Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIESROMIEŹLIWOŚĆ

Następne hasło: NIESROMIEŻLIWY »

NIESROMIEŹLIWY (27) ai

niesromieźliwy (24), niesrumieźliwy (2), niesromieżliwy (1); niesromieźliwy OpecŻyw, BartBydg, FalZioł, GlabGlab (3), BibRadz; niesrumieźliwy SeklKat; niesromieźliwy : niesrumieźliwy : niesromieżliwy Mącz (17:1:1).

W pisowni łącznej (22), w rozłącznej (5); -mie- (26), -mię- (1).

Oba e jasne; -ó- (12), -o- (7); -o- OpecŻyw; -ó- : -o- Mącz (12 : 6).

Fleksja

sg
m	N	niesrómieźliwy	f	N	niesrómieźliwå
	G	niesrómieźliw(e)go		G	niesrómieźliw(e)j
	A	niesrómieźliw(e)go		A

pl
N	subst	niesrómieźliw(e)
A	subst	niesrómieźliw(e)

sg m N niesrómieźliwy (17). ◊ G niesrómieźliw(e)go (1). ◊ A niesrómieźliw(e)go (2). ◊ f N niesrómieźliwå (2). ◊ G niesrómieźliw(e)j (1). ◊ pl N subst niesrómieźliw(e) (2). ◊ A subst niesrómieźliw(e) (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w.

Znaczenia

1. Bezwstydny, taki, który nie wstydzi się tego, czego powinien się wstydzić (22)
- a. W funkcji rzeczownika (3)
2. Taki, który jest właściwy, charakterystyczny dla człowieka, który nie wstydzi się tego, czego powinien się wstydzić; bezwstydny (5)

1. Bezwstydny, taki, który nie wstydzi się tego, czego powinien się wstydzić; impudens, inverecundus BartBydg, Mącz; epudoratus, epudorus, extrα pudorem positus BartBydg; dissolutus, effrons, frontosus, honestatis expers, impudicus, lascivus, obscoenus, perabsurdus, effuse petulans, procax, longissime a pudore remotus Mącz (22): Bo tako ten Iudáſs przeklęty/ byl nie ſromiezliwy/ ijż wſciągál poſpolu z Iezuſem ſwą rękę do miſy OpecŻyw 94; Epudoratus, extra pudorem positus, epudorus, inverecundus, impudens, nyesromyązlyvy BartBydg 51; FalZioł V 51c; Atellaciae, fabulae. Wymyſły álbo Komediye/ w ktorych ſmieſzne á nieſrómieźliwe perſony w wodzono. Mącz 19c; Famosa mulier. Nie ſrumieźliwa/ Pódeyźrzáney sławy biała głowá. Mącz 117b; Honestatis expers, Roſpuſtny/ nieſrómieźliwy/ nie má w ſobie żadnego wſtidu. Mącz 282a; Dissolutos etiam dicimus qui moribus legibusque a se soluti, luxum vitae sequuntur, quos Graeci Azotos dicunt, Roſpuſtny/ buyny/ ſwowolny/ ná roſpuſtę á ſwą wolą vdány/ nieſrómieźliwy. Mącz 401b, 59a, 137c [2 r.], 139d, 184d, 235a (16).

W charakterystycznych połączeniach: niesromieźliwa(-y) biała głowa, człowiek, persona.

a. W funkcji rzeczownika (3): Cżoło gładkie to ieſt nie poroſłe y nie zmarſzcżone, gniewnego znamionuie y ſwarliwego/ fałſzerza y plotkę głupiego á nie ſromiezliwego GlabGad N3v, N5, P5.

2. Taki, który jest właściwy, charakterystyczny dla człowieka, który nie wstydzi się tego, czego powinien się wstydzić; bezwstydny; galbanus, impudens, prostitutus Mącz (5): Mowyć ſlowa nieſrumiezliwe/ albo pyeſny ſpiewać ſktorioh ſie gorſą yny. SeklKat K2v; BibRadz *2v; Galbani mores, Roſpuſtne nieſromieźliwe obyczáye. Mącz 142a; Prostituta frons, Nieſrómieżliwa twarz. Mącz 413d, 270c.

W charakterystycznych połączeniach: niesromieźliwe(-y, -a) obyczaje, rozum, słowa, twarz, usta.

[Wyrażenie: »niesromieźliwa nieczystość«: Iáko ku látom przyſſedſſy ma wſtydliwym Być/ ktory poki ieſzcże mowić nie vmiał/ á iuż go ku nieſromiezliwey niecżiſtośći ſpoſobiano LorichKosz 77b (Linde).]

Synonimy, 1., 2. »nazbyt bezpieczny«, bujny, jurzny, nieczysty, niestydliwy, niewstydliwy, plugawy, rozpustny, swowolny, wszeteczny.

Cf NIESROMAJĄCY, NIESROMIERZLIWY, SROMIEŹLIWY