[zaloguj się]
[pdf]

OBRZEZKA (73) sb

obrzezka, obrzazka f (65), obrzezek (1), [obrzazek] m, obrzezka a. obrzezek (7); obrzezka Leop (2), CzechRozm (47), CzechEp (5), PowodPr (1): obrzezka : obrzezek BielKron (12:1).

obrzezka, obrzezek (69), obrzazka Leop (4).

Teksty nie oznaczają ó oraz é; o prawdopodobnie jasne (tak w ob-; Cn pierwsze e pochylone); końcowe a jasne; w obrzazka w pierwszym a wahania.

Fleksja
sg pl
N obrzezka obrzezki
G obrzezki obrzezk(o)w
A obrzezkę obrzezki
I obrzezką obrzezkami
L obrzezce

sg N obrzezka (17). ◊ G obrzezki (14). ◊ A obrzezkę (24). ◊ I obrzezką (5). ◊ L obrzezce (5). ◊ pl'N obrzezki (3). ◊ G obrzezk(o)w (1). ◊ A obrzezki (2). ◊ I obrzezkami (2); -ami : -åmi BudBib (1:1).

Sł stp: obrzazek, Cn: obrzezek, Linde XVI – XVIII w.: obrzazek, obrzaska.

1. Rytualny zabieg obcięcia napletka obowiązujący w religii żydowskiej i mahometańskiej (dla Żydów symbol zawarcia przymiez Bogiem) (63): Po obrzeſzce [!] ktora bywa po porodzeniu oſmego dniá/ krzcżą ſie we cżterdźieśći dni Męſcżyzni/ a Zeńſki rodzay w ośḿdźieſiąt dni. BielKron 462; [Pan rozkazał narodowi żydowskiemu] obrzeſkę cżynić ná cżłonkach rodzących męſkich v potomſtwá ſwego BielKron 462v, A6v, 13v, 89, 138v, 462, 463v; obrzeſká iáko y ſzábát/ iuż ſwoy koniec w Chriſtuſie wźięłá CzechRozm 73v; y nam by lepiey było/ dáć ſie tylko obrzezáć: á ták zbáwionymi być: gdyby Bog przymierze żywotá wiecżnego obrzeſką piecżętowáć kazał. CzechRozm 74v; Bo nie pogánom ále żydom obrzeſká/ zakon/ ceremonie/ práwá y vſtáwy od Bogá były podáne CzechRozm 78; Lecż po Abráhámie/ ktoby z potomkow iego obrzeſką pogárdził: ten z przymierza Bożego wypádał CzechRozm 172v, Av, 73v [6 r.], 74 [2 r.], 75v [3 r.], 76 [6 r.] (44); CzechEp 41; PowodPr 38.

W przeciwstawieniu: »obrzezka ... nieobrzezanie« (2): W Chriſtuſie nie waży nic obrzeſká y nie obrzezánie/ ále nowe ſtworzenie [Vulg Gal 6/15]. CzechRozm 38 [przekład tego samego tekstu] 76v.

W charakterystycznych połączeniach: obrzezkę czynić, ganić, obronić, odrzucać (odrzucić) (3), przydać, przyjmować, przywłaszczyć, przywrocić, ułożyć, ustawić, zalecać; obrzezki bronić, pilnować, używać: obrzezką dowieść [co], pieczętować, pogardzić.

Zwroty: »trzymać obrzezkę« = przestrzegać tradycji obrzezania (1): Pop Ian/ [...] był náucżon wiáry Krześćiáńſkiey/ ále iuż dziś trzyma obrzeſkę Máchometowę y krzeſt BielKron 271.

»wziąć obrzezkę« = poddać się obrzezaniu (2): Acżkolwiek był wzyął obrzeſkę Herod/ wſzákże nie był Zydem. BielKron 118, 12.

»wziąć obrzezkę [od kogo]« = przejąć tradycję obrzezania (2): ten narod [= Scytowie] potym wzyął obrzeſzkę od Hizmáelá ſyná Abrámowego przez Máchometá BielKron 9; CzechRozm 75v.

Wyrażenia: »obrzezka Abrahamowa« (1): Ondzie przed Abráhámem/ kto ſie/ z dárowánia Bożego/ BOgá bał/ [...] tedy ten/ bes obrzeſki Abráhámowey/ y zakonu Moyżeſzowego/ zbáwienie odłożone v Bogá miał. CzechRozm 172v.

»obrzezka cielesna« (1): ktoby ſię w tey mierze zakonem ſzcżyćić chćiał: ten áboby muśiał tego dowieść [...] iż ieſt wedle ćiáłá Zydem/ z rodu Zydowſkiego: ábo iż ſię przez obrzeſkę ćieleſną żydowinem ſtał CzechEp 32.

»obrzezka Mahometowa« (1): BielKron 271 cf »trzymać obrzezkę«.

Szereg: »obrzezka i zakon« (1): CzechRozm 172v cf »obrzezka Abrahamowa«.
Przen: Oczyszczenie wewnętrzne, duchowe (1): teraz gdy ſię w wiernych ſługách Bożych duchownych zácżęłá obrzeſká: duchownym miecżem pyſzni y potwarliwi bywáią zábijáni CzechEp 48.
2. Część skóry pokrywającej członek męski, która podlega rytualnemu zabiegowi obcięcia; praeputium Vulg, Cn (9): Leop Ier 9/26; gdy ſie Dawidowi podobáłá Michol corá Saulowá/ rzekł mu Saul/ ieſli mi przynieſieſz obrzeſkow ſto Filiſtyńſkich/ tedy corę moię odzyerżyſz Michol BielKron 65v, 65v [2 r.]; BudBib b4 [3 r.].
Wyrażenie: »obrzezana obrzazka« (1): Oto dni przydą/ mowi Pan: że náwiedzę kozdego ktory ma obrzezáną obrzáſkę [circumcisum habet praeputium] Leop Ier 9/25.
Przen: Zakorzenione zło, zatwardziałość (1):
Wyrażenie: »obrzazka serca« (1): Obrzázuyćie ſie Pánu/ á odeymuyćie obrzáſki ſerc waſſych [praeputia cordium vestrorum] mężowie Iudſcy Leop Ier 4/4.
3. To, co odcięto od całości (1): [Płoty mogą też być z drzewá śliwnego [...]/ zwłaſzcżá gdy będą [...] zwierzchu zrzázowane [...] a z onych obrzaſkow mogą być podpory do winnic Cresc 1571 391.]
a. Skrawek, ścinek; recisamentum Murm, Cn; ablegmina, praecisum, prosectum, resegmen, subsicivum Cn [czego] (1): Recisamentum chartulae eyn stuck papyrs Obrzáſki pápyru. Murm 191.

Synonimy: 2. napłetek, prepucyja, skoreczka; 3. obcinek, odcinek, okrawek.

Cf NIEOBRZEZEK, NIEOBRZEZKA, OBRZEZANIE

AS