemna. KlonWor 10.

łupieżca czyj = kogo łupi [w tym: pron poss (3), G sb (1)] (4): BibRadz Iudic 2/16, Is 17/14; BudBib Is 49/26; Pomſtá náłupieżce [!] vbogich. SkarKaz 704b marg.

W połączeniach szeregowych (10): Zdraycá/ rozboynik/ łupieżcá w koło [ma być] wplećion. GroicPorz ii4, Xv, ii4 marg; Złodzyey ten co ogniem pali/ łupieſzczá/ gwałtownik białych głow/ może być wſzędzye poiman UstPraw I3; RejZwierc 97v, 174v; CzechEp 11; Calep 831b; Ieſzcze temu Phárużowi nie to ſzkodźiło iż dźiękował P. Bogu/ iż nie był: łupieżczą/ nieſpráwiedliwym/ cudzołożnikiem/ iáko inni. SkarKaz 351b; CiekPotr 19.

W porównaniu (1): Z inąd nie máſz podpory Przećiw łupieżcy: co iák wilk ſtráconą Owcę porwawſzy ſkory/Od páſterzá mknie/ w puſtoſtráſzne bory. GrabowSet E2.

Szeregi: »łupieżca a drapieżny« (1): [Gotów] poſtronni ludzie Połowcami zwali, co ſie wykłada z Słowienſkiego, Ruſkiego/ y Moſkiewſkiego ſłowa iakoby Łupieżce á drapieżni [sermone Slavorum ... rapaces et spoliatores sonat]. MiechGlab 35.

»złodziej, (i) łupieżca« (4): Ci bogowie drzewiáni/ złoći y śrebrni/ nie mogą ſię odiąć złodzieiowi y łupieſzcam [Neque a furibus neque a latronibus]. BudBib Bar 5[6]/56; Calep 307a; nie rádźi ſłuchamy [złości]/ któré ſie dźieią w Rzeczypoſpolitéy zdrádą/ chytrośćią álbo gwałtem złodźiei y łupieżców [spoliatorum et furum]. SarnStat 702 [idem] 21. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

Przen: Prześladowca, gnębiciel; tu w użyciu metonimicznym w połączeniu z wyrazem „ręce” na oznaczenie władzy, niewoli.
Zwroty: »podać [kogo] w ręce łupieżcom« (1): A ták Pan rozgniewał ſie w popędliwoſći ſwey przećiw Izráelitom/ y podał ie w ręce łupieſcom [diripientium] ktorzy ie łupili BibRadz Iudic 2/14.

»wyrywać [kogo] z rąk łupieſcow« (1): Potym Pan wzbudźił Sędźie ktorzy ie wyrywáli z rąk łupieſcow [diripientium] ich. BibRadz Iudic 2/16.

Synonimy: drapieżca, najezdnik, wydrzygrosz, wydzierca, zbojca, złodziej.

Cf ŁUPCA, ŁUPIEC, ŁUPIEŻNIK

TK